دریچه‌ای رو به تجارت

نامش «پنجره واحد تجارت فرامرزی» است. تجربیات کشورهای دنیا، ایران را بر آن داشت تا در زمینه تسهیل تجارت، این گام را بردارد. به عبارتی راه‌اندازی پنجره واحد تجارت فرامرزی، ایده‌ای بود که بر اساس آن تجار می‌توانستند بدون مراجعه به چندین نهاد و دستگاه متولی تجارت، کارهایشان را زیر یک سقف و به‌واسطه نمایندگان آن نهادهای ذی‌ربط که در یک مکان تجمیع شده بودند، انجام دهند. کارشناسان اعتقاد دارند که ایجاد این پنجره واحد در ایران توانسته تا حدی تجارت را در مسیر اهداف تعیین‌شده، به حرکت در‌آورد. در این میان برخی نیز معتقدند هنوز سیر تکاملی مورد نظر در ایجاد این پنجره طی نشده و می‌توان عملکرد آن را بهبود بخشید. گمرک ایران یکی از دستگاه‌هایی است که توانسته در چارچوب پنجره واحد تجارت، سامانه‌ای را راه‌اندازی کند که نه‌تنها سرعت را افزایش دهد بلکه بتواند با ایجاد شفافیت، امنیت را افزایش و تخلفات را نیز کاهش دهد. سامانه جامع گمرکی به عنوان یکی از اجزای پنجره تجارت فرامرزی، این روزها در تمام گمرکات کشور فعال است. البته برخی از فعالان اقتصادی از نواقصی در این سامانه سخن به میان می‌آورند. اما متولیان گمرک می‌گویند با گذشت سه سال از راه‌اندازی سامانه جامع گمرکی، توانسته‌اند در امر توسعه آن و حل مشکلات کارنامه خوبی از خود برجا بگذارند. پنجره واحد تجارت فرامرزی، یک ورودی فیزیکی یا الکترونیکی را برای ارائه و حفظ تمام داده‌ها، برای گمرک فراهم می‌کند. این ورودی، به وسیله گمرک مدیریت می‌شود که پس از دریافت اطلاعات، آن را به تمام واحدهای مرتبط انتقال می‌دهد. راه‌اندازی این سیستم به همکاری و مشارکت میان واحدهای دولتی مرتبط نیاز دارد. بنابراین مستلزم تعهد و هدایت قوی سطوح بالای دولتی است. در حال حاضر در ایران، نهادهای متولی تجارت در دولت تا حدی این ارتباط را برقرار کرده‌اند. اما پیش از این گفته می‌شد نهادها و دستگاه‌های مربوطه، اختیارات لازم را به نمایندگان خود نمی‌دادند. همین امر هم موجب شد ایجاد پنجره واحد فرامرزی با چند سال تاخیر رخ دهد. پیدایش و اجرای موفقیت‌آمیز پنجره واحد به پیش‌شرط‌ها و عواملی بستگی دارد. مشارکت بین دولت و تجارت یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت این طرح محسوب می‌شود. موفقیت نهایی پنجره واحد به تعهد و آمادگی طرفین (گمرک، سازمان‌های دولتی و تجار) بستگی دارد. تعیین موانع و اهداف پروژه در گام دوم می‌تواند این موضوع را یادآور شود که طرح مورد نظر، بخشی از استراتژی کلی کشور برای بهبود تسهیلات تجاری است. قابلیت دستیابی و کاربرپسندی نیز عوامل اصلی برای موفقیت پروژه پنجره واحد است. برای کاربران باید دستورالعمل‌های عملیاتی جامعی توسط گمرک ارائه بشود. نمی‌توان از ارزش آموزش عملی برای کاربران غافل بود مخصوصاً در مرحله اولیه اجرای پروژه. ایجاد یک محیط مجاز و معتبر نیز از دیگر پیش‌شرط‌های اجرای پنجره واحد است. قوانین و محدودیت‌های قانونی باید شناسایی و به دقت تحلیل شوند. ضمناً محدوده‌های اشتراک اطلاعات در میان سازمان‌ها باید برطرف شود. شناسایی موانع ممکن از دیگر مواردی است که می‌تواند منجر به موفقیت پنجره واحد تجارت شود. بدیهی است که هزینه، می‌تواند مانع اصلی در مشارکت دستگاه‌ها با این پنجره واحد باشد اما موضوع باید در برابر منافع آتی متعادل‌سازی بشود.