در معرض رتبه‌بندی

یکی از دوستان نزدیک نویسنده مقاله به تازگی خبردار شد که اداره آنها قصد دارد 2/6 کارمند را مازاد اعلام کند. شاید در نگاه اول مفهوم 0/6 کارمند امری عجیب به نظر برسد. اما کارمندان آزاد، دارای قراردادهای موقت یا شاغلان پاره‌وقت در آمار ارزشی کمتر از یک عدد کامل دارند.

  تخصیص عدد 0/6 به یک فرد امری غیرانسانی به نظر می‌رسد. افراد عمدتاً دوست ندارند یک عدد به حساب بیایند چه برسد به آنکه کسری از یک عدد باشند. در سریال تلویزیونی بریتانیایی «زندانی» که در دهه ۱۹۶۰ ساخته شد قهرمان داستان با بازی پاتریک مک‌گوهان از شغل خود به عنوان یک مامور مخفی استعفا می‌دهد اما او را می‌ربایند و به یک روستا انتقال می‌دهند. در آنجا او را شماره ۶ می‌نامند و تمام تلاش‌های او برای فرار از روستا ناکام می‌ماند.

او همیشه با اصرار می‌گوید «من یک عدد نیستم. من یک انسان آزاد هستم» اما مخاطبان هیچ‌گاه نام او را یاد نمی‌گیرند. این برنامه حال و هوای دهه ۱۹۶۰ را دارد و بر تلاش‌های فرد برای ابراز وجود در برابر جامعه سرکوبگر و یکسان‌گرا تاکید می‌کند. شخصیت اصلی داستان در بخشی از سریال می‌گوید: «من نمی‌خواهم تحت فشار قرار گیرم، پرونده شوم، مهر بخورم، شاخص‌گذاری شوم، خلاصه شوم، توضیح داده شوم یا شماره‌گذاری شوم. زندگی من مال خودم است.»

 امروزه بسیاری از کارکنان چنین احساسی دارند. آنها احساس می‌کنند  تحت فشار هستند، پرونده، شاخص‌گذاری و شماره‌گذاری می‌شوند. هنگام تقاضای شغل با هوش مصنوعی سنجیده می‌شوند که در رزومه‌هایشان به دنبال کلماتی کلیدی می‌گردد. کلماتی که بدون آنها شانس قبولی متقاضی در مصاحبه کاهش می‌یابد. اتا تارکی (Atta Tarki) مقاله‌ای را با عنوان استخدام بر مبنای شواهد نوشت و در آن ادعا کرد نمرات فرد در آزمون‌های توانایی عمومی ذهنی با عملکرد شغلی همبستگی دارند. بنگاه‌ها بر مبنای همین تحقیق از متقاضیان می‌خواهند در آزمون هوش شرکت کنند.

 کارمندان حتی پس از گرفتن شغل متوجه می‌شوند که فرآیند شاخص و شماره‌گذاری همچنان ادامه دارد. کارگران انبارها باید هر روز تعداد معینی از اقلام کالایی را جابه‌جا کنند. کسانی که در مراکز تلفن هستند تحت پایش نرم‌افزاری قرار می‌گیرند که آنها را بر مبنای تعداد تماس‌ها در هر ساعت و میزان زمان اختصاص‌یافته به هر تماس ارزیابی می‌کند. اگر فرد از رقم هدف عقب بماند زمانی برای استراحت نخواهد داشت. حتی پس از اتمام کار نیز کارکنان یک‌بار دیگر نمره می‌گیرند اما این‌بار از طرف مراجعان.

 کارگران بخش تولید علاوه بر اجبار به ساعت زدن در زمان ورود و خروج از مدت‌ها قبل با این نوع هدف‌گذاری رقمی آشنا هستند اما تحول بزرگ آن است که این سنجه‌ها و نظام‌های نمره‌دهی راه خود را به بخش‌های بیشتری از اقتصاد باز کرده‌اند. دانشجویان به اساتید دانشگاه امتیاز می‌دهند و پرستاران بر مبنای رتبه‌بندی منطبق با رفتار نمره می‌گیرند. این مقیاس می‌گوید که پرستار در برخورد با بیماران تا چه اندازه همدردی نشان داده است.

 امتیازدهی همچنین در کانون اقتصاد غیررسمی قرار گرفته است، جایی که کارکنان از طریق اینترنت با کارفرمایان و مشتریان ارتباط دارند. درست همان‌گونه که پایگاه تریپ ادوایزر (Trip Adviser) به گردشگران امکان می‌دهد به ارزیابی هتل‌ها بپردازند، رانندگان شرکت اوبر نیز نمره‌ای بین یک تا پنج دریافت می‌کنند. همین روند در مورد امتیازدهی در خدماتی مانند تاسک‌ربیت (Task Rabbit) برای مشاغل غیرعادی و اتسی (Etsy) برای فروشندگان آثار هنری و صنایع دستی اجرا می‌شود.

 این‌گونه سامانه‌ها در بخش‌هایی از اقتصاد که در آن اندازه‌گیری دقیق تولید دشوار است منطقی جلوه می‌کند اما سلیقه‌های شخصی می‌توانند بر آن تاثیر گذارند. ممکن است افراد به خاطر اینکه حال خوشی ندارند یا با یک ترافیک سنگین غیرمنتظره روبه‌رو شده‌اند به راننده اوبر نمره اندکی بدهند (البته برای حل این مشکل  به رانندگان نیز اجازه داده شده است تا به مسافران امتیاز دهند. این کار با هدف جلوگیری از سوءاستفاده‌ها انجام می‌گیرد).

 نتیجه کل این اقدامات افزایش عدم امنیت برای کارکنان اقتصاد غیررسمی است. وقتی آنها در معرض سامانه‌های ارزیابی قرار می‌گیرند درآمدشان نامعین می‌شود. حتی یک کاهش اندک مثلاً 0/6 در امتیاز می‌تواند به چشم‌انداز شغلی آنها آسیب برساند. مطالعه‌ای که در مورد ۶۵ کارمند در اقتصاد غیررسمی صورت گرفت نشان داد این افراد از استقلال خود رضایت دارند اما این استقلال به بهای مجموعه‌ای از اضطراب‌های فردی، اجتماعی  و اقتصادی به دست می‌آید.

 حتی کارگران تمام‌وقت نیز ممکن است در برخی رسته‌ها به امتیاز خود وابسته باشند. کسب‌وکارها مایل‌اند از اتهامات مربوط به سوگیری‌های استخدامی در زمینه جنسیت یا قومیت اجتناب ورزند بنابراین از سامانه‌های نمره‌دهی «عینی» استفاده می‌کنند تا خود را از قوانین مقابله با تبعیض مصون نگه دارند. علاوه بر این لازم است تمهیداتی اتخاذ شود که کارفرمایان نیز از امتیازات و نمره خود نگران باشند.

 آقای جیان پیرو از دانشکده تجارت اینسید (INSEAD) می‌گوید از آنجا که دیگر بنگاه‌ها مشاغل دائمی ارائه نمی‌دهند هرکس خواهی‌نخواهی یک کارمند مستقل تلقی می‌شود. دیگر بخش اصلی رزومه اعلام دانشگاه‌های محل تحصیل نیست بلکه امتیازات فرد در زمینه‌هایی مانند کار تیمی، نوآوری و قابلیت سازگاری اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

 سامانه‌ها در حال ورود به حوزه خبرنگاری نیز هستند. برخی رسانه‌ها بر مبنای تعداد کلیک‌ها به نویسندگان مطالب خود امتیاز می‌دهند. شاید زمانی برسد که رژیم غذایی کیم کارداشیان بر نمره هوش و آینده شغلی شما تاثیر بگذارد.

منبع: اکونومیست