تصویر بازارها از دریچه IMF

هفته گذشته صندوق بین‌المللی پول در جدیدترین گزارش دورنمای اقتصادی جهان پیش‌بینی کرد، این نهاد پیش‌بینی خود از رشد اقتصادی جهان در سال جاری میلادی را به 7 /3 درصد کاهش داد و اعلام کرد جنگ تجاری آمریکا به اقتصاد جهان ضربه زده است. این گزارش همچنین پیش‌بینی کرد، با افزایش تدریجی عرضه، بهای هر بشکه نفت تا پنج سال آینده کاهش پیدا خواهد کرد. در بازارهای داخلی، بهای دلار و سکه در ابتدای هفته در واکنش به تصویب قانون مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم، کاهشی شد، اما سودگیری برخی دلالان باعث افزایش بهای ارز و طلا شد و در نهایت در میانه هفته بهای ارز افزایش یافت.

رایزنی برای معافیت از تحریم

روز دوشنبه، سرمایه‌گذاران اقدامات محرک اقتصادی چین را دلیلی برای افزایش تقاضای نفت این کشور (دومین اقتصاد بزرگ جهان) تلقی کردند. بدین ترتیب، بهای نفت بخش قابل توجهی از افت شدید اولیه خود را جبران کرد. در این روز، انتشار گزارش‌هایی مبنی بر حفظ بخشی از صادرات نفت ایران بعد از اعمال مجدد تحریم‌ها علیه این کشور، فشار نزولی بر بهای نفت وارد کرد.

در این روز غالب خبرگزاری‌ها و نشریات خارجی، کاهش قیمت نفت را به دلیل احتمال معافیت برخی مشتریان نفت ایران از تحریم‌های آمریکا دانستند. روزنامه فایننشال‌تایمز در گزارش خود به تحلیل بانک ANZ اشاره کرد که افت قیمت‌ها در روز دوشنبه را به دنبال کاهش قیمت‌ها در آخرین ساعات معاملات روز جمعه (دو هفته قبل) و در پی انتشار خبر اعطای معافیت به برخی مشتریان نفت ایران دانسته است. رویترز نیز در گزارشی که از شرایط بازار نفت تهیه کرده خبر احتمال معاف شدن برخی مشتریان نفت ایران از تحریم‌ها را دلیل اصلی کاهش قیمت‌ها می‌داند. بر اساس گزارش رویترز، کارشناسان JBC اعلام کرده‌اند که «اعلام احتمال اعطای معافیت خیلی سریع به کاهش قیمت نفت منجر شد».

علاوه بر این رویترز به تداوم خرید نفت دو شرکت پالایشی هندی از ایران اشاره کرده و آن را دلیلی برای کاهش قیمت‌ها می‌داند. وزیر نفت هند در این روز خبر تداوم خرید این کشور از ایران بعد از شروع تحریم‌ها را تایید کرد. به گزارش خبرگزاری رویترز، دارمندرا پرادهان، وزیر نفت هند اعلام کرده است که دو شرکت هندی برای خرید نفت از ایران در ماه آینده میلادی ثبت سفارش کرده‌اند. اما در شرایطی که به نظر می‌رسید ثبت سفارش دو پالایشگاه هندی به احتمال اعطای معافیت از سوی دولت آمریکا مربوط است، وزیر نفت هند گفته است: «هنوز اطلاع نداریم که از تحریم‌های آمریکا علیه صادرات نفت ایران، معاف خواهیم شد یا نه.» در واقع به نظر می‌رسد فشار اقتصادی ناشی از قیمت بالای نفت به هند و نیاز این کشور به نوع نفت ایران موجب شده که پالایشگاه‌های این کشور بدون در نظر گرفتن تحریم‌های آمریکا به خرید نفت از ایران ادامه دهند. بر اساس این خبر دو شرکت پالایشگاهی منگالور و ایندین اویل، در مجموع در ماه نوامبر یعنی همزمان با شروع تحریم‌ها ۹ میلیون بشکه از ایران نفت خریداری کرده‌اند.

هفته گذشته، آژانس بین‌المللی انرژی در یک درخواست مستقیم از اوپک و سایر تولیدکنندگان بزرگ نفت خواست تولید خود را افزایش دهند و هشدار داد قیمت‌های بالا به اقتصاد جهانی آسیب می‌زند. فاتح بیرول، مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی روز سه‌شنبه در مصاحبه‌ای گفت: ما باید همگی این وضعیت پرریسک را ببینیم. بازارهای نفت وارد محدوده قرمز شده‌اند. انرژی گران در زمان بدی بازگشته است که روند رشد اقتصاد جهانی آهسته شده و ما واقعاً به نفت بیشتری نیاز داریم. به گفته بیرول، اقتصادهای نوظهور به‌خصوص هند، متحمل ضرر ناشی از افزایش قیمت‌های انرژی شدند، زیرا با سقوط ارزش ارزهای خود و پیامدهای اختلافات تجاری دست و پنجه نرم می‌کنند. با کاهش ارزش روپیه مصرف‌کنندگان هندی به اندازه قیمت ۱۰۰ دلار برای نفت پول پرداخت می‌کنند. بیرول هشدار داد اگر از سوی تولیدکنندگان بزرگ اقدامی صورت نگیرد سه‌ماهه چهارم امسال بسیار چالش‌برانگیز خواهد بود و ما میزان زیادی از نفت ونزوئلا را از دست می‌دهیم و همچنین عرضه کمتر نفت ایران را در پیش داریم. تولید نفت ونزوئلا به دلیل وخامت بحران اقتصادی که به زیرساخت‌های انرژی این کشور آسیب‌زده است، دچار سقوط آزاد شده و ممکن است به زودی به یک‌میلیون بشکه در روز سقوط کند.

اثر پیش‌بینی صندوق در بازار نفت

روز سه‌شنبه، صندوق بین‌المللی پول در جدیدترین گزارش دورنمای اقتصادی جهان پیش‌بینی کرد با افزایش تدریجی عرضه، بهای هر بشکه نفت تا پنج سال آینده کاهش پیدا خواهد کرد. در گزارش دورنمای اقتصادی جهان صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی‌شده است عرضه جهانی نفت به تدریج افزایش پیدا کرده و بهای هر بشکه نفت در سال ۲۰۱۹ به ۷۸ /۶۸ دلار و در سال ۲۰۲۳ به ۶۰ دلار می‌رسد. طبق پیش‌بینی این وام‌دهنده جهانی، میانگین بهای هر بشکه نفت در سال میلادی جاری به ۳۸ /۶۹ دلار می‌رسد که بالاتر از قیمت ۳۰ /۶۲ دلار پیش‌بینی‌شده در گزارش آوریل صندوق بین‌المللی پول و همچنین بهای ۸۰ /۵۲ دلار در سال ۲۰۱۷ است.

قیمت نفت روز چهارشنبه پس از اینکه صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی خود را از رشد جهانی کمتر کرد سقوط کرد؛ این اتفاق همچنین اثرات روانی وقوع طوفان را که ۴۰ درصد از تولید خلیج مکزیک آمریکا را کاهش داد نیز تسکین داد. به گزارش خبرگزاری ایسنا، بهای معاملات آتی نفت برنت ۲۱ سنت کاهش یافت و به 79 /84 دلار در هر بشکه رسید در حالی که روز سه‌شنبه 3 /1 درصد افزایش ثبت کرده بود. بهای معاملات آتی وست تگزاس اینترمدیت آمریکا با ۳۴ سنت یا 5 /0 درصد کاهش، به 62 /74 دلار در هر بشکه رسید، نفت آمریکا روز سه‌شنبه حدود یک درصد افزایش ثبت کرده بود. صندوق بین‌المللی پول روز سه‌شنبه دورنمای رشد اقتصاد جهانی در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ را مورد بازنگری نزولی قرار داد و نگرانی‌هایی را نسبت به متاثر شدن تقاضا برای محصولات نفتی برانگیخت. به گفته استفن اینس، مدیر معاملات منطقه آسیا اقیانوسیه شرکت اونادا، قیمت‌ها با توجه به ضعیف شدن روند رشد اقتصاد جهانی در بهترین موقعیت رشد کرده است. در این میان، در آمریکا حدود ۴۰ درصد از تولید روزانه نفت در چاه‌های فراساحلی خلیج مکزیک به دلیل تخلیه سکوها و توقف فعالیت در آستانه ورود طوفان مایکل کاهش یافت. تولیدکنندگان نفت با نزدیک شدن طوفان به مرکز خلیج مکزیک، کارکنانشان را از ۷۵ سکوی نفتی تخلیه کردند. از سوی دیگر، نگرانی‌ها نسبت به کمبود عرضه به بازار جهانی به دلیل بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران استمرار دارد. طبق آمار نفتکش‌ها و منابع صنعتی، صادرات نفت ایران با فشارهای واشنگتن روی سایر کشورها برای توقف خرید از تهران، در هفته نخست اکتبر کاهش بیشتری پیدا کرد.

عوامل اثرگذار بر طلا

بهای فلز زرد در هفته گذشته عمدتاً تحت تاثیر آمار بازار آمریکا، پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول و سیگنال‌های منفی اقتصادهای حوزه یورو بود. با وجود اینکه نرخ بیکاری در آمریکا به کمترین رقم طی ۵۰ سال گذشته رسید اما افت ماهانه رشد اشتغال آمریکا موجب فشار بر شاخص دلار و حمایت از طلا شد. در نقطه مقابل، جهش بازدهی اوراق خزانه 10ساله آمریکا به اوج هفت‌ساله، جریان سرمایه به سمت اوراق بهادار دلاری را بیشتر کرد. اما مهم‌ترین عامل موثر بر طلا در روز دوشنبه، سیگنال‌های منفی اقتصادهای حوزه یورو بود. تداوم نگرانی‌ها از کسری بودجه ایتالیا و سرایت بحران بدهی این کشور به کل اقتصاد اروپا و همچنین کاهش تولیدات صنعتی آلمان در ماه آگوست موجب افت محسوس یورو، تقویت دلار و متعاقباً کاهش بهای طلا شد. بهای طلا روز سه‌شنبه با وجود حرکت صعودی شاخص دلار، مجدداً تقویت شد. این در حالی است که فلز زرد توام با بازگشایی بازار جهانی در روز دوشنبه به دلیل سیگنال‌های منفی اقتصادهای حوزه یورو بیشترین افت روزانه خود را در دو هفته گذشته ثبت کرد. با این حال، کاهش 2 /0 واحد درصدی پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول از رشد اقتصادی جهان در سال ۲۰۱۸ و برآورد این صندوق از ضعف اقتصادهای در حال توسعه با تشدید جنگ تجاری بین آمریکا و چین، بر نگرانی سرمایه‌گذاران افزود. بحران بدهی ایتالیا نیز عامل دیگر حمایت از طلا شد. با این حال جهش بازدهی اوراق خزانه ۱۰ساله آمریکا در کنار دورنمای تداوم سیاست‌های انقباضی فدرال‌رزرو، در قالب چهارمین نوبت از افزایش 25 /0درصدی نرخ بهره، همچنان عامل فشار بر طلا ارزیابی شد. تحلیلگران موسسه اف‌سی استون در گزارش ماهانه خود درباره چشم‌انداز بازار فلزات گران‌بها اعلام کردند بازار طلا و نقره در ماه اکتبر عملکرد بهتری خواهد داشت چراکه ارزش دلار آمریکا با کاهش روبه‌رو خواهد شد. موسسه اف‌سی استون بر این باور است که عوامل متعددی می‌تواند ارزش دلار آمریکا را طی هفته‌های آینده کاهش دهد: یک عامل مهم کاهش احتمالی تنش‌های تجاری خواهد بود. تنش‌های تجاری طی هفته‌های گذشته موجب افزایش ارزش دلار در برابر سایر ارزهای بین‌المللی شده است. عامل دوم این است که فدرال‌رزرو آمریکا دیگر تا نشست دسامبر تصمیمی برای افزایش نرخ بهره نخواهد داشت. عامل سوم نیز آن است که اقتصاد آمریکا به تدریج نشانه‌هایی از افت و افول را نمایان خواهد کرد.

عکس‌العمل بازار به FATF

در اولین روز از سومین هفته مهرماه، بازارها فعالیت خود را با کاهش قیمت آغاز کردند. روز شنبه، دلار در مقطعی به انتهای کانال ۱۲ هزارتومانی سرک کشید و سکه تمام بهار آزادی از مرز چهار میلیونی پایین‌تر رفت. در دومین روز هفته، بازار ارز و سکه در یک نیمه، راه کاهشی را در پیش گرفت و در نیمه دوم به دنبال جبران مسیر نزولی بود. روز یکشنبه، دلار حدود ساعت ۱۱ صبح در میان معامله‌گران حدود ۱۳ هزار و ۳۰۰ تومان قیمت داشت، ولی از ساعت ۱۱ تا ۱۲ ظهر این ارز با یک کاهش شدید مواجه شد؛ ریزشی که از نظر بسیاری از فعالان تحت‌تاثیر تصویب یکی از لوایح مربوط به FATF در مجلس صورت گرفت. در روز یکشنبه، همزمان با افت قیمت دلار، سکه تمام بهار آزادی نیز در مسیر نزولی قرار گرفت و با سرعت کانال‌های سه میلیون و ۹۰۰ و سه میلیون و ۸۰۰ هزار تومان را شکست.

در سومین روز هفته، دلار همزمان با افزایش خریدهای معامله‌گران بالای مرز ۱۳ هزار تومان نوسان کرد و حتی به سوی سطح ۱۴ هزارتومانی گام برداشت. به گفته فعالان، رفتار معامله‌گران از ساعت ۱۲ روز یکشنبه تغییر پیدا کرد و عوض شدن موقعیت این دسته در بازار روز دوشنبه آشکارتر به چشم می‌آمد. در این میان، نکته جالب آن بود که با وجود افزایش خریدها، قیمت دلار نتوانست از سطح مقاومت اول یعنی مرز ۱۴ هزارتومانی عبور کند و در نزدیکی این سطح با افزایش فروش روبه‌رو شد. در چهارمین روز هفته، دلار و سکه به سوی اهداف جدیدی حرکت کردند و توانستند از مرزهای مقاومتی ۱۴ هزار و چهار میلیون و ۵۰۰ هزار تومان عبور کنند. روز سه‌شنبه، شاخص ارزی با گذر از مرز ۱۴ هزارتومانی، حرکت به سوی کانال ۱۵ هزارتومانی را کلید زد. اما در روز چهارشنبه قیمت دلار پس از عبور مقطعی از مرز 15 هزارتومانی، به سطح 14 هزارتومانی بازگشت. سکه تمام بهار آزادی نیز در این روز توان افزایشی خاصی را از خود نشان نداد و به سوی کانال چهار میلیون و 500 هزارتومانی رهسپار شد. هفته گذشته، عده‌ای از کارشناسان باور دارند اگر بازارساز بتواند در سطوح یادشده مقاومت مناسبی را از خود نشان دهد، احتمال بازگشت دلار به سطوح بالاتر کاهش پیدا خواهد کرد و نوسان‌گیران نیز به عرضه دلار خود در همین سطوح قناعت خواهند کرد و بیشتر به دنبال خرید در قیمت‌های پایین‌تر خواهند بود.

واکنش بورس به کاهش دلار

در هفته منتهی به 18 مهرماه، شاخص کل بورس تهران با افت 4 /2درصدی در سطح 181 هزار واحد تثبیت شد. شاخص کل فرابورس نیز در هفته مورد بررسی افت 8 /4درصدی را ثبت کرد. شاخص کل هم‌وزن نیز با کاهش 6 /8درصدی در سطح 29 هزار و 439 واحدی قرار گرفت. از کاهش بیشتر شاخص کل هم‌وزن به نسبت شاخص کل بورس می‌توان نتیجه گرفت سهام‌های سنگین و شاخص‌ساز بازار در هفته گذشته از افت بیشتر شاخص کل جلوگیری کرده‌اند در حالی که سهام‌های کوچک‌تر بیشتر با موج عرضه همراه شده و کاهش بیشتری را تجربه کرده‌اند.

در هفته گذشته، دماسنج بازار کاهش‌های سنگینی را در واکنش به کاهش قیمت ارز تجربه کرد. آمارها نشان می‌دهد در ابتدای هفته گذشته شاخص کل با افت بیش از 1470 واحدی به کانال 184تایی سقوط کرد. در روز دوم هفته این کاهش به اوج خود رسید و در یک روز بیش از 7660 واحد از ارزش شاخص کل کاسته شد و به کانال 176 هزارتایی وارد شد. دوشنبه هفته گذشته از شدت این کاهش کاسته شد و شاخص کل 1230 واحد از ارزش خود را از دست داد. اما به یکباره میانه هفته، شاخص تغییر مسیر داد و به کمک سهام شاخص‌ساز 5660 واحد رشد کرد و وارد کانال 180 هزارتایی شد. در آخرین روز کاری بازار، شاخص کل رشد ملایمی را تجربه کرد و 168 واحد افزایش یافت و در کانال 181هزارتایی تثبیت شد.

نگاهی به سهام‌های پربازدید هفته گذشته نشان می‌دهد سهام‌های با پشتوانه بنیادی قوی‌تر مورد توجه معامله‌گران بازار بوده و به نظر می‌رسد به دلیل نبود محرک‌های قوی برای افزایش یا کاهش قیمت‌ها بازار به تعادل رسیده است.

حفظ شاخص با اهرم بزرگان

نگاهی به صنایع فعال در بازار سرمایه در هفته منتهی به 18 مهرماه نشان می‌دهد که اغلب صنایع با کاهش بازدهی همراه بوده و معدود صنایعی عملکرد مثبت داشته‌اند. در میان صنایع فعال در بازار، بهترین عملکرد هفتگی به گروه فرآورده‌های نفتی با بازدهی هفت درصد تعلق دارد. در این گروه که بزرگانی مانند پالایش نفت بندرعباس، پالایش نفت اصفهان و پالایش نفت تهران قرار دارد، حقوقی‌ها نقش مهمی را در به تعادل رساندن قیمت‌ها داشته‌اند.

گروه کانه‌های فلزی نیز در هفته گذشته بازدهی مثبت 1 /4 درصد را ثبت کردند و در گروه بهترین‌ها جایگاه دوم را به دست آوردند. در این گروه شرکت توسعه معادن و فلزات با نماد معاملاتی «و معادن» به دلیل ضرورت در برگزاری کنفرانس اطلاع‌رسانی ممنوع و متوقف شد. بر اساس این دستورالعمل، باید حداکثر ظرف مدت دو روز کاری سوالات و ابهامات مطرح‌شده در سامانه تدان توسط شرکت بررسی و پاسخ به آنها مطابق اطلاعیه اطلاعات حاصل از برگزاری کنفرانس اطلاع‌رسانی افشا شود. علاوه براین، مدیرعامل کچاد اعلام کرده، اجازه اکتشاف معدنی در معدن آنومالی را گرفته است. معدن آنومالی شمالی یا  D۱۹ که استخراج سنگ آهن در محدوده آن در دستور کار دولت قرار گرفته، بین دو شهرستان بافق و اردکان مشترک است و در میان دو زیستگاه ارزشمند یوز قرار گرفته است. این معدن در جنوب پناهگاه حیات وحش دره انجیر و شمال منطقه شکار ممنوع آریز واقع شده است. چندی پیش نیز سازمان حفاظت محیط زیست در کارگروه تعامل فعالیت‌های معدنی و محیط زیست با فعالیت اکتشافی در آنومالی D۱۹ در یکی از حساس‌ترین زیستگاه‌های یوزپلنگ ایرانی موافقت کرد. دو گروه چند رشته‌ای و محصولات چرمی نیز در هفته گذشته با بازدهی 7 /1 درصد در جایگاه سوم قرار گرفتند.

افت سهام کوچک‌ترها

از سوی دیگر، در هفته گذشته گروه محصولات چوبی بدترین عملکرد هفتگی را به خود اختصاص داد. بازدهی این گروه در هفته منتهی به 18 مهر، منفی 5 /17 درصد بوده است. این گروه که تک‌سهم فیبر ایران با نماد چفیبر را در پرتفوی خود دارد در هفته گذشته با عرضه و در آخرین روز هفته با صف فروش مواجه بود. گروه زراعت نیز با بازدهی منفی 4 /17 درصد دومین گروه با عملکرد منفی بود. در این گروه، مدیر پذیرش بورس تهران با اشاره به تکمیل حدود ۱۰۰درصدی مدارک کشت و صنعت دامپروری پارس، از احتمال اعلام اطلاعیه عرضه در این هفته و اقبال سهامداران به این سهم خبر داد. اسماعیل درگاهی درباره زمان عرضه اولیه کشت و صنعت دامپروری پارس با توجه به ارائه صورت‌های مالی شش‌ماهه گفت: احتمالاً اطلاعیه عرضه اولیه این شرکت برای هفته آینده منتشر شود. وی ادامه داد: در این میان صورت‌های مالی شش‌ماهه به ‌صورت مبسوط ارائه شده اما باید به یکسری اطلاعات تکمیلی به‌ عنوان سوالات سازمان بورس پاسخ داده شود تا ابهامات جزئی هم برطرف شود. اگر مدیران شرکت بتوانند به این سوالات پاسخ دهند، این هفته به احتمال زیاد اطلاعیه عرضه «زپارس» منتشر خواهد شد.

شاخص گروه خودرو نیز در هفته گذشته 2 /15 درصد از ارزش خود را از دست داد و جایگاه سوم را در بدترین‌ها کسب کرد. در این گروه، شرکت پارس‌خودرو با رد افزایش قیمت محصولات رنو اعلام کرد: هرگونه تغییر در قیمت محصولات «خپارس» از طریق سایت رسمی سایپا اطلاع‌رسانی خواهد شد. در هفته گذشته شایعه شده بود که قیمت محصولات رنو افزایش پیدا خواهد کرد که پیرو این شایعه سایت‌ها از اعلام قیمت کارخانه این گروه محصولات خودداری می‌کردند.