فشار انحصارگران علیه هیبریدی‌ها
گفت‌وگو با محمدرضا منصوری درباره مشکلات خودروهای هیبریدی و آینده آنها در ایران
محمدرضا منصوری می‌گوید: تجربه کشورهایی نظیر چین، نروژ، آمریکا یا کشورهای اتحادیه اروپا نشان می‌دهد کمک مستقیم به مصرف‌کننده راه‌حل درستی است که باید در ایران هم برای خودروهای هیبریدی و برقی استفاده شود.
خودروهای هیبریدی با حذف از بازار خودرو ایران، آخرین امیدها برای بهبود اوضاع بغرنج آلودگی هوا در کلانشهرها را از بین بردند. سیاستگذاری خاص دولت در دوره اخیر در حوزه واردات خودرو که بعضاً به حمایت بی‌شائبه از خودروسازان وطنی و گاه به دلیل معضلات ارزی ربط داده می‌شوند. رئیس کمیته فناوری نوین کمیسیون صنایع و معادن مجلس عمیقاً معتقد است خودروهای هیبرید بایستی دوباره به صحنه برگشته و حتی از سوی دولت با پرداخت یارانه مستقیم مورد حمایت قرار گیرند چراکه با توجه به بحران مصرف بی‌رویه سوخت، آلودگی گسترده هوا و نیز سطح پایین تکنولوژی‌های داخلی، تنها راه باقی‌مانده برای رفع معضلات واردات یا تولید محصولات هیبریدی است. منصوری که از نمایندگان مخالف ممنوعیت واردات خودرو است، ضمن انتقاد از افزایش تعرفه واردات خودروهای هیبریدی می‌گوید: تعرفه‌ها معمولاً 10 یا 20 یا حتی 100 درصد افزایش می‌یابد اما تعرفه 900درصدی واردات خودروهای هیبریدی غیرطبیعی است و بایستی هرچه زودتر به شرایط قبلی برگردد. گفت‌وگوی ما با این عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس را درباره آینده خودروهای هیبریدی در ایران بخوانید.
♦♦♦
وضعیت زیست‌محیطی کشور به سطح بحرانی رسیده و به‌رغم هشدارهای قبلی، خیلی کم شاهد تغییر رویه‌های سیاستی در دولت و بقیه نهادها در خصوص توجه به محیط زیست هستیم. در عین حال با رسیدن به میانه تابستان، کم‌کم کابوس آلودگی هوا در پاییز و زمستان بروز می‌کند. موردی که گفته می‌شود تا 80 درصد آن را خودروها و محصولات درون‌سوز حوزه حمل‌ونقل تولید می‌کنند. با این پیش‌زمینه شاهد کارشکنی مداوم علیه ورود خودروهای سبز و هیبریدی در کشور هستیم. چقدر در مجلس و دولت به بهبود وضعیت آلودگی هوا در ایران توجه می‌شود و برای عبور از این چالش در بخش حمل‌ونقل چه تغییراتی باید صورت گیرد تا بتوانیم روزهای پاک بیشتری داشته باشیم و شرایط زندگی مردم در شهرها را اندکی بهبود بدهیم؟
برمبنای توافق ایران با کنوانسیون آب‌و‌هوایی پاریس و همچنین تصویب قانون هوای پاک در کشور، لازم است میزان تولید دی‌اکسید کربن در کشور به میزان معتنابهی کاهش یابد. یکی از مهم‌ترین راه‌های این کار استفاده از خودروهای هیبریدی است. می‌دانیم که محصولات قدیمی داخلی که تولیدکننده بیش از 25 درصد از آلودگی روزانه هستند، در ناوگان تاکسی و... در سطحی وسیع استفاده می‌شوند که اگر با نمونه‌های هیبرید تعویض شوند شاهد تحولی جدی در این بخش خواهیم بود. مردم نیز به واسطه درگیری مستقیم با مساله آلودگی هوا چنین مطالبه‌ای دارند.
با این حال اهمیت این کار از سوی نهادهای مختلف از جمله وزارت صنعت درک نشده و حتی ورود این خودروها مدتی است ممنوع شده. ببینید درست است که در مقطع فعلی مجبوریم واردات را کاهش دهیم و مصرف ارزی کشور را کم کنیم اما این به معنی ماندگاری شرایط فعلی تا همیشه نیست. ما هیچ راهی برای پرهیز از استفاده از تکنولوژی نداشته و بهتر است با توجه به مشکلاتی که گریبانگیر جامعه است، برای تسهیل استفاده از تکنولوژی‌های جدید راه‌های بهتری پیدا کنیم.
از آنجا که دولت محترم به واسطه مشکلات ارزی اقدام به ممنوعیت واردات خودروهای وارداتی مخصوصاً انواع هیبرید کرده، طرح مجلس برای بازگرداندن این اتومبیل‌های سبز به چرخه مصرف فعلاً مسکوت مانده و مدتی از دور خارج شده تا به محض عبور کشور از شرایط فعلی تحریم‌ها، دوباره بتوان با آرامش در خصوص نحوه استفاده بهتر و بیشتر شهروندان از خودروهای هیبریدی بحث کرد و با کمک دولت طرح‌هایی را برای رشد تولید یا مصرف این قبیل محصولات به تصویب رساند.
شخصاً عقیده دارم پتانسیل شگرفی در این بخش وجود دارد که با توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی از نمونه‌های قدیمی بنزینی به اقسام هیبریدی تغییر کرده و با توسعه تکنولوژی تولید و مصرف خودروهای کامل برقی به سرانجام مطلوب می‌رسد.
بسیاری معتقدند راه‌حل کاهش سطح آلودگی هوای تهران و کلانشهرها تولید، واردات و استفاده گسترده از خودروهای سبز و هیبریدی در کشور است. با این حال برخی از جریانات نزدیک به خودروسازان داخلی به طور مداوم علیه واردات و استفاده بیشتر از هیبریدی‌ها مانع‌تراشی می‌کنند. مجلس شورای اسلامی چه اندازه به اهمیت این مساله اهتمام و چه طرح و برنامه‌هایی را برای گسترش مصرف این محصولات دارد؟
در شرایط فعلی طبیعی است که دولت بخواهد جلو واردات خودرو را بگیرد چراکه در مقطع کنونی نیاز داریم ارز را به بهترین و ضروری‌ترین موارد تخصیص دهیم. تحریم است و شرایط سخت سیاسی، از این‌رو نباید انتظار داشت دولت برای این بخش چندان هزینه زیادی روی دست خود بگذارد.
ولی این شرایط ماندگار نیست و مطمئناً با عبور کشور از گردنه تحریم، ما دوباره شاهد ورود خودروهای هیبریدی به کشور خواهیم بود. البته، خودروسازان و نیروهایی که تمایل دارند همواره در شرایط مصنوعی و یارانه‌ای به کار ادامه دهند تمایلی به باز شدن بازار و افزایش سطح رقابت نخواهند داشت.
واقعاً هم به مجلس فشارهای زیادی وارد می‌شود که از انحصار بخش خودرو دفاع کنیم اما می‌دانید که مجلس به‌شدت با برخی طرح‌ها و مصوبات که زمینه انحصار بیشتر صنعت خودرو را فراهم می‌‌کرد مخالفت کرد و به‌رغم لابی بسیار زیاد، ما حتی در مقابل طرح دولت که بیش از 900 درصد تعرفه واردات خودروهای هیبریدی را افزایش داده بود ایستادیم.
این‌طور نیست که فکر کنیم به سادگی می‌توان انحصار را از فضای صنعت خودرو دور کرد اما مطمئناً طرح‌هایی در مجلس در حال تکمیل شدن هستند که به بهبود شرایط بازار و صنعت خودرو خواهد انجامید.
این شیوه حتی برای خود خودروسازان هم مفید است و به‌رغم اندکی فشار، آنها را برای توسعه محصولات و توجه به صادرات خودرو به منطقه و جهان آماده می‌کند. یکی از رویه‌ها برای تحقق این بخش، توجه به استفاده از خودروهای هیبریدی سبز و پاک است که نمونه‌های خوب آنها هم‌اینک در بازار کشور موجود بوده و به لطف کاهش احتمالی تعرفه و هزینه واردات، امکان مصرف بیشتر را در بازار به مشتریان خواهد داد.
با اینکه در مقطعی از سال‌های اخیر بحث خرید و استفاده از اتومبیل‌های هیبریدی به عنوان محصولاتی که کارایی بیشتر، مصرف کمتر و آلایندگی پایین‌تری دارند داشت به فرهنگ عمومی تبدیل می‌شد، دولت با افزایش تعرفه واردات این قبیل خودروها این رویه مثبت را قطع کرد. مجلس هم پس از چند تذکر جدی ضمن کاهش تعرفه واردات هیبریدی‌ها روی واردات این قبیل محصولات و جایگزینی‌شان با اقسام بنزینی تاکید کرد. با توجه به اقدامات مجلس، اولاً وضعیت هیبریدی‌ها به کجا ختم شده و آیا می‌توان به زودی شاهد بازگشت آنها به لیست ثبت سفارش بود؟
ببینید مجلس در بدو بروز این موضوع مخالفت خود را با طرح دولت اعلام کرد و برای این مخالفت هم دلایل قانع‌کننده‌ای داشت. هزینه نگهداری خودروهای پلاگین هیبرید نسبت به انواع هیبرید به اذعان گزارش‌های جهانی بیشتر است و مصرف سوخت‌شان هم در حد همان خودروهای هیبریدی است در عین حال خودروهای هیبریدی خودشارژ احتیاجی به شبکه سوخت‌رسان عمومی در سطح شهرها نداشته و در مقطع فعلی برد بیشتر، کارایی بهتر و عملکرد بالاتری را ارائه می‌کنند.
در ضمن فرهنگ استفاده از آنها در جامعه شکل گرفته و بهترین موقعیت برای کاهش مصرف سوخت و افزایش بهره‌وری انرژی در ایران را پیش روی ما قرار داده است.
اگر حالا ما با ترفند غیرصحیح هیبرید و ناهیبرید بخواهیم حق قانونی خریداران را برای استفاده از محصول پاک و ایمن هیبریدی سلب کنیم این خلاف رویه مجلس است و ما هم با آن از در مخالفت درمی‌آییم. چنان‌که دیدید ما با جمع‌آوری 217 امضا پاسخ قاطع خود را در خصوص این موضوع اعلام کردیم. استدلال دولت در جلسات بحث شد و با نظر کارشناسان، مشخص شد که این استدلال خطاست.
اگر ما در موقعیتی بودیم که خودروهای کاملاً برقی را وارد مدار می‌کردیم می‌شد حساسیت دولت را پذیرفت اما حالا که نه زیرساخت شارژ خودروهای هیبرید را داریم و نه توان تولیدشان را، بهتر است روی تولید یا واردات اتومبیل‌های هیبریدی تمرکز کنیم و تلقی هیبرید و غیرهیبرید را کنار بگذاریم. البته چنان‌که گفتم باید در مقطع فعلی بیش از هر چیزی دغدغه‌های دولت را برای تامین منابع ارزی در اولویت قرار داد و ما هم به همین خاطر کمتر پیگیر مساله بازگرداندن خودروهای هیبریدی به چرخه مصرف هستیم.
منتها با بهبود اوضاع اقتصاد ایران، دوباره هیبریدی‌ها شرایط حضور در بازار و مصرف را پیدا خواهند کرد و ما هم در مجلس به جد پیگیر این مساله هستیم که دولت رویه خود را در زمینه ترجیح برخی از محصولات هیبریدی
بر محصولات دیگر کنار بگذارد چراکه چندان با واقعیات جهانی و وضع کشور همخوانی ندارد.
درک ناقص از موضوع خودروهای هیبریدی باعث شده تا بخش‌هایی از دولت به اشتباه خودروهای هیبریدی را در دسته‌بندی‌هایی به انواع غیرواقعی و واقعی تقسیم کنند. این در حالی است که همه جای دنیا انواع خودشارژ و پلاگین هیبرید مشمول نگاه یکسانی برای حمایت از سوی دولت هستند. نگاه مجلس، کمیسیون صنعت و جنابعالی به این قضیه چیست؟
چنان‌که در سوال قبلی گفتم ما به موضوع اهمیت خودروهای هیبریدی برای کاهش آلودگی هوا و نقش آنها در کاهش مصرف سوخت واقفیم. عقل هم به ما می‌گوید که از تکنولوژی‌های جدید استقبال کرده و با زمینه‌چینی مناسب، شرایط را برای استفاده گسترده از آنها در ایران مهیا کنیم. عدم توجه دولت به خودروهای خودشارژ هیبریدی ناشی از یک تلقی اشتباه است که چندان مبنای علمی هم نداشته و اتفاقاً هزینه‌بر نیز هست.
در جلسه‌ای که اعضای کمیسیون صنایع مجلس در محل کمیسیون صنایع برگزار کردند، موضوع را با حضور وزیر و مسوولان وزارت صنعت و معدن بررسی کردند و وزیر صنعت قول داد علاوه بر اینکه این موضوع را بررسی کند، در صورت بروز خطا آن را اصلاح و به مجلس کلیات جدید را ابلاغ کند. در این جلسه اعضای کمیسیون صنعت تاکید کردند که دولت بایستی مثل باقی مناطق جهان به حمایت از خودروهای پاک اقدام کند.
دولت هم راه‌های افزایش درآمد خودش را باید در جاهای دیگر جست‌وجو کند چراکه افزایش تعرفه واردات خودروهای هیبریدی برای ایجاد درآمد هیچ توجیه منطقی ندارد، از این‌رو بایستی دولت درآمد خود را از طریق افزایش صادرات و راه‌های دیگر افزایش دهد نه اینکه مصرف‌کنندگان را مجبور کند بهای حمایت دولتی از صنایع خودروسازی را از جیب خود پرداخت کنند. یارانه مستقیم به خودروهای هیبریدی یا برقی بهترین راه‌حل برای توسعه استفاده از این تکنولوژی در کشور است.
تجربه کشورهایی نظیر چین، نروژ، آمریکا یا کشورهای اتحادیه اروپا نشان می‌دهد کمک مستقیم به مصرف‌کننده راه‌حل درستی است که باید در ایران هم برای خودروهای هیبریدی و برقی استفاده شود. این موضوع به حدی در دنیا جدی شده که قرار است در اتحادیه اروپا تا سال 2030 هیچ خودرو بنزینی تولید نشود یا در چین محصولات هیبریدی و برقی به پرفروش‌ترین محصولات تبدیل شده‌اند.
گویا مجلس طرح ساماندهی بازار خودرو را مدتی مسکوت گذاشته است. بسیاری عقیده دارند این فرصت خوبی برای درانداختن یک طرح تازه است که در آن واردات محصولات هیبریدی را به کل از انواع بنزینی جدا کرده و زمینه را برای ورود آنها تسهیل کرد. از آنجا که حضرتعالی از موافقان خودروهای هیبریدی هستید، چقدر شاهد بروز چنین تفکری در مجلس هستیم؟
فقط این طرح نیست که مسکوت مانده است. ما با اینکه تلاش داشتیم بهبود چشمگیری را در بحث افزایش سطح رقابت در صنعت و بازار خودرو به وجود آوریم و بخشی از راه را هم قرار بود به کمک شراکت با شرکای خارجی یا سرمایه‌گذاری خارجی محقق کنیم، فعلاً به واسطه شرایط حاد کشور به تعویق انداخته‌ایم. البته خب، افزایش قیمت‌ها برای خودروسازان را هم به تعویق انداخته‌ایم که همین عامل موجب شده فشار زیادی از ناحیه قطعه‌سازان و خودروسازان به مجلس وارد شود. این دو گروه که البته بعضاً هم حق دارند و کاملاً درست می‌گویند، در تلاشند تا قیمت‌گذاری خودرو آزاد شود یا بتوانند دوباره قیمت خودرو را افزایش دهند.
درخواست‌های آنان بالای 20 تا 30 درصد بود که ما در کمیسیون صنعت مجلس سطح آنها را کاهش داده و به حدود 9 درصد تقلیل دادیم. بدیهی هم هست که چنین کنیم چراکه در وضعیت کنونی توان جامعه برای تحمل گرانی محدود است و نمی‌توان بیش از مقداری معقول روی گرده مردم هزینه گذاشت. این مثال را زدم برای اینکه بگویم در شرایط تحریم نمی‌توان به سطح ایده‌آل یا حتی مناسب رسید و باید در اهداف خود آهسته‌تر گام برداشت. همه باید بپذیریم که در شرایط سختی هستیم و تنها با کمک هم است که می‌توانیم از گردنه فعلی عبور کنیم.
در مورد خودروهای هیبریدی هم شرایط ان‌شاءالله رو به بهبود خواهد بود و به زودی با بهبود شرایط سیاسی احتمالاً شاهد تغییر روال در بخش خودروهای هیبریدی خواهیم بود. ما در جلسه‌ای که با شخص وزیر صنعت داشتیم، تاکید کردیم که تعرفه خودروهای تمام‌برقی به دلیل اینکه در کاهش آلودگی هوا موثر هستند باید صفر باشد.
در عین حال بایستی تعرفه خودروهای هیبریدی هم به روال سابق برگردد چراکه استفاده گسترده از این محصولات بر کاهش آلودگی هوا موثر است و هیچ توجیه منطقی ندارد که تعرفه خودروهای هیبریدی افزایشی سرسام‌آور داشته باشد.
امیدوارم این تعرفه‌ها اصلاح و شرایط به گونه‌ای درست شود که هم مصرف‌کنندگان، هم واحدهای تولیدی و هم تجار فعال در این بخش بتوانند در فضایی مناسب باهم به اهدافشان که همانا اهداف کشور است برسند.
