چهار محرک اثرگذار

در بازه زمانی شش‌ماهه گذشته بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری جذابیت بالایی برای سرمایه‌گذاران خرد و نهادی ایجاد کرده‌اند و دیگر بازدهی نرخ کم‌ریسک بانکی فاتح رقابت بین بازارهای مالی نیست. در این دوره شش‌ماهه منتهی به 30 آذرماه 96 بیشترین بازدهی مربوط به شاخص کل در بورس تهران (و نه شاخص قیمتی هم‌وزن) با 21 درصد بوده است و پس از آن بازار سکه با 15 درصد رشد، ارز با 12 درصد رشد و مسکن با 3 درصد رشد همراه بوده است. این در حالی است که نرخ سود بانکی برای سپرده‌های بلندمدت به 15 درصد و برای سپرده‌های کوتاه‌مدت به 10 درصد رسیده است. در بررسی دلایل رشد بازارهای مالی و ایجاد جذابیت برای سرمایه‌گذاری در دارایی‌ها می‌توان دلایل زیر را برشمرد:

1- رشد دلار: با تغییر وزیر اقتصاد و همچنین سیاست‌های کلان اقتصادی نوسانات دلار با نوسانات تورم همراهی می‌کند و دلار مسیر رشدی را در شش‌ماهه با 12 درصد بازدهی به ثبت رسانده است. مهم‌ترین دلیل رشد دلار کاهش ذخایر ارز مطلوب یورو و دلار بانک مرکزی به علت تزریق برای ثبات ارز بوده و افزایش حجم فروش نفت ایران به ارز کشورهای مقصد صادرات نفت ایران مانند هند، چین، کره و ژاپن است که باعث شده حجم ذخایر ارز نامطلوب بانک مرکزی افزایش یابد و خروج از حد تعادل چراغ خطری را برای تصمیم‌گیران ارزی بانک مرکزی روشن کرده است. لذا در حال حاضر امکان فعالیت بانک مرکزی و همچنین نیت جدی‌ای در کنترل نرخ ارز میسر نیست و به درستی نرخ ارز متناسب با نرخ تورم در حال رشد است.

2- ایجاد انتظارات تورمی: نقدینگی در سال 92 معادل 640 هزار میلیارد تومان بوده است که در مدت پنج‌ساله منتهی به آذر 96 به عدد 1400 هزار میلیارد تومان رسیده است که این امر ناشی از خلق پول با بهره مرکب از سوی نهادهای مالی و اعتباری در ایران است که متناسب با این عدد رشد دوبرابری نقدینگی طی پنج سال نرخ رشد اقتصادی در ایران رخ نداده است. متناسب با این امر با توجه به کاهش نرخ سود بانکی در شهریورماه 96 انتظارات تورمی در گروه‌های فعال اقتصادی در بازار شکل گرفته است که با افزایش سرعت گردش پول در اقتصاد به علت کاهش نرخ‌های سود امکان ایجاد تورم و انتظارات تورمی بالاتر از 20 درصد را برای سال‌های آینده ایجاد کرده است. این رشد نقدینگی تا پیش از این نیز در سال‌های گذشته به طور متوسط با افزایش 20 تا 25‌درصدی همراه بود ولی به علت نرخ بالای سود بانکی منجر به اثر تورمی کمتری در اقتصاد ایران می‌شد. در حال حاضر با توجه به افت نرخ‌های سود این امر منجر به افزایش تورم برای سه‌ماهه انتهایی سال 96 و سال 97 خواهد شد و وجود انتظارات تورمی منجر به جلو افتادن تقاضای خرید و سرمایه‌گذاری و همچنین رشد قیمت‌ها در بازارهای مختلف شده است.

3- کاهش نرخ سود بانکی: یکی از عوامل مهم ایجاد رشد قیمتی در بازارها کاهش نرخ سود بانکی در شهریورماه 96 بوده است. نزدیک به 45 درصد از سپرده‌های بانکی سپرده سرمایه‌گذاری بلندمدت است که با کاهش نرخ سود جذابیت آن کمتر از گذشته برای فعالان اقتصادی و خانوارهاست لذا با سررسید شدن قراردادهای قبلی دریافت نرخ سود بالای 20 درصد در بانک‌ها به نظر می‌رسد اثر انتظارات تورمی و نرخ سود 15درصدی چندان برای این گروه جذاب به نظر نرسد و این امر موجب شده بخشی از سپرده‌گذاران تمایل به ورود به بازارهای جدید مانند بازار طلا، ارز و بورس داشته باشند. همچنین افت نرخ سود سرعت گردش پول را بالاتر برده و امکان ایجاد اثر تورمی مضاعف در آینده نه‌چندان دور را به بازار القا خواهد کرد.

4- افزایش قیمت جهانی محصولات خام: نزدیک به 65 درصد از شرکت‌های بورسی ایرانی شرکت‌هایی هستند که یا تولیدکننده مواد خام و محصولات معدنی و شیمیایی‌اند یا شرکت‌های سرمایه‌گذاری‌ای هستند که به عنوان شرکت مادر در گروه مذکور سرمایه‌گذاری کرده‌اند لذا با توجه به اینکه قیمت‌گذاری این محصولات در بازارهای جهانی و به دلار انجام می‌شود مهم‌ترین محرک مبلغ فروش آنها میزان رشد نرخ دلار و افزایش قیمت محصولات خام مانند سنگ‌آهن، فولاد، نفت، محصولات پتروشیمی و پالایشی است. در مدت مذکور به علت توقف تولید فولادسازان چینی به علت موارد زیست‌محیطی و همچنین افزایش بهای تمام‌شده فولاد به علت افزایش قیمت کک سوزنی مورد استفاده در الکترود برای فولادسازان از قیمت 2000 دلار به ازای هر تن به 20000 دلار رسیده است که به ازای هر تن تولید فولاد 5 /2 تا 3 کیلوگرم از آن مورد نیاز است. مورد مذکور در بازارهای جهانی منجر به افزایش قیمت فولاد شد که در مدت مذکور شرکت‌های مهم فولادساز در بازار بورس تهران بازدهی نزدیک به 80درصدی را تجربه کردند. همچنین با افزایش قیمت نفت خام و دلار مبادله‌ای مبلغ حاشیه سود شرکت‌های پالایشگاهی در بورس تهران افزایش یافت و با افزایش قیمت نفت از 45 به بالای 60 دلار تمام شرکت‌های گروه پالایشی تعدیل‌های مثبتی را روانه کدال کردند. همچنین رشد ارز مبادله‌ای باعث رشد مبلغ فروش آنها شد و دلار مبادله‌ای در مدت مذکور با رشد هفت‌درصدی مبلغ حاشیه سود این شرکت‌ها را افزایش داد که در بازار با اقبال نیز مواجه شد. همچنین شرکت‌های تولید‌کننده فرآورده‌های پتروشیمی مانند متانول، اوره، اتیلن و پلی‌اتیلن‌سازان نیز با افزایش قیمت محصولات جهانی پتروشیمی مانند متانول که از 325 به 440 دلار رسید و همچنین افزایش قیمت آزاد ارز از 3700 به 4200 تومان در مدت مذکور بازدهی مناسبی را نصیب سهامداران خود کردند که در گروه مذکور بیشترین رشد قیمتی مربوط به شرکت‌های تولیدکننده متانول و پس از آن شرکت‌های تولیدکننده اوره و اتیلن‌سازهاست. همچنین شرکت‌های تولیدکننده مس و سنگ‌آهن نیز با افزایش نرخ جهانی محصولات آنها و منتفع شدن از نرخ رشد دلار و به ثمر رسیدن طرح‌های تولیدی آنها با رشد قیمتی در بازار همراه بوده‌اند که موجب شده است شاخص کل بورس تهران به علت رشد شرکت‌های بزرگ خود عملکردی خیره‌کننده در میان سایر بازارهای مالی و غیرمالی داشته باشد.

مهم‌ترین نکته در تحلیل بازار سرمایه آن است که در مدت مشابه شش‌ماهه منتهی به 30 آذرماه 96 شاخص کل هم‌وزن از عدد 16900 به 17800 رسیده است که تنها 3 /5 درصد بازدهی را ایجاد کرده و این نشان از آن دارد که در این رشد اخیر سهم شرکت‌های بزرگ از رشد سودآوری و رشد قیمت بیشتر از شرکت‌های کوچک و متوسط بوده است لذا این بازدهی مربوط به کلیه سهم‌های حاضر در بازار نیست و گروه‌هایی مانند تولیدکنندگان سیمان، محصولات غذایی، شرکت‌های ساختمانی و... همچنان رشد قیمتی چندانی را در مدت مذکور تجربه نکرده‌اند.

جمع‌بندی

در تحلیل رشد بازارها به ویژه بازار سهام باید به این نکته توجه داشت که مهم‌ترین عامل رشد، افزایش انتظارات تورمی در بازار و همچنین افزایش نرخ دلار در بازار است که بسیاری از فعالان اقتصادی برای پوشش ریسک افزایش نرخ ارز به بازارهایی مانند طلا و سکه روی آورده‌اند که موجب رشد سراسری در بازارها شده است و حباب 200 هزارتومانی سکه در آبان و آذرماه 96 موید این امر است که بسیاری از سرمایه‌گذاران در حال پوشش ریسک تورم و نرخ ارز در بازارها هستند. به نظر می‌رسد در ماه‌های آینده دستاورد دولت در کنترل تورم به چالش کشیده خواهد شد و در این بین نیز در ماه‌های آینده سرمایه‌گذاری در دارایی‌های ارزی مانند سهام شرکت‌های صادراتی که با افزایش نرخ ارز رشد خواهند داشت و همچنین بازار طلا نیز جذابیت بالایی برای سرمایه‌گذاران داشته باشد.