اسرار اس - ۳۰۰

سامانه موشکی S-300، یک سامانه موشکی سطح به هوای دوربرد و خودکششی با قابلیت استفاده در تمامی ارتفاع‌هاست و در واقع نوع تکمیلی سامانه پدافندی ارتفاع بالای S-200 به شمار می‌رود. این سامانه اواخر دهه 1970 توسط شرکت همکاری‌های صنعتی آلماز برای نیروی دفاع هوایی شوروی ساخته شد و مدل‌های مختلف این موشک در سازمان ناتو با نام‌های سام 10، سام 12 و سام 20 شناخته می‌شوند. ماهیت این سلاح پیشرفته کاملاً دفاعی است و هدف از استفاده آن محافظت از مکان‌های مهم در برابر حملات هوایی است. این سامانه موشکی در جهت تقویت دفاع و پدافند از مرزها و تاسیسات مهم و استراتژیک کاربرد دارد. اولین مدل این موشک با نام S-300 پی برای نخستین بار در سال 1979 در شوروی عملیاتی شد، هرچند تکامل آن از سال 1969 به منظور ساخت موشک سطح به هوایی با برد 75 کیلومتر که هم در نیروی زمینی و هم در نیروی دریایی استفاده شود، آغاز شده بود. این موشک در ابتدا برای رهگیری هواپیماها و موشک‌های کروز ساخته شده و بعدها توانایی رهگیری موشک‌های بالستیک نیز به آن افزوده شد.
ایران نیز از جمله کشورهایی بود که در صف خریداران این سامانه موشکی قرار گرفته بود و می‌خواست با خرید این سامانه موشکی از مرز و بوم خود در برابر تجاوز احتمالی دشمنان دفاع کند. قبلاً یک بار ایران و روسیه اقدام به عقد قرارداد برای خرید و فروش این سامانه موشکی کرده‌اند که قرارداد از طرف روس‌ها فسخ شده بود. به طور خلاصه باید گفت قرارداد فروش این سامانه در سال 2007 و به ارزش 800 میلیون دلار میان ایران و روسیه منعقد شده بود؛ اما روسیه به‌رغم دریافت پیش‌پرداخت، در سال 2010 به بهانه اجرای قطعنامه 1929 شورای امنیت از ارسال آن به ایران خودداری کرد. با شکایت ایران به دیوان بین‌المللی داوری، روسیه در این موضوع محکوم به پرداخت چهار میلیارد دلار جریمه به ایران شد. اما در نهایت با تحولات صورت‌گرفته در سال‌های اخیر ولادیمیر پوتین چندی پیش دستور لغو ممنوعیت فروش سامانه S-300 به ایران را صادر کرد. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه این کشور نیز گفت با توجه به حصول پیشرفت قابل توجه در مذاکرات هسته‌ای ایران و چشم‌انداز لغو تحریم‌ها، دلیلی برای ادامه محدودیت فروش این سامانه موشکی به ایران وجود ندارد. البته روسیه اعلام نکرده است چه زمانی این سیستم موشکی را به ایران تحویل خواهد داد، اما به گزارش تلویزیون دولتی روسیه، کرملین برای تحویل بی‌درنگ این سامانه موشکی اعلام آمادگی کرده است. کاخ سفید نیز اعلام کرد جان کری وزیر امور خارجه آمریکا در مکالمه تلفنی با لاوروف همتای روسی‌اش مراتب مخالفت واشنگتن را با این تصمیم مسکو اعلام کرده است.
ناگفته نماند که جمهوری اسلامی ایران بلافاصله پس از ممنوعیت واگذاری S-300 از سوی روس‌ها شروع به طراحی و ساخت یک سامانه بومی با قابلیت‌های مشابه در داخل کشور کرد که نتیجه آن پروژه موشکی «باور 373» بود.
اگر چه تا سال‌های قبل، متخصصان اذعان می‌کردند که وجود سامانه‌ای نظیر S-300 در مجموعه پدافند هوایی ایران لازم است اما متخصصان داخلی اثبات کردند نیازمند تجهیزات بیگانه نبوده و S-300 تنها برای صرفه‌جویی در زمان، مدنظر قرار گرفته بود.