سرپرستی در قامت یک وزیر

حاشیه‌های معرفی سرپرست وزارت علوم به صدا و سیما هم کشیده شد. درست در لحظاتی که بنا بر تبلیغات پیشین مقرر شده بود جعفر توفیقی مهمان گفت‌وگوی ویژه خبری باشد، مجری برنامه ضمن عذرخواهی از بینندگان ابراز امیدواری کرد در زمان دیگری میزبان سرپرست وزارت علوم دولت تدبیر و امید باشد. از همان روزی که جعفر توفیقی به عنوان سرپرست وزارت علوم معرفی شد این مساله با واکنش‌های گسترده‌ای روبه‌رو شد. از یک سو دانشگاهیان و طرفداران گفتمان میانه‌روی و اصلاحات، انتصاب توفیقی را گامی در جهت باز شدن فضای سیاسی دانشگاه‌ها و کارآمدی این نهاد ارزیابی و از آن استقبال کردند و در آن سوی، اصولگرایان تندرو این اقدام را ناسپاسی دولت روحانی نسبت به حسن اعتماد مجلس در روز رای اعتماد قلمداد کرده و حتی آن را مصداق دهن‌کجی پاستور به بهارستان و لج‌بازی دانستند. واکنش‌ها تنها به بیان مواضع خلاصه نشد بلکه بسیاری از اصولگرایان که در روز رای اعتماد بنا بر تعامل گسترده خود با دولت اعتدال به 15وزیر رای اعتماد دادند، از همان ابتدا اعلام کرده بودند میلی‌منفرد به این دلیل نمی‌توانست از مجلس رای اعتماد بگیرد که در واقع عصاره فکری توفیقی و معین را نمایندگی می‌کرد. بنابراین گذر توفیقی از غربال مجلس به شدت سخت‌تر از سلف خود خواهد بود، به خصوص اینکه اخبار پشت پرده حکایت از آن داشت که روحانی ابتدا تصمیم گرفته بود که توفیقی را به عنوان وزیر پیشنهاد کند اما به دلیل جو منفی علیه توفیقی از این کار صرف‌نظر کرده و میلی‌منفرد را که احتمال رای آوردن او بیشتر بود به عنوان وزیر معرفی کرد. استاد تمام دانشگاه تربیت مدرس که احتمال می‌رود به زودی به عنوان وزیر پیشنهادی وزارت علوم به مجلس معرفی شود، این روزها به نقطه ثقل امید دانشگاهیانی تبدیل شده است که در هشت سال گذشته روزهای سختی را پشت‌سر گذاشتند. رئیس ستاد انتخاباتی محمد‌رضا عارف از همان روزی که به ساختمان ویلا پا گذاشت تلاش کرد امید دانشگاهیان را ناامید نکند، بیان دیدگاهی همچون رسیدگی به حق اجحاف‌شده دانشجویان و دانشگاهیان؛ ستاره‌دار نشدن دانشجویان، بازگشت استادان اخراجی، با نشاط شدن فضای دانشگاهی و... از جمله مواردی است که چهره سرپرست را جنجالی‌تر از گذشته کرده است.

مدافع هویت دانشگاه
این اولین بار نیست که وزیر اسبق علوم که در این زمانه 58سالگی خود را پشت‌سر گذاشته است از استقلال اداری دانشگاه‌ها دفاع می‌کند. او در زمانی که وزیر علوم بود نیز بارها بر ضرورت استقلال دانشگاه‌ها تاکید کرده بود. البته مخالفت با تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌ها، بازنشستگی اجباری استادان، افزایش دانشگاه‌های پولی و محدود کردن استقلال دانشگاه‌ها در پذیرش دانشجویان مقطع دکترا جزو نکات مثبت کارنامه توفیقی محسوب می‌شود. فارغ‌التحصیل دانشگاه بخارست، نهادها و افرادی را مورد انتقاد قرار می‌داد که با دادن یک نامه به یکی از مقربان خود از دانشگاه انتظار داشتند که فرد بدون نظر اعضای هیات علمی به عنوان دانشجو در دوره دکترا پذیرش شود. سردبیر فصلنامه رشد فناوری که در سال 1360 مدرک کارشناسی ارشد پیوسته خود را در رشته مهندسی شیمی از دانشگاه شیراز دریافت کرده است با سرپرست شدنش اصولگرایان را شوکه کرد. در این مقطع زمانی همه انتظار داشتند به دنبال ناکامی میلی‌منفرد در جلب رای اعتماد نمایندگان، رئیس‌جمهور کسی را منصوب کند که از حاشیه کمتری برخوردار باشد اما انتصاب توفیقی نشان داد عزم دولت برای اصلاح ساختار وزارت علوم بسیار جدی است. دغدغه انتصاب روسای دانشگاه اصلاح‌طلب و بازگشت استادان سکولار بارها در نطق نمایندگان مخالف میلی‌منفرد مطرح شد و نمایندگان مرتب تاکید داشتند با حضور توفیقی، فضای دانشگاه دوران اصلاحات را تجربه می‌کند و بنا بر ادعای آنها «خاطرات تلخ» بار دیگر تکرار خواهد شد.

شریعتی در نوک پیکان
کارنامه توفیقی در دوران وزارتش موجب شد به محض معرفی توفیقی به عنوان سکاندار ساختمان ویلا بسیاری این گمانه را مطرح کنند که بسیاری از روسای دانشگاه‌ها و به خصوص صدرالدین شریعتی رئیس دانشگاه علامه که در نوک پیکان انتقادات قرار گرفته است باید با ریاست هشت‌ساله خود خداحافظی کند. دکترای مهندسی شیمی دانشگاه بخارست، در اولین اظهارات خود تصریح کرد به هیچ عنوان رفتار سیاسی را در پیش نخواهد گرفت و در روش مدیریتی خود بنا ندارد افراد را به صورت فله‌ای تغییر بدهد با این وجود به محض معرفی توفیقی این مطالبه به صورت جدی مطرح شد که نباید برای تغییر مدیریت دانشگاه علامه فرصتی را از دست داد. به نظر می‌رسد که مطالبه تغییر رئیس دانشگاه علامه در اولین فرصت از معاون آموزشی دکتر معین که اولویت خود را احیای شأن از دست‌رفته ذکر کرده است چندان بیراه نباشد. به همین دلیل مهم‌ترین درخواست فعالان اجتماعی و دانشجویی برکناری شریعتی است که در طول مدیریت خود با بازنشسته کردن استادان، اخراج هیات علمی و تفکیک جنسیتی و... زمینه‌ای را فراهم کرد که دانشگاه علامه به عنوان بزرگ‌ترین دانشگاه علوم انسانی به رتبه هشتاد و هفتم در 100دانشگاه برتر کشور سقوط بکند.

حوادث پس از انتخابات
مهم‌ترین ادله مخالفان توفیقی نقش موثر او در حوادث بعد از انتخابات است، در چنین شرایطی، مخالفان فیلمی از سخنرانی توفیقی را در روز 26 خرداد 88 در اعتراض به حمله به کوی دانشگاه منتشر کرده‌اند. البته در برابر تمام منتقدان، توفیقی حامیانی هم در مجلس دارد. حامیان او بارها این استدلال را مطرح کرده‌اند که این فیلم مربوط به قبل از سخنان مقام معظم رهبری در 29 خرداد 88 بوده و در این مقطع زمانی هر اعتراضی قانونی بوده است. با این وجود به نظر می‌رسد توفیقی برای کسب رای اعتماد مسیر سختی را باید پشت سر بگذارد کما‌اینکه اصولگرایان بعد از معرفی «توفیقی‌داریان» از روحانی خواستند در تصمیم خود تجدید نظر کند زیرا قطعاً توفیقی از مجلس نمی‌تواند رای اعتماد بگیرد و این مساله برای دولت یازدهم خوب نیست که هر دو وزیر پیشنهادی برای یک وزارتخانه نتوانند رای اعتماد بگیرند. فعالان سیاسی بر این باورند که مخالفت قطعی 162 نماینده با میلی‌منفرد در مورد توفیقی رنگ و بوی جدی‌تر گرفته و او مخالفان بیشتری خواهد داشت. با این تفاسیر هنوز معلوم نیست آیا توفیقی به عنوان وزیر معرفی خواهد شد یا اینکه نام شخص دیگری به عنوان سکاندار وزارت علوم توسط لاریجانی در صحن مجلس قرائت می‌شود.

سخن آخر
موج تخریب‌های گسترده بعد از معرفی توفیقی به عنوان سرپرست گسترش زیادی یافته است. در این میان بیم و امید زیادی مشاهده می‌شود. از یک ‌سو برخی ابراز امیدواری می‌کنند که توفیقی استاد تمام دانشگاه تربیت مدرس بتواند از مجلس رای اعتماد بگیرد و از سوی دیگر اصولگرایان سعی دارند با خط و نشان کشیدن برای دولت اعتدال؛ روحانی را از این تصمیم منصرف کنند. در این میان یک گزینه دیگر نیز محتمل است. به نظر می‌رسد معرفی توفیقی به عنوان سرپرست پیش‌زمینه معرفی او به عنوان وزیر پیشنهادی است. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که معرفی توفیقی با وجود رای عدم اعتماد به میلی‌منفرد در حالی صورت گرفته که دولت از رای‌آوری توفیقی اطمینان حاصل کرده است و امکان ندارد که این بار نیز وزیر علوم نتواند رای اعتماد بگیرد. هنوز مشخص نیست که آقای روحانی برای این وزارتخانه استراتژیک چه تدابیری را در نظر گرفته است. قطعاً او به عنوان کسی که در قامت دفاع از دانشجویان در جریان مناظره‌های انتخاباتی ظاهر شد و با متهم‌کردن محمد‌باقر قالیباف به برخورد گاز‌انبری با دانشجویان توانست رای بالایی را به خود اختصاص دهد به این راحتی وزارتخانه علوم را تحویل هرکسی نخواهد داد زیرا خود نیز می‌داند که دانشجویانی که با هزاران امید به او رای داده‌اند منتظرند تا تدبیر او را در مورد وزارت علوم به نظاره بنشینند.