اتخاذ سیاستی متوازن در تعامل با مسکو و آنکارا

ترکیه با دارا بودن نزدیک به 80 میلیون نفر جمعیت مسلمان در همسایگی شمال غرب کشور و داشتن روابط فرهنگی، اقتصادی و تجاری دیرینه با جمهوری اسلامی ایران، در دوران اعمال تحریم‌های هسته‌ای به‌رغم سوءاستفاده‌هایی که از تجار و کشور ما جهت ایجاد مراودات تجاری با کشورهای اروپایی انجام داده بودند، توانست در برخی موارد جهت روان‌سازی مسائل اقتصادی جمهوری اسلامی ایران خدماتی انجام دهد. واقعیت این است که تمامی کشورها همواره در جهت منافع خودشان و ایجاد امکانات برای ملت خودشان فعالیت می‌کنند. ملت ایران سال‌های زیادی است که به دلیل نزدیکی به کشور ترکیه و واقع‌ شدن این کشور در مسیر اروپایی و همچنین دارا بودن اشتراکات فرهنگی، مذهبی و زبانی با استان‌های مرزی، فعالیت‌های اقتصادی زیادی را با آنکارا دنبال کرده است.
اغلب تجار و سرمایه‌گذاران ایران جهت ورود به بازارهای صادراتی و تسهیل واردات از کشورهای خارجی، در کشور ترکیه دفاتر تجاری تاسیس یا سرمایه‌گذاری‌های عمده‌ای انجام داده‌اند. در مقابل ملت ترکیه نیز با حمایت دولت، مراکز تجاری در بیشتر استان‌ها به خصوص در مناطق شمال غرب ایران تاسیس و در آن مناطق سرمایه‌گذاری‌هایی انجام داده است. البته باید توجه داشت که این سرمایه‌گذاران بیشتر به دلیل معافیت از عوارض ایران، ورود به بازار کشور، بهره‌مندی از انرژی و نیروی انسانی ارزان و پایین بودن قیمت تمام‌شده کالاها به کشور ما روی آورده‌اند اما در نهایت این امر به لحاظ توسعه اقتصادی، اشتغال و انتقال تکنولوژی به نفع ایران است. در عین حال به نظر می‌رسد سیاست‌های دولت ترکیه همواره در راستای ایجاد منافع ملی و توسعه تجاری کشورشان بوده و ترکیه با این هدف بهره‌برداری‌های خوبی از فرصت‌های ایجادشده کرده است. ایجاد مراکز توریستی و تفریحی در کشور ترکیه هر ساله تعداد زیادی از جمعیت ایران به ویژه استان‌های آذری‌زبان را روانه این کشور می‌کند و این اقدامات منجر به افزایش درآمد ناشی از جذب توریست در ترکیه شده است.

در این میان مسوولان جمهوری اسلامی ایران همواره با حفظ اقتدار ملی و با در نظر گرفتن کلیه عواقب و تبعات سیاسی و اجتماعی با تمامی کشورهای جهان به ویژه کشورهای همسایه وارد تعامل و همکاری شده‌اند. رعایت اصول بین‌المللی، احترام متقابل و حفظ تمامی ارزش‌های اعتقادی ایران در راستای حفظ منافع کشور همواره مدنظر مقامات و سیاستمداران جمهوری اسلامی بوده است. همچنین رهنمودهای مقام معظم رهبری و موفقیت‌های بزرگ دستگاه دیپلماسی ایران در حوزه هسته‌ای، به دنیا ثابت کرد که ایران هرگز به دنبال ایجاد جنگ و ناامنی در جهان نبوده و همواره با تاکید بر تمامیت ارضی کشور و اقتدار ملی تلاش کرده برای حفظ آرمان‌های ملی و اجتماعی در کنار صلح و آرامش جهانی در راستای ایجاد بستر مناسب و توسعه اقتصادی گام‌های موثری بردارد.

دو کشور ایران و ترکیه طی سال‌های گذشته به دلیل توسعه روابط در بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله در حوزه گاز و نفت بر تحکیم روابط دوجانبه تاکید داشته‌اند. اما چندی است که شاهد شکل‌گیری تنش‌هایی میان تهران و آنکارا هستیم که این تنش‌ها از چند زاویه قابل بررسی است؛ نخست اینکه در ایران و ترکیه بین عالمان شیعی و سنی در طول تاریخ اختلافات کلامی و فقهی وجود داشته و متاسفانه قدرت‌های مداخله‌کننده به آن دامن زده‌اند. این در حالی است که ریشه و اساس این دو مذهب واحد بوده و در فروع برخی اختلافات وجود دارد. متاسفانه برخی از سیاستمداران ترکیه با تکیه بر این اختلافات فرعی، ناآگاهانه یا غرض‌ورزانه ایران را متهم به فرقه‌گرایی کرده‌اند. این در شرایطی است که جمهوری اسلامی ایران همواره منادی وحدت میان شیعه و سنی بوده است.

اختلافات میان تهران و آنکارا از منظر سیاسی و اقتصادی نیز قابل بررسی است؛ در نگاه اول قابل توجه است که تنش میان دو کشور در چارچوب دیدگاه‌های مختلف در مورد بحران سوریه تبلور یافته است. همگرایی میان ایران و سوریه متاثر از عوامل منطقه‌ای مانند حزب‌الله لبنان و عوامل فرامنطقه‌ای مانند بازیگری ایالات متحده آمریکا در تنش میان دو کشور ایران و ترکیه است. کشور ترکیه در سال‌های گذشته سیاست‌های مختلفی را در مواجهه با تحولات و بحران‌های منطقه در پیش گرفته که در بسیاری از آنها با بن‌بست و شکست مواجه شده است. از دیگر حوزه‌های بحران میان ایران و ترکیه می‌توان به سیاست‌های منطقه‌ای روسیه و همسویی این کشور با سیاست منطقه‌ای ایران به ویژه در بحران سوریه اشاره کرد. عضویت ترکیه در ناتو و همگرایی میان سیاست خارجی ترکیه و ایالات متحده آمریکا در بحران‌های منطقه‌ای نیز قابل بررسی است. البته به‌رغم تمام موارد اختلافی میان دو کشور و تنش‌های اخیر به نظر می‌رسد روابط اقتصادی سطح بالای تهران-آنکارا، موضع مشترک نسبت به رژیم صهیونیستی، حمایت ترکیه از برنامه هسته‌ای ایران، مخالفت با تحریم‌های اعمال‌شده علیه کشورمان در سازمان ملل و همچنین مشترکات تاریخی و دینی منجر به آن شود که دو کشور به دنبال یافتن راهی برای برون‌رفت از بحران فعلی برآیند. جمهوری اسلامی ایران نیز باید در خصوص اختلاف میان روسیه و ترکیه، سیاست متوازنی را در تعامل با این دو کشور اتخاذ کند.

البته باید مدنظر داشت با وجودی که امروز ایران و روسیه در برخی حوزه‌ها همچون سوریه سیاست‌های یکسانی را دنبال می‌کنند اما ملت ما چندان خاطره خوبی از سیاست‌ها و عملکرد گذشته مسوولان کشور روسیه نداشته است. ایران در حوزه بین‌الملل همیشه به عنوان یک کشور قدرتمند مطرح بوده و امروز نیز یکی از باثبات‌ترین و امن‌ترین کشورهای منطقه به شمار می‌رود که سیاست متوازن در برابر تمامی کشورها را سرلوحه اقدامات خود قرار داده است. همچنین نظام جمهوری اسلامی ایران و مردم همیشه با احترام به کلیه ملت‌ها و مذاهب، خواهان صلح، دوستی و آرامش جهانی با هدف زندگی بهتر و توسعه اجتماعی و اقتصادی بوده‌اند و در این راستا از هیچ تلاشی دریغ نکرده‌اند.

باید توجه داشته باشیم که در وضعیت فعلی که روسیه، ترکیه را تحریم کرده فرصت خوبی برای ایران فراهم شده است تا تجار و بازرگانان ایرانی وارد بازار بزرگ 300 میلیون‌نفری روسیه شوند. در این میان کلیه محصولات و صنایع غذایی و کشاورزی ایران می‌تواند جایگزین صادرات ترکیه به روسیه شود.

البته هنوز زیرساخت‌ها به منظور توسعه این بخش از روابط تجاری روسیه و ایران در کشور ما فراهم نیست اما ایران می‌تواند به نوعی از این فرصت بهره‌برداری کند و کالاهای ایرانی را با حفظ کلیه اصول و استانداردهای بین‌المللی و حفظ کیفیت پایدار وارد بازار روسیه کند.

و کلام آخر، در خصوص برخی تنش‌های ایجادشده میان ایران و ترکیه، کشور ما اعتقاد دارد تنش‌ها و اختلافات سیاسی کشورها با حسن نیت و مذاکرات منطقی قابل حل و برطرف شدن است. در این میان برخی کشورهای بزرگ باید در دستیابی به منافع خاص خودشان از محل فروش تجهیزات نظامی تجدیدنظر کنند و توجه داشته باشند که امروز کشورهای بسیاری به دلیل نداشتن آب، غذا، دارو، مسکن و بهداشت در رنج به سر می‌برند. کشورهایی که به حمایت از تروریسم روی آورده‌اند نیز باید سیاست‌های خود را تغییر دهند و بدانند با حمایت از تروریسم به غیر از ناامن کردن جهان دستاورد دیگری عایدشان نخواهد شد.