تاریخ انتشار:
مردی که می‌خواست ایران را ژاپن اسلامی کند
ناکام تثبیت قیمت‌ها
غلامعلی حدادعادل نظریه‌پرداز ژاپن اسلامی، یکی از سه چهره‌ای است که در قالب ائتلاف ۱ + ۲ وارد عرصه انتخابات ریاست‌جمهوری شدند.
غلامعلی حدادعادل نظریه‌پرداز ژاپن اسلامی، یکی از سه چهره‌ای است که در قالب ائتلاف 1+2 وارد عرصه انتخابات ریاست‌جمهوری شدند. سه نفری که اگرچه قرار بود یک نفر را به عنوان نامزد ائتلاف خود معرفی کنند اما هر سه در صحنه ماندند، ثبت‌نام کردند، هر سه جزو احراز صلاحیت‌شدگان اعلام شدند و کار تبلیغاتی‌شان را شروع کردند. رئیس سابق مجلس در حالی وارد انتخابات شده که هنوز برنامه مدون و شاخصی در حوزه اقتصاد ارائه نداده و گفته‌های اقتصادیش بیشتر در ذم تحریم‌های بین‌المللی بوده است. حدادعادل همان کسی است که پیشترها در دوران ریاستش بر مجلس طرح تثبیت قیمت‌ها به تصویب رسید تا از دید کارشناسان اقتصادی یک نقطه منفی برای همیشه در کارنامه اقتصادی‌اش ثبت شود. غلامعلی حدادعادل که اردیبهشت‌ماه 68ساله شد متولد تهران و اولین رئیس غیرروحانی مجلس شورای اسلامی است. حدادعادل که درس‌خوانده دبیرستان علوی است در دانشگاه ابتدا رشته فیزیک را انتخاب کرد و تا مقطع کارشناسی ارشد آن را ادامه داد. او بعد از فیزیک به دنبال علاقه‌مندی‌اش یعنی فلسفه رفت و در دانشگاه تهران با پایان‌نامه‌ای در مورد کانت و مابعدالطبیعه دکترای فلسفه گرفت و از آن زمان تاکنون
در همین دانشگاه کرسی تدریس فلسفه غرب را در اختیار دارد.
سوابق اجرایی
حدادعادل تا پیش از ورود به مجلس ششم، سمت اجرایی شاخصی نداشت و بیشتر در حوزه آموزش و تالیف کتاب، دانشگاه و نظارت بر گردآوری دانشنامه جهان اسلام فعالیت می‌کرد. معاونت پژوهشی وزارت آموزش و پرورش و عضویت در شورای سرپرستی صدا و سیما از دیگر سمت‌های او پیش از ورود به مجلس بود. حدادعادل در انتخابات مجلس ششم که اکثریت آن در اختیار اصلاح‌طلبان بود با ابطال برخی صندوق‌های رای در تهران وارد مجلس شد. رابطه نزدیک او با رهبری و ریش‌سفیدی او در بین اصولگرایان از او چهره‌ای موجه ساخت. همین باعث شد تا بعد از تنها یک دوره حضور در مجلس، در دوره هفتم بر کرسی ریاست تکیه زند. حدادعادل در دوره‌های هشتم و نهم مجلس نیز حضور داشت اما در این دو دوره انتخابات ریاست مجلس را به علی لاریجانی واگذار کرد تا در هیات‌رئیسه مجلس جایی نداشته باشد، اگرچه همچنان چهره اثرگذار خود در بین اصولگرایان را حفظ کرد.
دیدگاه‌های اقتصادی در کوران انتخابات
«برنامه مدون خود را در تلویزیون با تشریح و تفصیل بیشتر توضیح خواهم داد و به جنبه‌های مختلف آن خواهم پرداخت.» این سخنی است که حدادعادل در پاسخ به برنامه‌های اقتصادی خود بیان کرده است. او بزرگ‌ترین مشکل اقتصاد ایران را تحریم‌ها می‌داند و معتقد است تنها علاج اندیشیدن راه‌حل‌هایی متناسب با اقدامات دشمن و شرایط کشور است. یکی از نکات امیدوارکننده در مورد حدادعادل این است که در امر اقتصاد قائل به نظر کارشناسان و متخصصان فن است. او در این مورد می‌گوید: «هر فردی که رئیس‌جمهور می‌شود نباید به تنهایی در مورد مسائل اقتصادی تصمیم بگیرد و باید افرادی پاکدست و متخصص در اطراف او باشند و باید راه‌حل‌های این افراد متخصص کارشناسی شده و متناسب با شرایط امروز کشور باشد.»
راه‌حل تغییر سبک زندگی است
اما یکی از راه‌حل‌هایی که حدادعادل برای مشکلات امروز اقتصاد ایران برشمرده تغییر سبک زندگی است. او معتقد است دولت آینده باید برای رفتن به سمت سبک زندگی ایرانی و اسلامی برنامه داشته باشد. به گفته حدادعادل راه‌حل دومی که باید مدنظر قرار بگیرد دور زدن تحریم‌ها و حل مشکلات اقتصادی از راه‌حل‌های غیرکلاسیک متناسب با تحریم است. این نامزد اگرچه بیش از این در مورد راه‌حل‌های غیرکلاسیکش توضیح نداده، اعلام کرده باید با توجه به شرایط راه‌های اختصاصی و ویژه داشته باشیم. حدادعادل راه‌حل مشکل اشتغال را که به نظر می‌رسد در سال‌های پیش‌رو مهم‌ترین چالش دولت آینده باشد، سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و افزایش آن می‌داند. ضمن اینکه توجه به اصل44 و خصوصی‌سازی و توجه به بخش خصوصی برای اشتغال‌زایی را بسیار مهم می‌داند. با این همه مشخص نیست نظر حدادعادل در مورد چگونگی جذب سرمایه خارجی و در عین تحریم‌هایی که او وزن‌شان را در ایجاد مشکلات اقتصادی پررنگ می‌داند چگونه خواهد بود. با این همه حدادعادل قبول دارد که مشکل تورم بالا اگرچه متاثر از همین تحریم‌های فلج‌کننده است اما مدیریت داخلی نیز در آن بی‌تاثیر نبوده است.
عیدی مجلس به مردم
اگرچه حدادعادل سابقه اجرایی آن هم در پستی اقتصادی نداشته اما بدون شک پررنگ‌ترین نقطه اقتصادی کارنامه‌اش همان طرحی است که اگرچه خود او آن را عیدی مجلس به مردم خواند اما علاوه بر مخالفت جدی کارشناسان اقتصادی با طرح، گذشت زمان نشان داد تثبیت قیمت‌ها نه‌تنها عیدی نبود که همانند مالیات سنگینی عمل کرد که مردم تا چهار سال بعد مجبور به پرداخت آن شدند. در اسفندماه 1383 و هنگام تصویب برنامه چهارم توسعه مجلس در مخالفت با دولت در باب افزایش قیمت حامل‌های انرژی طرحی به تصویب رساند که به تثبیت قیمت‌ها معروف شد و اجازه نداد دولت افزایشی در قیمت حامل‌های انرژی لحاظ کند. طرحی که بعدها وزیر اقتصاد دولت دهم آن را مایه تشدید قاچاق سوخت و وارد کردن خسارت‌های سنگین دانست. حدادعادل به عنوان رئیس مجلس هفتم در تاریخ 26 اسفندماه 1383 در مجلس گفت: «مجلس شورای اسلامی هم در طول 9 ماه و نیمی که از شروع کار خودش گذشته، سعی کرده با تمام توان در خدمت ملت ارجمند ایران باشد و بنده می‌خواهم با اجازه همکاران محترم خطاب به مردم عزیز عرض کنم که عیدی مجلس به ملت، این تثبیت قیمت‌هاست. ما امروز احساس می‌کنیم که با تصویب قانون تثبیت قیمت‌ها در مجلس شورای اسلامی آن نگرانی که هر سال قبل از عید در مردم وجود داشت، وجود ندارد. امروز دیگر در محافل خصوصی و عمومی این سوال مطرح نیست که بعد از عید با گران شدن بنزین، آب، برق، تلفن، گاز، نفت، قیر، مخابرات، پست و امثال اینها بقیه کالاها چقدر افزایش پیدا می‌کند. چون بحمدالله مجلس تثبیت این قیمت‌ها را تصویب کرده، دولت هم پذیرفته، بودجه هم بر این اساس تنظیم شده و ان‌شاءالله یک آرامش و آسودگی خیالی در مردم خصوصاً حقوق‌بگیران و قشرهای کم‌درآمد ایجاد بشود. برای آنکه این اقدام مثبت مجلس به نتیجه مطلوب برسد، همکاری مردم ضرورت دارد، چون با آنکه مجلس تثبیت قیمت‌ها را تصویب کرده، باز هم ممکن است بعضی‌ها تصمیم بگیرند قیمت‌ها را خودشان بالا ببرند. مردم باید همکاری کنند، مردم باید از این اقدام مجلس پشتیبانی کنند، حتی آنهایی که وضع مالی خوبی دارند و این گرانی در وضع آنها تاثیر نمی‌کند، آنها هم نباید اجازه بدهند که این گرانی به رسمیت شناخته شود و باعث ناراحتی مردم کم‌درآمد بشود. مردم باید در مقابل گرانی‌های بی‌دلیل ایستادگی کنند. دولت هم باید نظارت کند. ما از بعضی گرانی‌هایی که در این هفته‌های آخر سال رخ داد، مانند گرانی پودرهای شوینده و میوه متاسفیم. برای آنکه این اقدام مجلس نتیجه مثبت بدهد باید هم خود مجلس نظارت خودش را ادامه بدهد، هم مردم همکاری کنند و هم دولت ان‌شاءالله در اجرا جدی و دقیق باشد.» اگرچه حدادعادل معتقد بود مردم پس از تصویب این طرح «می‌توانند نفس راحتی بکشند» اما تثبیت قیمت‌ها به یکی از مناقشه‌آمیزترین قوانین اقتصادی مصوب در تاریخ مجلس تبدیل شد به گونه‌ای که حتی اکنون نیز پس از گذشت نزدیک به یک دهه، بخشی از اثرات سوء اقتصادی را به آن نسبت می‌دهند. طرحی که برخلاف وعده‌اش نه‌تنها موفق به کنترل تورم نشد بلکه به گفته شمس‌الدین حسینی «منجر به این شد که قیمت انرژی آنقدر ثابت نگه داشته شود که شکاف بسیار عمیقی بین قیمت انرژی در داخل و به طور مثال کشورهای همسایه اتفاق بیفتد و ظرفیتی برای رانت و فساد ایجاد و تبدیل به قاچاق‌های سنگین شود. کشور هم به خاطر این شکاف قیمت و قاچاق گسترده که صورت گرفته دچار خسران بسیار گسترده شد.»
فراری از نظریه ژاپن اسلامی
حدادعادل کسی است که او را به نظریه ژاپن اسلامی می‌شناسند. کسی که گفته بود اصولگرایان می‌توانند ایران را به ژاپن اسلامی تبدیل کنند. نظریه‌ای که نه‌تنها محقق نشد که خود حداد هم بعدها اعلام کرد ژاپن اسلامی از آن دست شایعاتی بوده که هیچ وقت نگفته است: «در ایام قبل از انتخابات مجلس هفتم در سال 13۸۲ یک روز رهبری خطبه نماز جمعه‌ای را ایراد می‌کردند در ضمن خطبه گفتند یک خبرنگار به ایشان گفته پیشرفت‌های ایران طوری است که اگر ادامه پیدا کند ایران به ژاپن اسلامی تبدیل می‌شود. من هم یک جا آن را نقل قول کردم منتها در فضای پر‌تنش مجلس ششم به یک شعار تبدیل شد و گفتند حداد گفتند ایران باید ژاپن اسلامی شود.»
سوابق اجرایی
حدادعادل تا پیش از ورود به مجلس ششم، سمت اجرایی شاخصی نداشت و بیشتر در حوزه آموزش و تالیف کتاب، دانشگاه و نظارت بر گردآوری دانشنامه جهان اسلام فعالیت می‌کرد. معاونت پژوهشی وزارت آموزش و پرورش و عضویت در شورای سرپرستی صدا و سیما از دیگر سمت‌های او پیش از ورود به مجلس بود. حدادعادل در انتخابات مجلس ششم که اکثریت آن در اختیار اصلاح‌طلبان بود با ابطال برخی صندوق‌های رای در تهران وارد مجلس شد. رابطه نزدیک او با رهبری و ریش‌سفیدی او در بین اصولگرایان از او چهره‌ای موجه ساخت. همین باعث شد تا بعد از تنها یک دوره حضور در مجلس، در دوره هفتم بر کرسی ریاست تکیه زند. حدادعادل در دوره‌های هشتم و نهم مجلس نیز حضور داشت اما در این دو دوره انتخابات ریاست مجلس را به علی لاریجانی واگذار کرد تا در هیات‌رئیسه مجلس جایی نداشته باشد، اگرچه همچنان چهره اثرگذار خود در بین اصولگرایان را حفظ کرد.
دیدگاه‌های اقتصادی در کوران انتخابات
«برنامه مدون خود را در تلویزیون با تشریح و تفصیل بیشتر توضیح خواهم داد و به جنبه‌های مختلف آن خواهم پرداخت.» این سخنی است که حدادعادل در پاسخ به برنامه‌های اقتصادی خود بیان کرده است. او بزرگ‌ترین مشکل اقتصاد ایران را تحریم‌ها می‌داند و معتقد است تنها علاج اندیشیدن راه‌حل‌هایی متناسب با اقدامات دشمن و شرایط کشور است. یکی از نکات امیدوارکننده در مورد حدادعادل این است که در امر اقتصاد قائل به نظر کارشناسان و متخصصان فن است. او در این مورد می‌گوید: «هر فردی که رئیس‌جمهور می‌شود نباید به تنهایی در مورد مسائل اقتصادی تصمیم بگیرد و باید افرادی پاکدست و متخصص در اطراف او باشند و باید راه‌حل‌های این افراد متخصص کارشناسی شده و متناسب با شرایط امروز کشور باشد.»
راه‌حل تغییر سبک زندگی است
اما یکی از راه‌حل‌هایی که حدادعادل برای مشکلات امروز اقتصاد ایران برشمرده تغییر سبک زندگی است. او معتقد است دولت آینده باید برای رفتن به سمت سبک زندگی ایرانی و اسلامی برنامه داشته باشد. به گفته حدادعادل راه‌حل دومی که باید مدنظر قرار بگیرد دور زدن تحریم‌ها و حل مشکلات اقتصادی از راه‌حل‌های غیرکلاسیک متناسب با تحریم است. این نامزد اگرچه بیش از این در مورد راه‌حل‌های غیرکلاسیکش توضیح نداده، اعلام کرده باید با توجه به شرایط راه‌های اختصاصی و ویژه داشته باشیم. حدادعادل راه‌حل مشکل اشتغال را که به نظر می‌رسد در سال‌های پیش‌رو مهم‌ترین چالش دولت آینده باشد، سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و افزایش آن می‌داند. ضمن اینکه توجه به اصل44 و خصوصی‌سازی و توجه به بخش خصوصی برای اشتغال‌زایی را بسیار مهم می‌داند. با این همه مشخص نیست نظر حدادعادل در مورد چگونگی جذب سرمایه خارجی و در عین تحریم‌هایی که او وزن‌شان را در ایجاد مشکلات اقتصادی پررنگ می‌داند چگونه خواهد بود. با این همه حدادعادل قبول دارد که مشکل تورم بالا اگرچه متاثر از همین تحریم‌های فلج‌کننده است اما مدیریت داخلی نیز در آن بی‌تاثیر نبوده است.
عیدی مجلس به مردم
اگرچه حدادعادل سابقه اجرایی آن هم در پستی اقتصادی نداشته اما بدون شک پررنگ‌ترین نقطه اقتصادی کارنامه‌اش همان طرحی است که اگرچه خود او آن را عیدی مجلس به مردم خواند اما علاوه بر مخالفت جدی کارشناسان اقتصادی با طرح، گذشت زمان نشان داد تثبیت قیمت‌ها نه‌تنها عیدی نبود که همانند مالیات سنگینی عمل کرد که مردم تا چهار سال بعد مجبور به پرداخت آن شدند. در اسفندماه 1383 و هنگام تصویب برنامه چهارم توسعه مجلس در مخالفت با دولت در باب افزایش قیمت حامل‌های انرژی طرحی به تصویب رساند که به تثبیت قیمت‌ها معروف شد و اجازه نداد دولت افزایشی در قیمت حامل‌های انرژی لحاظ کند. طرحی که بعدها وزیر اقتصاد دولت دهم آن را مایه تشدید قاچاق سوخت و وارد کردن خسارت‌های سنگین دانست. حدادعادل به عنوان رئیس مجلس هفتم در تاریخ 26 اسفندماه 1383 در مجلس گفت: «مجلس شورای اسلامی هم در طول 9 ماه و نیمی که از شروع کار خودش گذشته، سعی کرده با تمام توان در خدمت ملت ارجمند ایران باشد و بنده می‌خواهم با اجازه همکاران محترم خطاب به مردم عزیز عرض کنم که عیدی مجلس به ملت، این تثبیت قیمت‌هاست. ما امروز احساس می‌کنیم که با تصویب قانون تثبیت قیمت‌ها در مجلس شورای اسلامی آن نگرانی که هر سال قبل از عید در مردم وجود داشت، وجود ندارد. امروز دیگر در محافل خصوصی و عمومی این سوال مطرح نیست که بعد از عید با گران شدن بنزین، آب، برق، تلفن، گاز، نفت، قیر، مخابرات، پست و امثال اینها بقیه کالاها چقدر افزایش پیدا می‌کند. چون بحمدالله مجلس تثبیت این قیمت‌ها را تصویب کرده، دولت هم پذیرفته، بودجه هم بر این اساس تنظیم شده و ان‌شاءالله یک آرامش و آسودگی خیالی در مردم خصوصاً حقوق‌بگیران و قشرهای کم‌درآمد ایجاد بشود. برای آنکه این اقدام مثبت مجلس به نتیجه مطلوب برسد، همکاری مردم ضرورت دارد، چون با آنکه مجلس تثبیت قیمت‌ها را تصویب کرده، باز هم ممکن است بعضی‌ها تصمیم بگیرند قیمت‌ها را خودشان بالا ببرند. مردم باید همکاری کنند، مردم باید از این اقدام مجلس پشتیبانی کنند، حتی آنهایی که وضع مالی خوبی دارند و این گرانی در وضع آنها تاثیر نمی‌کند، آنها هم نباید اجازه بدهند که این گرانی به رسمیت شناخته شود و باعث ناراحتی مردم کم‌درآمد بشود. مردم باید در مقابل گرانی‌های بی‌دلیل ایستادگی کنند. دولت هم باید نظارت کند. ما از بعضی گرانی‌هایی که در این هفته‌های آخر سال رخ داد، مانند گرانی پودرهای شوینده و میوه متاسفیم. برای آنکه این اقدام مجلس نتیجه مثبت بدهد باید هم خود مجلس نظارت خودش را ادامه بدهد، هم مردم همکاری کنند و هم دولت ان‌شاءالله در اجرا جدی و دقیق باشد.» اگرچه حدادعادل معتقد بود مردم پس از تصویب این طرح «می‌توانند نفس راحتی بکشند» اما تثبیت قیمت‌ها به یکی از مناقشه‌آمیزترین قوانین اقتصادی مصوب در تاریخ مجلس تبدیل شد به گونه‌ای که حتی اکنون نیز پس از گذشت نزدیک به یک دهه، بخشی از اثرات سوء اقتصادی را به آن نسبت می‌دهند. طرحی که برخلاف وعده‌اش نه‌تنها موفق به کنترل تورم نشد بلکه به گفته شمس‌الدین حسینی «منجر به این شد که قیمت انرژی آنقدر ثابت نگه داشته شود که شکاف بسیار عمیقی بین قیمت انرژی در داخل و به طور مثال کشورهای همسایه اتفاق بیفتد و ظرفیتی برای رانت و فساد ایجاد و تبدیل به قاچاق‌های سنگین شود. کشور هم به خاطر این شکاف قیمت و قاچاق گسترده که صورت گرفته دچار خسران بسیار گسترده شد.»
فراری از نظریه ژاپن اسلامی
حدادعادل کسی است که او را به نظریه ژاپن اسلامی می‌شناسند. کسی که گفته بود اصولگرایان می‌توانند ایران را به ژاپن اسلامی تبدیل کنند. نظریه‌ای که نه‌تنها محقق نشد که خود حداد هم بعدها اعلام کرد ژاپن اسلامی از آن دست شایعاتی بوده که هیچ وقت نگفته است: «در ایام قبل از انتخابات مجلس هفتم در سال 13۸۲ یک روز رهبری خطبه نماز جمعه‌ای را ایراد می‌کردند در ضمن خطبه گفتند یک خبرنگار به ایشان گفته پیشرفت‌های ایران طوری است که اگر ادامه پیدا کند ایران به ژاپن اسلامی تبدیل می‌شود. من هم یک جا آن را نقل قول کردم منتها در فضای پر‌تنش مجلس ششم به یک شعار تبدیل شد و گفتند حداد گفتند ایران باید ژاپن اسلامی شود.»
دیدگاه تان را بنویسید