دوری یا دوستی

مرضیه محمودی: علی لاریجانی، رئیس مجلس خبر داده ایران می‌خواهد با چین سند راهبردی مشترک 25ساله تدوین کند. سندی که به گفته لاریجانی ایران آن را تهیه کرده و نهایی شدن آن، نیازمند مذاکره با چین است. اگر خواسته دو طرف محقق و سند امضا شود، این نخستین‌باری است که جمهوری اسلامی ایران برای رابطه با یک کشور، راهبرد بلندمدت تدوین می‌کند. چین، برای ایران شریکی استراتژیک است. برخی او را دوست دوران سخت می‌خوانند. چراکه در دوران تحریم‌ها و آن زمان که کسی مشتری نفت ایران نبود، چین بود و آن زمان که دونالد ترامپ، معافیت نفتی ایران را تمدید نکرد، چین صراحتاً اعلام کرد زیر بار تحریم نفت نمی‌رود و همچنان مشتری نفت ایران می‌ماند. حتی آن زمان که توتال فرانسه از ایران رفت، چین سریعاً اعلام کرد حاضر است در پارس جنوبی جای فرانسه را بگیرد. اما آیا می‌توان به چین امید بست؟ در سال 97، صادرات ایران به چین حدود 9 میلیارد دلار و واردات از این کشور نیز حدود 10 میلیارد دلار بوده است. این در حالی است که در سال 2018، چین 478 میلیارد دلار کالا به آمریکا صادر کرده و در مقابل 155 میلیارد دلار کالا از آمریکا وارد کرده است. صادرات چین به آمریکا 53 برابر صادراتش به ایران است و میزان وارداتش از آمریکا 15 برابر بیشتر است. اما چه می‌شود که چین به خاطر ایران مقابل آمریکا می‌ایستد و در حالی که آمریکا صراحتاً کشورها را تهدید کرده که باید روابط اقتصادی با ایران را قطع کنند، ایران و چین به تدوین سند راهبردی 25ساله می‌پردازد؟ ایران چهارمین کشور دارای ذخایر نفت جهان و دومین کشور دارای ذخایر گاز جهان است. دو منبع مهم انرژی که چین به آن نیاز دارد. ایران بر تنگه هرمز تسلط دارد. تنگه‌ای که نفت و گاز خاورمیانه را به مصرف‌کنندگان سراسر جهان وصل می‌کند. حدود یک‌سوم از نقل و انتقالات دریایی نفت در جهان وابسته به تنگه هرمز است و همچنین 20 درصد از صادرات نفت جهان از طریق این تنگه انجام می‌شود. اما اقدامات اقتصادی چین گسترده‌تر از ایران است. این کشور مدت‌هاست تحرکات خود را در منطقه آغاز کرده. از ساخت بندر گوادر در پاکستان، تا همکاری در پروژه‌های زیرساختی متعدد. بسیاری معتقدند چین به سمتی می‌رود که کم‌کم جهان را در اجاره خود درآورد. از جمله اجاره بندر گوادر در پاکستان به مدت 40 سال، بندر کایکاپیو در میانمار به مدت 50 سال، بندر کوانتان در مالزی به مدت 60 سال، گذرگاه مالاکا به مدت 99 سال و... بنادر و گذرگاه‌های مهمی که مبادی ورود و خروج کالا هستند اما در شرایط اضطراری می‌توانند برای انتقال نیروهای نظامی نیز به‌کار آیند. چین در مواقع بسیاری کنار ایران بوده اما به قول بیژن زنگنه، ما با هم عهد اخوت نبسته‌ایم و سوال اصلی این است که چین دقیقاً چه منفعتی از بودن در ایران دارد؟ به‌خصوص اکنون که بسیاری هشدار می‌دهند بخش مهمی از پرونده هسته‌ای ایران، حاصل نزاع دو ابرقدرت جهان است؛ چین و آمریکا که هر کدام تلاش می‌کنند دست دیگری را از خاورمیانه دور کنند. در این شرایط اما ایران هم به خرید کالا از چین نیاز دارد. اکنون سوال مهم این است که در این هنگامه عملکرد و استراتژی ما در قبال چین باید چگونه باشد؟ آیا پیشنهاد تدوین سند 25ساله را بپذیریم و دوست و شریک بلندمدت آنها باشیم یا به رابطه‌ای کوتاه‌مدت و استراتژیک بسنده کنیم؟