روسیه یا اتحادیه اروپا؟ مساله این است

اوکراین در حال تجربه بزرگ‌ترین تظاهرات مردمی این کشور از سال 2004 به بعد است. طبق گزارش خبرگزاری‌ها بیش از 300 هزار نفر در خیابان‌ها حضور یافته و خواستار استعفای رئیس‌جمهور فعلی این کشور «ویکتور یانوکویچ» شده‌اند. اما درخواست معترضان از ابتدا استعفای رئیس‌جمهور نبود. مشکل از عدم امضای تفاهم‌نامه با اروپا شروع شد که آتش خشم مردم را شعله‌ور کرد. مخالفان دولت، این موضوع را به عنوان اقدامی تحت فشار و با هدف نزدیکی بیشتر به روسیه تعبیر کردند و اعتراض‌ها آغاز شد. تکذیب رئیس‌جمهور در مورد اعمال فشار از طرف دولت روسیه نیز ثمری نداشت. روابط اتحادیه اروپا و اوکراین از سال 2012 به دنبال محکومیت «یولیا تیموشنکو» نخست‌وزیر سابق این کشور و پس از انتشار تصاویری مبنی بر بدرفتاری با او در زندان تیره شد. تظاهرات کنندگان که در آن مقطع حدود 100 هزار نفر بودند با حمل پرچم‌های اوکراین و اتحادیه اروپا، خواستار نزدیکی بیشتر به اروپا به جای امضای قرارداد اتحادیه گمرکی با روسیه شدند. این تظاهرات که در آن هنوز سخنی از انقلاب و استعفای رئیس‌جمهور نبود به شدت و با خشونت توسط پلیس سرکوب شد. پس از این سرکوب بود که روز به روز به تعداد معترضان افزوده شد و آنها دیگر مستقیماً رئیس‌جمهور را هدف گرفتند و خواستار کناره‌گیری او شدند. محکوم کردن خشونت پلیس از طرف یانوکویچ نیز اثری بر مردم نداشت؛ حتی تلاش او برای خریدن فرصت و اعلام اینکه هنوز تصمیم نهایی را برای امضا یا عدم امضای تفاهم‌نامه تجاری با اتحادیه اروپا نگرفته است، بیش از آرام کردن مردم باعث شد او به عنوان سیاستمداری ناتوان از تصمیم‌گیری مطرح شود که نه تنها توانایی تصمیم‌گیری درست در جهت منافع مردم خود را ندارد که حتی نمی‌تواند طبق قول و قرارهای قبلی حامی کرملین باشد. معترضان در دمای زیر صفر درجه کی‌یف پایتخت این کشور و با وجود اعلام دولت مبنی بر غیرقانونی بودن تجمع، شب را در میدان استقلال این شهر گذراندند. این حرکات برای اغلب آنها یادآور انقلاب نارنجی سال 2004 این کشور است. در واقع عامل محرک هر دو حرکت اعتراضی بزرگ اوکراین در قرن 21 ویکتور یانوکویچ بود. در سال 2004 و پس از انتخابات ریاست‌جمهوری که در آن یانوکویچ برنده اعلام شده بود، مردم در اعتراض به فساد شدید مالی و تقلب گسترده در انتخابات به خیابان‌ها آمدند. مسموم شدن یوشچنکو رقیب یانوکویچ نیز به شایعات در مورد تقلب برای به قدرت رسیدن نامزد مورد حمایت روسیه دامن زد. پس از شش روز حضور دائم در خیابان، نهایتاً پارلمان این کشور رای به ابطال انتخابات و برگزاری دوباره آن داد. در برگزاری مجدد انتخابات تحت نظارت سازمان‌های بین‌المللی، یوشچنکو با اکثریت نه چندان قاطع 52 درصدی به عنوان رئیس‌جمهور این کشور انتخاب شد. یانوکویچ پس از این شکست مدتی رهبری «حزب مناطق» را به عهده داشت و زمان کوتاهی نیز نخست‌وزیر یوشچنکو بود و پس از آن مجدداً برای انتخابات سال 2010 این کشور داوطلب شد. این انتخابات به دور دوم کشیده شد و در این مقطع وی با 95/48 درصد آرا برابر یولیا تیموشنکو با 47/45 درصد آرا پیروزی رسید و به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد. با توجه به وضعیت موجود و برخورد ضعیف یانوکویچ با وضعیت بحرانی کشور، معلوم نیست او بتواند دوره زمامداری خود را به سلامت به پایان برساند. در زمانی که مردم بسیاری از کشورهای اروپایی، طرفدار لغو عضویت کشورشان در این اتحادیه هستند به نظر می‌رسد تصمیم مردم اوکراین برای نزدیکی به این اتحادیه خلل‌ناپذیر است. شاید این بار بهار به اوکراین رسیده باشد و بهار اوکراینی جامه ریاست‌جمهوری را از قامت یانوکویچ به در کند.