بهره‌گیری از فرصت ایران

شمس‌الدین خارقانی/سفیر سابق ایران در آلمان

برای بررسی اهمیت از سرگیری روابط دیپلماتیک ایران و بریتانیا، در وهله نخست باید اهمیت این کشور در سطح اروپا و جهان را مورد نظر قرار داد. بریتانیا از لحاظ سیاسی در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا یکی از پرقدرت‌ترین کشورهای عضو است؛ نخست به دلیل اینکه خود بریتانیا دارای وزنه است و دیگری به دلیل چسبندگی‌اش با آمریکاست. در واقع بریتانیا از قدرت‌های بالقوه و بالفعل آمریکا در جهان نیز استفاده می‌کند. دوم اینکه بریتانیا از لحاظ اقتصادی، ششمین اقتصاد بزرگ دنیا را دارد و سومین اقتصاد اروپاست. تولید ناخالص این کشور در اروپا بعد از آلمان و فرانسه قرار دارد. برای سنجیدن قدرت اقتصادی یک کشور، تولید ناخالص داخلی (Gross Domestic Product) یکی از معیارهای اصلی است. GDP بریتانیا، 4/2 تریلیون دلار است که این میزان در مقایسه با آمریکا که 16 تریلیون دلار است به حساب نمی‌آید اما در مقایسه با اغلب کشورهای اروپایی، رقم چشمگیری است. درآمد سرانه این کشور نیز قابل بررسی است و در اروپا پس از آلمان قرار دارد. همچنین بریتانیا دهمین صادرکننده و ششمین وارد‌کننده در دنیاست. این آمار، وزن بریتانیا در قدرت را آشکار می‌کند و با توجه به همین مساله اکنون می‌توان به اهمیت از سرگیری روابط ایران و بریتانیا پرداخت. در این میان باید مدنظر داشت دولت پیشین اصولاً به دنبال دوست‌یابی نبود و نه‌تنها با بریتانیا بلکه با اکثر کشورهای قدرتمند و دیگر کشورهایی که به نوعی وابسته به این کشورهای قدرتمند بودند، مشکل داشت. اما اینک و با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید حسن روحانی شرایط تغییر کرده است. این در شرایطی است که بریتانیا هم خیلی مایل نیست در دنیا دشمن داشته باشد و در پی آن است که از تمام فرصت‌های اقتصادی و سیاسی که در دنیا پدید می‌آید بهره ببرد. در رابطه با ایران، اکنون یک فرصت سیاسی در جهان ایجاد شده و هر کشوری تلاش می‌کند از این فرصت استفاده کند و خودش را به ایران نزدیک کند. مذاکره با گروه 1+5 در واقع یعنی پشت میز نشستن با شش وزیر خارجه قدرتمند دنیا که در میان آنها، پنج کشور عضو شورای امنیت هستند و حق وتو دارند؛ این مساله بیانگر اهمیت ایران است. اکنون این موضوع و نوع تدبیر سیاست خارجی ایران به همراه هم، اهمیت سیاسی جمهوری اسلامی ایران را افزایش داده است. به همین خاطر است که در شرایط کنونی کشورهای اروپایی و دیگر کشورها، قصد بهبود رابطه با ایران را دارند. بریتانیا نیز خارج از این مقوله نیست، البته به طور طبیعی چون وزن این کشور بالاتر است آرام‌تر حرکت می‌کند. صحبت راجع به ایران در مجلس بریتانیا، صحبت‌های ویلیام هیگ وزیر خارجه این کشور درباره ایران، تماس تلفنی حسن روحانی رئیس‌جمهوری ایران و دیوید کامرون نخست‌وزیر این کشور و همچنین تماس‌های مکرر نمایندگان بریتانیا در گروه 1+5 با نمایندگان ایران بیانگر این مساله است که آنان خواهان برقراری مجدد روابط با ایران هستند. برای شروع نیز آغاز روابط در سطح کاردار است تا دو طرف فرصت لازم داشته باشند امور را هماهنگ کنند و با هم جلو روند. به نظر می‌آید در برهه کنونی هم ایران به وزنی که بریتانیا دارد آگاه شده و هم بریتانیا به وزن ایران. امروز، مساله اصلی این است که دو طرف نوعی تمدد اعصاب داشته باشند، فکر کنند و راهکاری برای بسط و گسترش روابط پیدا کنند. در نهایت نباید از نظر دور داشت که داشتن روابط با هر کشوری در اتحادیه اروپا به ایران کمک می‌کند که نوع نگرش اتحادیه اروپا را نسبت به کشور گسترده‌تر و شفاف‌تر کند. در مقابل نداشتن رابطه با هر کدام از این کشورها، احتمال کار کردن با اتحادیه اروپا را برای ایران کم می‌کند. همان‌طور که نداشتن رابطه با آمریکا بر روابط ایران با اتحادیه اروپا تاثیرگذار است و درصد روابط را کاهش می‌دهد، روابط ایران با هر یک از اعضای اتحادیه نیز برای آنها بسیار اهمیت دارد. همچنان که زمانی که برخی در ایران به سفارت بریتانیا تعرض کردند، اتحادیه اروپا واکنش نشان داد اکنون نیز اگر تهران-لندن به سمت کاهش تنش در روابط پیش روند این مساله می‌تواند موجب گسترش و بهبود رابطه ایران با کل کشورهای اتحادیه اروپا شود.