شورایی برای کارشناسان شهری

فاجعه پلاسکو و آوار شدن این ساختمان قدیمی بلندمرتبه، موجب شد تعدادی از آتش‌نشانان غیور جان خود را از دست بدهند. اتفاقی که به یک درام گسترده اجتماعی تبدیل شد و افکار عمومی را به‌شدت تحت تاثیر قرار داد. به محض وقوع این اتفاق و شهادت تعدادی از آتش‌نشانان، بارها این سوال از سوی مردم مطرح شد که چرا باید این اتفاق رخ بدهد؟ آیا این امکان وجود داشت که بتوان جلوی وقوع این حادثه را گرفت؟ آیا تذکرات ایمنی لازم به ساختمان و هیات مدیره آن داده شده بود؟ چرا صاحبان واحدهای تجاری در پلاسکو به این هشدارها بی‌توجهی کردند؟ آیا تدابیر لازم برای رویارویی با این بحران در کلانشهری همچون تهران در نظر گرفته شده بود؟

در این میان بسیاری از مردم دلایل وقوع این حادثه را تحلیل کرده و تلاش داشتند تا متهم واقعی را پیدا کنند. از شهرداری تهران که به موقع نسبت به اقدامات قانونی علیه ساختمانی که مقاوم‌سازی نشده بود، اقدام نکرده بود تا بنیاد مستضعفانی که به عنوان مالک ساختمان در راستای جلوگیری از وقوع چنین اتفاقی، قدمی برنداشته بود. مهم‌تر اینکه ندادن بودجه لازم به آتش‌نشانی موجب شده بود آتش‌نشانان با دست خالی مجبور به اطفای حریق شوند که همین موجب شد تا تعدادی از هموطنان جان خود را از دست بدهند. بدتر اینکه این حادثه سبب شد تا خسارت گسترده مالی به صاحبان اصناف وارد شود و بحران بزرگی، دامن فعالان اقتصادی را بگیرد زیرا ساختمان از بین رفته و همین، فعالیت اقتصادی این واحدها را با وقفه روبه‌رو کرد. مهم‌تر اینکه این حادثه موجب شد تعداد زیادی از افراد شاغل بعد از تخریب و آوار شدن ساختمان، شغل خود را از دست بدهند. به هر حال وقوع این اتفاق، بحران بزرگی را برای کسبه این واحد تجاری رقم زد که جبران آن وقت زیادی می‌خواهد و این واحدها باید متحمل خسارت مالی زیادی شوند به خصوص اینکه بسیاری از این واحدها فاقد بیمه آتش‌سوزی بودند.

در میان اظهارات صورت‌گرفته، این اظهارنظر از سوی یکی از هنرمندان بنام کشورمان شنیده شد که همه مردم تهران در آوار شدن ساختمان پلاسکو مقصر هستند زیرا هنگام برگزاری انتخابات شورای شهر تهران توجه نکردند و به افراد فاقد تجربه رای دادند در حالی که شورای شهر تهران جای افراد کارشناس و صاحب‌تجربه است که باید در مورد مسائل شهری صاحب‌نظر باشند اما مردم تهران دقت نکرده و ورزشکار و هنرمند را به شورای شهر تهران فرستادند و همین موجب شد تا این فاجعه رخ بدهد.

به دنبال طرح چنین اظهارنظری باید گفت برخورداری از دانش و تخصص لازم افراد، در شورای تخصصی همچون شورای شهر امری بدیهی است. به همین دلیل یک شورای نظامی هیچ‌گاه از افرادی تشکیل نمی‌شود که سررشته‌ای در این کار ندارند یا شورای پزشکی از افرادی تشکیل نمی‌شود که در این زمینه تخصص کافی را ندارند. به صورت طبیعی شورای شهر با توجه به اولویت امور شهرسازی، باید از افرادی تشکیل شود که در این زمینه کارشناس هستند. تنها در این صورت شورای شهر قادر خواهد بود تا به وظیفه اصلی خود عمل کند وگرنه شما نباید انتظار داشته باشید که شورای شهر بتواند در این زمینه گامی جدی بردارد. درست زمانی که این ایده مطرح می‌شود برخی با رویکرد انتقادی موضع‌گیری کرده و تصریح کردند اگر تمام اقشار اجتماعی نماینده‌ای در شورای شهر داشته باشند، بهتر است. در برابر چنین موضع‌گیری باید گفت این ارزیابی درست نیست. به هر حال وقتی هنرمند و ورزشکاری وارد شورای شهر می‌شود باید وجهی را که بیشتر به درد شورای شهر می‌خورد به کار گرفته و آن را به روشی به کار بگیرد که شورای شهر یک مجموعه واحد به نظر برسد. در غیر این صورت شورای شهر به تشتت دچار شده و نمی‌تواند اهداف خود را به سرانجام برساند. با توجه به اینکه مسائل کلانشهر تهران بیشتر متوجه رشته شهرسازی و معماری است، می‌توان این توصیه را بجا دانست که افرادی باید برای شورای شهر ثبت‌نام کنند که در حوزه شهرسازی و معماری و محیط‌زیست تخصص لازم را داشته باشند. تنها در این صورت می‌توان شورای شهر منسجمی داشت. حال اگر در کنار این متخصصان لازم بود تا از حضور هنرمندان و‌... استفاده شود، این امکان فراهم می‌شود که شورای شهر از این افراد دعوت کند تا در کمیسیون‌های شورای شهر حضور پیدا کنند. در این موارد گاهی نماینده هنرمندان یا ورزشکاران برای حضور در کمیسیون دعوت شده و نظرات آنها به منظور بهبود شرایط شنیده می‌شود. حتی امکان دارد شورای شهر شنونده سخنان پزشکان یا اصناف دیگر هم بشود. این رویکرد به مراتب قابل قبول‌تر از وقتی است که قرار است هر قشری یک نماینده در شورای شهر داشته باشد. در چنین شرایطی، ایجاد هماهنگی به کار سختی تبدیل شده و عملاً پروسه تصمیم‌گیری را به کاری سخت و طاقت‌فرسا تبدیل می‌کند. بدتر اینکه ناهماهنگی موجود در شورای شهر، سبب خواهد شد تا شورای شهر نتواند به وظیفه اصلی و تخصصی خود بپردازد و برای معضلات کلانشهر تهران، راهکار مطرح کند.

اگر شورای شهری نه‌چندان تخصصی در کلانشهر تهران شکل بگیرد، تبعات وجود این شورای شهر به تمام مردم شهر آسیب وارد خواهد کرد. به عبارتی موضوعات تخصصی مورد غفلت قرار گرفته و هریک از اعضای شورای شهر که از اصناف مختلف در شورای شهر حضور پیدا کرده‌اند موضوعات تخصصی را از دیدگاه خود بررسی می‌کنند. به همین دلیل شورای شهر فاقد وحدت نظر خواهد شد. در این شرایط، شورای شهر را می‌توان به پارچه‌ای تشبیه کرد که هر فردی از یک قسمت آن را به سمت خود می‌کشد. در چنین وضعیتی امکان دارد که پارچه پاره شود. نکته مهم‌تر این است که افراد حاضر در شورای شهر به دلیل اینکه تخصص‌های مختلف دارند اصولاً چندان قرابتی با یکدیگر نداشته و امکان ندارد که بتوانند روی نقاط مشترک با یکدیگر، به تفاهم برسند. به عبارت دیگر یک ورزشکار حرف متخصص شهری را نمی‌فهمد و متخصص شهری هم حرف هنرمند را درک نمی‌کند. هنرمند هم حرف پزشک را درک نمی‌کند. تا زمانی که این روند حاکم باشد افراد به تفاهم مشترکی دست پیدا نخواهند کرد. ضرورت دارد که این رویه اصلاح شود و متخصصان شهری در مورد شهر تصمیم‌گیری کنند کما‌اینکه در سراسر دنیا هم این اصل پذیرفته شده است.

وجود افراد غیرمتخصص در شورای شهر کلانشهرها موجب شده شورای شهر نتواند جایگاه واقعی خود را پیدا کند. اگر در شرایط کنونی، شهرداری‌ها چندان به نظرات کارشناسی شورای شهر توجه نمی‌کنند، می‌توان گفت حضور افراد غیرمتخصص در حوزه شهرسازی یکی از عوامل این مساله است. از سوی دیگر شهر همانند موجودی است که نیاز به سرپرستی و نگهداری دارد. در شرایطی که متخصصان متوجه نشوند که شهر چه مشکلاتی دارد، شما اطمینان داشته باشید که شورای شهر نمی‌تواند به بالندگی برسد و آسیب خواهد دید. متاسفانه این موضوع در مسائل مدیریتی شهری هم مشاهده می‌شود. افراد درک دقیق و صحیحی از معضلات شهر تهران نداشته و فردی اقدام به دسته‌بندی این موارد نکرده است. هرچند تمام افرادی که در شورای شهر حضور دارند دلسوزانه و کارشناسانه مسائل را بررسی کرده‌اند اما واقعیت این است که به دلیل فقدان فهم لازم از معضلات شهری، راندمان مورد انتظار وجود ندارد. امید است که این نکات مورد توجه تحلیلگران سیاسی قرار بگیرد و هنگام تنظیم لیست‌های انتخاباتی به این امر مهم و حیاتی توجه کنند تا جامعه ما بار دیگر شاهد وقوع حادثه تلخی همچون پلاسکو نباشد.

با توجه به اینکه چند ماه دیگر قرار است انتخابات شورای شهر برگزار شود، امکان دارد که بار دیگر احزاب و جریان‌های سیاسی بخواهند تا چند نفر ورزشکار یا هنرمند را در لیست خود قرار بدهند تا به پشتوانه شهرت، این افراد بتوانند رای بیاورند و احزاب و جریان‌های سیاسی بتوانند در شورای شهر نماینده داشته باشند. امکان دارد که در این لیست چند متخصص شهرسازی و محیط زیست هم وجود داشته باشند. این رویکرد، از نظر اخلاقی چندان قابل قبول نیست. برای این رویکرد که عده‌ای ورزشکار و هنرمند با تکیه به شهرت وارد شورای شهر می‌شوند، می‌توان عنوان «گندم‌نمای جوفروش» را انتخاب کرد. به هر حال مردم به دلیل شهرت این افراد رای داده‌اند و در بیشتر موارد توجهی به شایستگی‌ها ندارند. این مساله، شرایط لازم را برای زمین خوردن شورای شهر فراهم خواهد کرد. به همین دلیل لازم است تا در این دوره جلوی این اقدامات گرفته شود.