معمای بهارستان‌نشینان

عمر مجلس نهم از نیمه گذشته است. مجلسی که دست کم در یک سال اخیر رکورد سوال، تذکر و اخطار به اعضای کابینه در تاریخ نظام جمهوری اسلامی را به نام خود ثبت کرده است. نمایندگان مجلس نهم به استناد گزارش امیدوار رضایی معاون قوانین رئیس مجلس، در مدت فعالیت خود، بیش از 317 طرح تقنینی به صحن بهارستان ارسال کرده‌اند و به شهادت حسین مظفر معاون نظارت مجلس تنها در سه‌ماهه دوم سال جاری دست‌کم 887 بار به وزیران و 131 بار به رئیس‌جمهور تذکر داده‌اند و اعضای کابینه را 306 بار مورد سوال قرار داده و به مجلس فراخوانده‌اند. با توجه به عمر صدساله مجلس و تصویب قوانین مادری چون قانون‌های کیفری، مدنی، بانکداری، استخدامی و اداری در ایام ماضیه، تدوین این تعداد طرح تقنینی برای بسیاری از ناظران امور پارلمانی کشور شگفت‌آور به نظر می‌رسد. طرح‌هایی که بسیاری از آنها احتمالاً بیش از اینکه پشتوانه کارشناسی نهادمندی داشته باشند، براثر تجربیات شخصی و مدیریتی نمایندگان یا مشورت‌های دوستانه یا حتی در توفان فکر آنان متولد شده و پس از به دست آوردن حدنصاب امضا، برای طرح به صحن علنی مجلس روانه می‌شود. طرح‌هایی که ممکن است زندگی بسیاری از شهروندان این مرز پرگهر را تحت تاثیر خود قرار دهد. طرح‌هایی که ممکن است بسیاری از شهروندان، دولت یا بعضی دیگر از نمایندگان آن را زائد یا دارای فوریت ندانند. با این حال باید به نمایندگان مجلس حق داد که بنا به وظایف خود آنچه را که در اولویت می‌دانند و برای آن احساس تکلیف می‌کنند مورد توجه قرار داده و در صدر فهرست فعالیت‌ها و برنامه‌های خود قرار دهند. با این توضیح این پرسش مطرح می‌شود که مشکل اولویت‌بندی دستگاه قانونگذاری کجاست؟ چرا هنگامی‌ که برخی از طرح‌های نمایندگان به صحن می‌آید، به نظر بسیاری از رسانه‌ها و افکار عمومی این طرح‌ها جایی در اولویت‌های جامعه ندارد؟ به نظر می‌رسد یکی از دلایل این کاستی، این مساله است که در جامعه و میان نمایندگان معیار مناسبی برای تعیین اولویت‌های کشور وجود ندارد. هر چند که شاید امروز اکثر کارشناسان امور به طور مثال اعتقاد داشته باشند که اولویت مجلس باید بررسی لایحه خروج از رکود باشد، اما برخی نمایندگان می‌توانند تاکید کنند که به نظر ما با توجه به وضعیت فرهنگی کشور حیاتی‌تر است. در این زمینه قاعدتاً باید به تجربه دموکراسی‌های قدیمی‌تر در این باره توجه کنیم. اگر به اکثر دموکراسی‌های موفق دنیا نگاه کنیم درمی‌یابیم که در پارلمان‌های این کشورها کمتر شاهد تحرکات بدون برنامه هستیم. در این نظام‌ها احزاب هستند که اولویت‌ها و برنامه‌های خود را تدوین کرده و به رای مردم می‌گذارند. همین امر هم سبب می‌شود نمایندگان با توجه به نظم و تعلقات حزبی هنگامی که وارد پارلمان شدند، طبق برنامه‌ها و اولویت‌هایی که اکثریت مردم به آن رای داده‌اند به فعالیت بپردازند. این امر از سویی رضایت عمومی را به همراه خواهد داشت و از سوی دیگر مانع از هدر رفتن وقت مجلس سر بحث‌های خلق‌الساعه می‌شود. از همه مهم‌تر امکان سنجش فعالیت‌های نمایندگان و فراکسیون‌ها را به افکار عمومی می‌دهد. با نگاهی به کارنامه مجلس در یک سده اخیر باید تاکید کرد تا زمانی که مجلس بر پایه سیستم حزبی بنیان نهاده نشود، نمی‌توان به نمایندگانی که تک‌روی می‌کنند یا بنا به اولویت‌ها و تکالیفی که برای خود تعریف می‌کنند، عمل می‌کنند، خرده گرفت. معمای اولویت‌بندی در بهارستان به نظر یک پاسخ دارد و آن پاسخ چیزی نیست جز تحزب. واژه‌ای که این روزها توسط بسیاری از دلسوزان نظام از اکبر هاشمی گرفته تا علی لاریجانی مورد توجه قرار گرفته است.