شاید و بعید

آینده روابط تهران و لندن در سال آینده موضوعی است که با توجه به برخی رخدادهای مثبت در ارتباط با مناسبات دو طرف قابل بررسی است. آنچه می‌دانیم این است که در ابتدای سال 93 کاردار غیر‌مقیم جمهوری اسلامی ایران در انگلیس اعلام کرد «از ابتدای اسفندماه بخش کنسولی سفارت ایران در انگلیس به‌صورت کامل بازگشایی و کلیه خدمات کنسولی به ایرانیان مقیم ارائه می‌شود» و پیش از آن نیز رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس هم تاکید کرده بود که «منعی برای احیای روابط ایران و انگلیس وجود ندارد چرا که ما رابطه را قطع نکردیم بلکه سطح روابط را به کاردار تنزل دادیم و این مصوبه لازم‌الاجراست ولی روابط در سطح کاردار می‌تواند وجود داشته باشد و سفارتخانه هم می‌تواند فعال باشد.» اما طی چند ماه اخیر دیگر خبری از تحولی جدید در این رابطه به گوش نرسید و اکنون این سوال بعضاً به ذهن می‌رسد که آیا پیشرفت مثبت در مذاکرات هسته‌ای می‌تواند تاثیری بر ارتقای مناسبات تهران و لندن داشته باشد؟ در پاسخ باید بگویم که روابط ایران با بریتانیا تابع روند خاصی است که در مجموع طی دو سال اخیر سیری مثبت داشته و به سویی می‌رود که احتمال شکل‌گیری روابط کامل میان طرفین در سطح دیپلماتیک قطعی است اما این پروسه سریع نبوده بلکه زمان‌بر خواهد بود. تاکنون سیر تحولات در راستای بهبود مناسبات فی‌مابین و ارتقای سطح فعالیت‌های سفارت انگلیس در تهران مثبت بوده است. در این خصوص مذاکرات مثبتی میان طرفین انجام گرفته و تصمیمات خوبی اتخاذ شده و احتمالاً روندی که طی یک سال گذشته رو به بهبود بوده در سال آینده نیز ادامه خواهد داشت. در عین حال برای اثبات تداوم این روند مثبت می‌توان به فقدان فاکتورهای منفی و تاثیرگذار بر بهبود مناسبات ایران و انگلیس در طول دو سال گذشته نیز اشاره داشت. در حال حاضر وضعیت مناسبات تهران و لندن جنبه سیاسی ندارد بلکه صرفاً جنبه دیپلماتیک دارد و اگر به زمان‌بر بودن روند توسعه مناسبات اشاره دارم بر این اساس است که در رویه‌های دیپلماتیک برخی تاخیرها و تعلل‌ها نشات‌گرفته از ژست‌هایی است که طرفین برای یکدیگر می‌گیرند. البته بعضاً هر یک از طرفین از واکنش‌های داخلی به دنبال اتخاذ تصمیمات مثبت در قبال طرف مقابل خود نیز نگرانی دارند اما این نگرانی‌ها نیز در قالب ژست‌های دیپلماتیک نمایان می‌شود. با وجود این در چشم‌انداز روندهای دیپلماتیک معمولاً هیچ دلیلی وجود ندارد که مانع از حل و فصل مسائل و بهبود مناسبات باشد. مشهود است که هر دو طرف برای ارتقای مناسبات بسیار راغب هستند و با قاطعیت می‌گویم که مسائل سیاسی برای ارتقای مناسبات ایران و انگلیس حل شده است و آنچه تا رسیدن به نتیجه باقی مانده تاکتیک‌های دیپلماتیک است. اما اگر بازگشایی کامل سفارت انگلیس در تهران را تابعی از مذاکرات جاری هسته‌ای میان ایران و گروه 1+5 بدانیم این احتمال زیاد است که در صورت توافق هسته‌ای، چند ماه بعد از آن نیز شاهد بازگشایی کامل سفارت انگلیس در تهران باشیم.
اما این موضوع در خصوص کانادا متفاوت است به نظر من روابط ایران و کانادا به هیچ عنوان تابع مذاکرات هسته‌ای یا رویه‌های دیپلماتیک و سیاسی میان طرفین نیست؛ دولت کانادا شدیداً تحت تاثیر سیاست خارجی اسرائیل است و طرف کانادایی زمانی عزم خود را برای اصلاح روابط با ایران جزم خواهد کرد که تل‌آویو بخواهد. دولت کانادا وضعیت کاملاً استثنایی دارد؛ در واقع کانادا سیاست خارجی خود را در قبال ایران بر اساس منافع ملی پیگیری نمی‌کند. اگر منافع ملی کانادا در این میان مورد نظر بود می‌بایست امروز این کشور بهترین روابط را با جمهوری اسلامی ایران می‌داشت. همان‌طور که تمامی ناظران بین‌المللی می‌دانند کانادا در مقام یک آلت دست برای اسرائیل عمل می‌کند. آنچه مناسبات کانادا با ایران به عنوان فاکتور تاثیرگذار ایفای نقش می‌کند، تبعیت همه‌جانبه کانادا از منافع و مواضع اسرائیل در ارتباط با ایران است. در واقع مسوولان کانادایی همواره چشم به مواضع اسرائیل برای هر نوع تصمیم‌گیری در قبال ایران دارند و تا زمانی که این منافع اقتضا نکند، تغییری در مناسبات ایران و کانادا رخ نخواهد داد.