پیش به‌سوی گذشته

به نظر می‌رسد رئیس‌جمهور اسرارآمیز جدید به عقب می‌رود. یک ماه بعد از انتخاب پیروزمندانه عبدالفتاح سیسی به عنوان رئیس‌جمهور (در برابر هیچ رقیبی)، مردم خسته از سیاست هنوز هم مطمئن نیستند چه به دست می‌آورند. آیا تقدیس ارتشبد اسبق در قدرت تکرار ظهور ناپلئون در فرانسه بعد از انقلاب است؟ آیا این در عوض نشانی از یک جایگزینی مقتدرانه‌تر و احتمالاً دموکراتیک‌تر جمهوری دوم به جای دوره‌ای است که از کودتای نظامی 1952 تا براندازی حسنی مبارک در سال 2011 ادامه یافت؟ یا اینکه آقای سیسی خوش‌بیان تنها یک چهره جدید برای رژیم قدیم و نمادی از یک استقرار مجدد است؟
شواهدی برای هر سه حالت وجود دارد. آقای سیسی، که در رژه بزرگ برای جشن فارغ‌التحصیلی دانشجویان دانشکده افسری و پلیس با خونسردی نشسته بود، در نقش جدید خود حقیقتاً متکبرانه به نظر می‌رسید. آقای سیسی برای کلاس 108‌ام دانشکده افسری مصر، دانشکده سابق خود، سخنرانی می‌کرد، که یک رژه طراحی‌شده از دوچرخه‌سواران را برای خوشایند او که به دوچرخه‌سواری علاقه دارد ترتیب داده بودند. او با قاطعیت هشدار داد که مشکلات مصر نیازمند فداکاری هر شهروند است. او که بودجه پیشنهادی دولت را به خاطر گزاف‌ بودن رد کرده است، خواستار کاهش بیشتر بودجه شد. سپس آقای سیسی اعلام کرد از نیمی از حقوق ریاست‌جمهوری خود و نیمی از میراث خانوادگی پدرش به خاطر ملت خود صرف‌نظر خواهد کرد.
چنین ژست‌هایی برای انبوه توده‌های فقیر در مصر بسیار موثر است؛ درست مانند عیادتی که آقای سیسی در بیمارستان از قربانی تجاوز جنسی گروهی به عمل آورد و شهروندان پریشان از موج آزار جنسی در خیابان‌های مصر را تسکین داد. هنگامی که کاهش بودجه از طریق افزایش قیمت حامل‌های انرژی جبران شود، که یارانه‌های آن تقریباً با کاهش 5/12درصدی بودجه جاری مصر برابر است، فقرا ممکن است بیشتر از همه آسیب ببینند. اقتصاددانان و نیز سرمایه‌گذاران عموماً ارزیابی واقع‌گرایانه آقای سیسی را از معضلات شدید اقتصادی مصر می‌پسندند، اما از راه‌حل‌های پوپولیستی و آمارگر او، شامل تفویض پروژه‌های عظیم کاری به ارتش، به تنگ آمده‌اند. به‌رغم هجوم قابل پیش‌بینی چهره‌های بلندپرواز برای دنباله‌روی از رهبری آقای سیسی از طریق فداکاری‌های فردی برای رفاه عموم احتمال دارد تعداد کمی به بودجه توسعه ملی که آقای سیسی به این هدف به راه انداخته است کمک کنند.
گرچه طرفداری از رئیس‌جمهور در رادیو و تلویزیون مصر موج می‌زند، اما تردیدها حتی در میان افرادی که در ابتدا طرفدار آقای سیسی بودند و براندازی اخوان‌المسلمین را توسط او در سال گذشته تحسین کردند در حال افزایش است. نشانه‌های استبدادگرایی تدریجی هر چه بیشتر هویدا می‌شود. طبق برخی برآوردها، 40 هزار نفر، که بیشتر آنها طرفداران و اعضای اخوان‌المسلمین هستند، در سال گذشته دستگیر شدند. شواهد گسترده مبنی بر بدرفتاری شدید در بازداشتگاه‌های پلیس وجود دارد. فعالان جوان که الهام‌بخش قیام سال 2011 علیه آقای مبارک بودند دچار مشکل شده‌اند. و دادگاه‌های نمایشی، مانند دادگاهی که اخیراً در محکومیت سه خبرنگار تلویزیونی (شامل یک خبرنگار استرالیایی و یک خبرنگار کانادایی) به احکام سنگین زندان به اتهامات کاذب تروریسم به پایان رسید، موجبات انزجار دولت‌های غربی را فراهم کرد. از همه مهم‌تر آنکه وزیر امور خارجه آمریکا، جان کری، هنگامی که در قاهره بود روز قبل از محکوم شدن خبرنگاران از آقای سیسی تقاضا کرد نسبت به حقوق بشر عطوفت و احترام نشان دهد.
تلاش برای فرونشاندن نارضایتی به معنای اخراج هزاران نفر از واعظان مساجد، ممنوع کردن ایستگاه‌ها و برنامه‌های تلویزیونی که بسیار مستقل به نظر می‌رسند، و در لیست سیاه آوردن منتقدان، از جمله بهترین رمان‌نویس مصر، علا الاسوانی، یک فرد سکولار سرسخت و از اولین طرفداران آقای سیسی، است. در یک نشانه دیگر از این روند، مقامات آموزشی در 25 ژوئن یکی از اصلاحات بعد از انقلاب را لغو کردند که اجازه می‌داد روسای دانشکده‌ها و دانشگاه‌های دولتی از طریق انتخابات تعیین شوند. از این پس آنها همانند دوران آقای مبارک منصوب خواهند شد.
امید زیادی وجود ندارد که انتخابات مجلس جدید، که انتظار می‌رود در اواخر تابستان برگزار شود، مشروعیت بیشتری را به دولت بازگرداند. طبق یک قانون جدید پیچیده قوه مقننه مصر به تعداد غیرقابل مدیریت 567 نفر افزایش می‌یابد، که 120 نفر از آنها قرار است از طریق سیستم فهرست حزبی که بیشترین کرسی را دارد انتخاب شوند، 27 نفر توسط رئیس‌جمهور منصوب شوند و بقیه به صورت نامزدهای مستقل انتخاب شوند. با در نظر گرفتن ممنوعیت اخوان‌المسلمین و نبود دیگر احزاب پرطرفدار در سراسر کشور، به نظر می‌رسد این فرمول برای تداوم بخشیدن به نفوذ قانونی گروه‌های قدرتمند و بازرگانان محلی برقرار شده است. همانند دوران 30‌ساله حکومت آقای مبارک، هنگامی که نمایندگان مجلس به طور مستقل انتخاب و بلافاصله به ماشین حزب حاکم ملحق می‌شدند، مجمع ورودی احتمال دارد به جای مخالفت با سیاست‌های او، تملق آقای سیسی را بگوید.
آقای سیسی تاکنون برای لغزش به سوی حاکمی مستبد شدن هزینه گزافی را در داخل یا خارج نپرداخته است. با پا پس کشیدن اخوان‌المسلمین، مخالفان داخلی پراکنده و غیرمتمرکز شده‌اند. کشورهای ثروتمند خلیج فارس دولت او را تقویت می‌کنند؛ اخیراً ملک‌عبدالله در عربستان سعودی به صورت معناداری برای یک گفت‌وگوی کوتاه با آقای سیسی در حالی که سوار بر هواپیمای سلطنتی‌اش بود با او ملاقات کرد. و اتحادیه آفریقا، که عضویت مصر را بعد از کودتای سال گذشته معلق کرد، دوباره او را به عضویت دعوت کرده است. آقای سیسی قرار است در نشست سالانه آینده سخنرانی کند.
کمک‌کنندگان بین‌المللی چشم‌پوشی از عقاید عمومی را دشوارتر خواهند یافت. درست همانند آقای کری که از ارسال کمک به مصر خبر داد و درست روز بعد با احکام شدید صادره برای خبرنگاران الجزیره غافلگیر شد.