سناتوری در حرکت

سناتور «جان کری»، سیاستمدار 73‌ساله و وزیر امور خارجه دولت باراک اوباما، به خصوص در دو سال اخیر، نقش قابل توجهی در سیاست تنش‌زدایی ایالات متحده ایفا کرده است. جان کری سناتور سابق ایالت ماساچوست، از یاران دیرین حزب دموکرات آمریکاست و پس از آنکه در سال 2004 به عنوان رقیب جدی جرج بوش در صحنه انتخابات ریاست جمهوری شکست خورد، بازهم از سیاست عقب‌نشینی نکرد تا آنکه بالاخره در دومین دوره ریاست جمهوری باراک اوباما به منصب وزارت امور خارجه رسید. جان کری فردی بسیار باهوش و کاملاً آگاه به سیاست‌های ایالات متحده و جهان است که نقش بسیار مهمی در تحولات اخیر در عرصه سیاست جهان و به خصوص در منطقه خاورمیانه و آمریکای لاتین داشته که از مهم‌ترین دستاوردهای آن می‌توان به توافق بر سر پرونده هسته‌ای ایران و آب شدن یخ روابط ایالات متحده و کوبا، پس از نیم‌قرن اشاره کرد. در هر دو این اتفاقات، جان کری حضور پررنگی داشته و توانسته تا حدود زیادی، چهره جدیدی در سیاست‌های ایالات متحده نشان دهد. او در دوره فعالیتش در سمت وزیر خارجه ایالات متحده، دائماً در حال سفر بوده و بیش از تمامی وزرای خارجه آمریکا سفر کاری داشته است. تنها دلیل این مساله را می‌توان در باور همیشگی جان کری در «دیپلماسی رخ به رخ» یافت چرا که بر این باور است که هیچ چیز جز مذاکره رو در رو در دیپلماسی جواب نمی‌دهد. جان کری در این باره می‌گوید: سال‌ها پیش از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده و به جنگ رفتم. در دوران جنگ یاد گرفتم که ما بهای شکست دیپلماسی را می‌پردازیم. بنابراین با خود تصمیم گرفتم اگر روزی آنقدر خوش‌شانس بودم که به منصبی دست یابم، دست به تغییر این رویه بزنم. حالا او به آرزویش رسیده و باید دید تا چه حد می‌تواند تغییراتی را که مدنظر خود و همسو با سیاست‌های دولت آمریکاست، ایجاد کند.
برآورد اینکه در حل پرونده هسته‌ای ایران باراک اوباما یا جان کری هریک چه اندازه نقش داشتند، آسان نیست اما تحلیلگران بر این باورند که قطعاً حصول این توافق تاریخی، بدون حضور کری ممکن نبود. او همتای ایرانی خود یعنی محمد‌جواد ظریف را بارها و بارها و در هر ساعت شبانه‌روز و در هر نقطه‌ای از جهان ملاقات کرد. او هفته‌ها در وین ماند تا شخصاً مطمئن شود که این توافق تاریخی بالاخره به انجام می‌رسد. با این حال، منتقدان کری معتقدند وی بیش از حد ذوق‌زده بوده و این مسیر را طولانی کرده است. اما او با رد این اتهامات می‌گوید حتی بارها تهدید کرده که میز مذاکره را ترک خواهد کرد. اما این شیوه منحصر‌به‌فرد اوست؛ او واقعاً سعی می‌کند طرف مقابل را تا رسیدن به نتیجه، بر سر میز مذاکره نگه دارد. جان کری در به سرانجام رسیدن این مذاکرات حساس، پا به پای رقیب خستگی‌ناپذیر خود یعنی ظریف پیش آمد و حتی مشکلات جسمی که برای این دو پیش آمد نیز مانع تلاش خستگی‌ناپذیرشان نشد. در پایان ماه می 2015، در خلال وقفه‌ای که در مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 در سوئیس رخ داد، جان کری که سوار بر دوچرخه‌اش در اطراف دریاچه ژنو به تفریح مشغول بود، به طور اتفاقی به جدول برخورد کرد و سرنگون شد. اما این برای کری یک تصادف ساده نبود چراکه باعث شد استخوان رانش از نزدیک مفصل بشکند. این در حالی است که پزشکان پیشتر نیز مفصل او را تعویض کرده بودند. این مصدومیت دردناک کافی بود تا این سناتور در آن زمان 72‌ساله، ماه‌ها مهمان تخت‌های بیمارستان شود اما جان کری بعد از تنها چهار هفته، به کارزار مذاکرات هسته‌ای بازگشت.

او چوبدستی‌هایش را زیر بغل زد، کت و شلوار سرمه‌ای رنگش را به تن کرد و کراوات صورتی رنگ معروفش را به یقه‌اش بست و در پایان ماه ژوئن، خود را به دور نهایی مذاکرات هسته‌ای در وین رساند. او در مسیر این ماراتن نفسگیر، حتی در ساعات نیمه‌شب تشکیل جلسه می‌داد تا با وجود دردی که از جراحتش تحمل می‌کرد، یکی از مهم‌ترین پیمان‌های منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را به انجام برساند. به موجب این پیمان، تمام تحریم‌های اقتصادی و بانکی ایران، در قبال محدود کردن و به تعویق انداختن 15‌ساله برنامه هسته‌ای این کشور لغو شد، که این به مثابه یک بازگشت فیزیکی و حرفه‌ای برای جان کری محسوب می‌شد که یک سال قبل از آن نتوانست نام خود را با برقراری صلح میان دولت فلسطین و رژیم صهیونیستی در تاریخ ثبت کند. اما پیروزی کری و تیم مذاکره‌کننده‌اش در وین، و پس از آن متقاعد کردن کنگره برای لغو تحریم‌های اقتصادی ایران و تصویب برجام، به مهم‌ترین دستاورد دیپلماسی دولت اوباما بدل شد. این موفقیت همچنین باعث شد نام ظریف و کری در میان نامزدهای دریافت جایزه صلح نوبل در سال 2015 میلادی ثبت شود. «فیلیپ جی کراولی»، دستیار سابق وزیر خارجه آمریکا و دیپلمات کهنه‌کار دولت بیل کلینتون می‌گوید: کاری که کری کرد، یک هنرنمایی واقعی در دیپلماسی بود. شکی نیست که توانست همه شرایط را تغییر دهد. وی افزود: این یک مشکل جدی بود که حتی ممکن بود به تقابل نظامی بینجامد اما او با دیپلماسی موثر خود توانست این مساله را ختم به خیر کند و این همان چیزی است که از دیپلماسی انتظار می‌رود. به گفته کراولی، ظریف توانسته یک کانال ارتباطی با‌ارزش برای مذاکره با ایران ایجاد کند که در آینده و در زمان‌های حساس خیلی به درد می‌خورد. گویا حدس کراولی درست بود چرا که در ماجرای ورود قایق سربازهای آمریکایی به آب‌های ایران که منجر به دستگیری 10 نظامی آمریکایی شد، ممکن بود در آستانه اجرایی شدن برجام، به یک چالش جدی بدل شود اما روابط حسنه کری با ظریف، و یک تماس تلفنی توانست این بحران را بلافاصله مدیریت کرده و در کوتاه‌ترین زمان ممکن سربازان آمریکایی را آزاد کند.
حالا، با حل شدن یکی از مهم‌ترین پرونده‌های بین‌المللی، این سناتور کارکشته سودای دیگری در سر دارد و آن همکاری با ایران در حل مشکلات در سوریه، عراق و یمن است. کری در این باره می‌گوید: من می‌دانم که خاورمیانه روی آتش است اما با انعقاد این تفاهم، می‌توان زمینه را برای تفاهمات بیشتر و حل سایر بحران‌های منطقه فراهم آورد. تا اینجای کار، حصول توافق هسته‌ای باعث شده تهران نیز همراه با واشنگتن و سایر قدرت‌های جهانی در ائتلاف ضد‌داعش در منطقه حضور فعالی داشته باشد که این امر مبارزات علیه گروه تروریستی داعش را سازمان‌یافته‌تر و موثرتر کرده و باعث شده در این مدت کوتاه مواضع بیشتری از این گروه تروریستی بازپس گرفته شود.
آمریکا و کوبا، که روابط دیپلماتیک خود را از سال ۱۹۶۱ قطع کرده بودند، اکنون و بعد از گذشت بیش از ۵۰ سال، و با مذاکرات و دیدار میان مقامات دو کشور، روابط عادی خود را دوباره از سر گرفتند. به نظر می‌رسد همه چیز، از روبه‌رو شدن باراک اوباما با رائول کاسترو در مراسم خاکسپاری «نلسون ماندلا» و دست دادن این دو باهم آغاز شد؛ حالا خبر بازگشایی سفارت آمریکا در کوبا و سفر جان کری به این کشور یک رویداد تاریخی محسوب می‌شود و بدین ترتیب جان کری نخستین وزیر خارجه آمریکا لقب می‌گیرد که پس از 60 سال به این کشور سفر می‌کند. شاید در فرصت کوتاه باقی‌مانده تا پایان دوره ریاست‌جمهوری اوباما، خیز بعدی کری آشتی اعراب و اسرائیل باشد.
اما باید منتظر بود و دید آیا این رویای کری هم محقق می‌شود؟ جان کری به این جمله اینشتین علاقه بسیاری دارد: «عقلانی نیست که همان رویه قبلی را ادامه دهیم و انتظار نتیجه متفاوت داشته باشیم.»