آمریکا، نسل‌کشی ارامنه و خشم ترک‌ها
آغاز نرمش سعودی‌ها
به‌رسمیت‌شناختن نسل‌کشی ارامنه از سوی دولت آمریکا، رابطه پرتنش واشنگتن و آنکارا را پیچیده‌تر کرد. بیانیه و موضع رسمی جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، در اطلاق عبارت نسل‌کشی به کشتار حدود یک‌و‌نیم میلیون ارمنی به دست حکومت عثمانی در سال 1915 در زمانی اعلام شد که ترکیه و آمریکا سردترین دوران روابط خود را سپری می‌کنند. به گزارش شرق، ایجاد فاصله میان واشنگتن و آنکارا از زمان ریاست‌جمهوری باراک اوباما آغاز شد و در دولت ترامپ شدت گرفت و با ورود بایدن به کاخ سفید هم هیچ نشانه‌ای از بهبود رابطه این دو متحد سنتی مشاهده نمی‌شود. بایدن اولین رئیس‌جمهوری آمریکا پس از رونالد ریگان جمهوریخواه است که نسل‌کشی ارامنه را به رسمیت شناخت. البته ریگان کمی بعد و با فشارهای دولت ترکیه بیانیه خود را پس گرفت. به این ترتیب تقریباً تمام روسای جمهوری ایالات متحده با وجود علم به نسل‌کشی ارامنه از سوی حکومت عثمانی، به دلیل اهمیت حفظ روابط مثبت با ترکیه به‌عنوان متحد سنتی آمریکا در ناتو، از به رسمیت شناختن این کشتار خودداری می‌کردند اما اکنون دیگر از رابطه مثبت دو طرف اثری نیست. بیانیه بایدن در حالی صادر شد که هفته گذشته بیش از صد عضو کنگره با امضای نامه دوحزبی از بایدن خواستند تا به وعده خود در مبارزات انتخاباتی پایبند باشد و نسل‌کشی ارامنه را به رسمیت بشناسد. پیش از این و در سال 2019 و در زمان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، هر دو مجلس نمایندگان و سنا اقداماتی را برای به‌رسمیت‌شناختن نسل‌کشی به‌عنوان موضع رسمی در سیاست خارجی ایالات متحده تصویب کردند. برخی از تحلیلگران احتمال می‌دهند که آنکارا می‌تواند با محدود کردن ماموریت‌های غیرناتو در پایگاه هوایی اینجرلیک در آدانا، به این موضع واشنگتن پاسخ دهد. انجام اقدامات یکجانبه در سوریه و نادیده‌گرفتن منافع آمریکا هم از دیگر واکنش‌های اردوغان می‌تواند باشد. با این حال بسیار بعید است که سیاست‌های ترکیه در اوکراین و افغانستان تغییری کند، چراکه منافع آنکارا با ادامه وضع موجود تامین می‌شود.
نظامی‌گری؛ ترجیح جهانی در اوج کرونا
بر اساس برآورد انستیتو بینالمللی پژوهش‌های صلح استکهلم (سیپری) در سال 2020 مجموع هزینه‌های نظامی در دنیا 1981 میلیارد دلار بوده که در مقایسه با سال 2019 رشدی 6 /2درصدی داشته است. این ارقام، در مقایسه با سال 2011 رشدی 3 /9درصدی را نمایش می‌دهد و بیانگر آن است که جهان شاهد بیشترین سطح از هزینه‌های نظامی از 1988 به این‌سو بوده است. به گزارش اعتماد و بر اساس این ارزیابی مجموع هزینه‌های نظامی در سال 2020، برابر با 4 /2 درصد تولید ناخالص جهانی بوده و رشد 2 /0درصدی آن نسبت به سال 2019 در حالی اتفاق افتاده که بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان به دلیل سیاست‌های مقابله با همه‌گیری نظیر کاهش تجارت بینالمللی و قرنطینه‌های سراسری با افتی چشمگیر و تاریخی مواجه بودند. انستیتو بینالمللی پژوهش‌های صلح استکهلم از ایالات متحده، چین، هند، روسیه و بریتانیا به عنوان پنج کشوری نام برده که بیشترین هزینه‌ها را در سال 2020 در حوزه نظامی صرف کردند و هزینه‌های آنها 62 درصد مجموع هزینه‌های نظامی جهان را شامل می‌شد. جزئیات گزارش منتشر‌شده از سوی سیپری نشان می‌دهد تقریباً تمامی کشورهای عضو ناتو در سال 2020 بودجه نظامی خود را نسبت به سال 2019 افزایش داده‌اند. این نتایج ثابت می‌کند 12 عضو پیمان آتلانتیک شمالی دست‌کم دو درصد یا بیشتر از سهم تولید ناخالص داخلی خود را در سال 2020 به هزینه‌های نظامی اختصاص دادند. این هزینه‌ها براساس هدف‌گذاری کلی ناتو صورت گرفت و چنین هدف‌گذاری‌ای در این سال در حالی صورت گرفت که بحرانی اقتصادی بر اقتصاد این کشورها سایه انداخته بود. این در حالی است که در سال 2019 و بدون بحران کرونا تنها 9 کشور توانسته بودند چنین افزایشی را اعمال کنند. دو کشور آلمان و فرانسه به عنوان دو اقتصاد مهم اتحادیه اروپا و از اعضای تاثیرگذار ناتو به ترتیب هفتمین و هشتمین کشورهایی بودند که بیشترین سهم را در هزینه‌های نظامی جهان در سال 2020 داشتند. بر این اساس، آلمان بودجه نظامی خود را در سال 2020 حدود 2 /5 درصد افزایش داد و به 8 /52 میلیارد دلار رساند؛ رقمی که در مقایسه با بودجه نظامی برلین در سال 2011 افزایشی 28درصدی را نشان می‌دهد. انتشار این گزارش تحقیقاتی اظهارات چندی قبل برخی مقام‌ها و کارشناسان کشورهای غربی درباره کاهش مخارج نظامی در جهان در نتیجه همه‌گیری ویروس کرونا را زیر سوال برده است. ژنرال کلودیو گرازیانو، رئیس کمیته نظامی اتحادیه اروپا در تاریخ سیزدهم آوریل (۲۴ فروردین‌ماه) هشدار داده بود که همه‌گیری جهانی ویروس کرونا برای ارتش‌های کشورها چالش‌های جدید و تهدیدات امنیتی ایجاد خواهد کرد، چراکه ماموریت‌های آموزشی محدود شده‌اند. بنا بر گزارش اسپوتنیک، وبگاه انگلیسی جینز (Janes) که در زمینه اطلاعات دفاعی فعالیت دارد در یادداشتی نوشته بود که «برخی کارشناسان ادعا کردند که هزینه‌های نظامی جهان در سال جاری میلادی (۲۰۲۱) در برخی مناطق به دلیل وابستگی آنها به صادرات کالاها به طرزی شدید کاهش خواهد یافت».
بودجه ۳۰۰ میلیون‌دلاری برای مقابله با جاده ابریشم چینی
رادیو بینالمللی چین از اختصاص سالانه ۳۰۰ میلیون دلار از سوی آمریکا با هدف سیاه‌نمایی علیه چین و تخریب طرح «یک کمربند-یک جاده» یا طرح احیای جاده ابریشم خبر داد. به گزارش ایرنا، این رسانه چینی نوشت: اختصاص این بودجه از طریق تصویب لایحه رقابت راهبردی ۲۰۲۱ در شورای روابط خارجی سنای آمریکا با موضوع رویارویی با چین در زمینه‌های راهبردی، اقتصادی و دیپلماتیک صورت گرفته است. گزارش می‌افزاید: در این طرح به روشنی قید شده است که آمریکا درصدد است از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۶ سالانه با اختصاص ۳۰۰ میلیون دلار بودجه، از نفوذ جهانی چین جلوگیری کند. در این لایحه آمده که بخشی از این بودجه در اختیار «رسانه‌های مستقل» و «گروه‌های ثالث» قرار داده خواهد شد تا به انتشار اطلاعات منفی در مورد طرح «یک کمربند-یک جاده» بپردازند. شی جین پینگ رئیس‌جمهوری چین سال ۲۰۱۳ میلادی در جریان دیدار خود از قزاقستان و اندونزی، به ترتیب پیشنهاد ساخت «کمربند اقتصادی جاده ابریشم» و ساخت «راه ابریشم دریایی در قرن بیست‌و‌یکم» را مطرح کرد که این طرح در نهایت با عنوان «یک کمربند-یک جاده» به جهان معرفی شد. این پروژه در ابتدا با سرمایه‌گذاری بیش از یک هزار میلیارد دلار توسط چین آغاز شد و تاکنون افزون بر ۱۵۰ کشور، منطقه و سازمان بینالمللی موافقت‌نامه همکاری با چین در مورد این طرح را امضا کرده‌اند. جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، در تماس تلفنی پایان ماه گذشته خود با بوریس جانسون تاکید کرده بود که آمریکا و هم‌پیمانانش باید برای مقابله با طرح «یک کمربند-یک جاده» چین یک طرح توسعه زیرساختی با محوریت «کشورهای دموکراتیک» ارائه کنند. در همین حال، استرالیا نیز چند روز پیش توافق‌نامه همکاری کمربند و جاده بین ایالت ویکتوریای آن کشور و چین را لغو کرد.
آغاز نرمش سعودی‌ها
«محمد بن‌سلمان» ولیعهد عربستان گفت: به دنبال روابط خوب با ایران هستیم. به گزارش ایرنا، بن‌سلمان در گفت وگو با شبکه تلویزیونی العربیه عربستان تصریح کرد: ایران همسایه ماست و امیدواریم که روابط خوبی با آن داشته باشیم. وی افزود: نمی‌خواهیم ایران در شرایط سختی قرار داشته باشد، بلکه می‌خواهیم ایران کشوری شکوفا باشد و توسعه یابد، ما در ایران و آنها در عربستان منافع دارند و [این خواسته] ما برای آن است تا منطقه و جهان به سوی رشد و شکوفایی حرکت کند. وی تصریح کرد که دو کشور منافع مشترک و متقابلی برای پیشرفت و بهبود منطقه و جهان دارند. ولیعهد عربستان در خصوص روابط کشورش در دوران جو بایدن رئیس‌جمهوری آمریکا هم مدعی شد: عربستان با دولت بایدن در خصوص ۹۰ درصد مسائل توافق دارد. وزیر دفاع سعودی بدون اشاره به نقض مکرر توافق آتش‌بس از سوی کشورش در یمن ادعا کرد: حوثی‌ها باید توافق آتش‌بس را بپذیرند و بر سر میز مذاکرات بنشینند. ولیعهد عربستان افزود: از حوثی‌ها می‌خواهیم که برای پایان دادن به جنگ بر سر میز مذاکرات بنشینند و ابتکار عمل سعودی برای حل یمن همچنان باپرجاست. فیصل بن فرحان وزیر امورخارجه عربستان اوایل فروردین‌ماه از ارائه طرحی در زمینه پایان دادن به بحران در یمن خبر داد. طرح عربستان پس از آن مطرح می‌شود که نیروهای یمنی با استفاده از شش پهپاد تاسیسات نفتی آرامکو در ریاض پایتخت عربستان سعودی را هدف حمله قرار دادند. «محمد عبدالسلام» سخنگوی انصارالله و رئیس هیات مذاکره‌کننده دولت نجات ملی یمن در واکنش به طرح عربستان برای پایان دادن به جنگ یمن گفت که در این طرح مطلب تازه‌ای وجود ندارد.
تاجیکستان یا ازبکستان؛ مقصد بعدی آمریکا
به گزارش فارس، آمریکا پس از خروج نیروهای خود از افغانستان به شدت به یک پایگاه نظامی جدید در منطقه احتیاج خواهد داشت و پنتاگون ممکن است تصمیم بگیرد این پایگاه‌ها را در یک کشور دیگر مستقر کند. احتمال دارد این پایگاه جدید در قزاقستان، تاجیکستان یا ازبکستان باشد. به نوشته نیویورک‌تایمز، آمریکا و متحدانش اکنون در حال بحث در مورد موضوع انتقال نیروها به تاجیکستان یا ازبکستان هستند. این نشریه خاطرنشان می‌کند از آنجا که اتحاد آتلانتیک تقریباً دو دهه است که روابط خود را با کشورهای آسیای مرکزی توسعه می‌دهد از نظر فرضی این اقدام امکان‌پذیر است. از سال 1997، جمهوری‌های آسیای مرکزی عضو شورای همکاری یورو - آتلانتیک هستند. با وجود این، قزاقستان و تاجیکستان که عضو سازمان پیمان امنیت جمعی هستند، قابل اعتمادتر از ازبکستان خواهند بود که تجربه منفی از برخی تحولات در این کشور وجود دارد. در تاریخ 22 آوریل سال جاری، «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا با «عبدالعزیز کامل‌اف» وزیر خارجه ازبکستان و «مختار تیلوبردی» وزیر خارجه قزاقستان گفت‌و‌گو کرد. طبق اطلاعات به‌دست‌آمده وزیر خارجه آمریکا حمایت مجدد واشنگتن را از «حاکمیت، تمامیت ارضی و استقلال» این جمهوری‌های شوروی سابق تایید کرده است. تاجیکستان در سایه باقی مانده است. شاید به دلیل استقرار پایگاه نظامی 201 روسیه در خاک این کشور است که سالانه حداکثر 100 مانور نظامی انجام می‌دهد. جغرافیای ازبکستان یا قزاقستان، حداقل زمان پرواز به مناطق احتمالی استفاده از نیروی هوایی آمریکا در خاک افغانستان را تضمین می‌کند. در سال‌های 2005-2001، نیروی هوایی آمریکا از پایگاه هوایی «خان‌آباد» ازبکستان استفاده کرده که تنها 200 کیلومتر با مرز افغانستان فاصله دارد. حدود 1500 نیرو و همچنین جنگنده و وسایل نقلیه F-15 و F-16 در آنجا مستقر بودند.
ارمنستان همچنان در تب و تاب
نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان اعلام کرد که از سمت خود استعفا داده اما تا برپایی انتخابات زودرس پارلمانی به صورت موقت اداره امور را بر عهده خواهد گرفت. انتخابات زودرس پارلمانی در ارمنستان که پاشینیان پیشتر مردم کشورش را به شرکت در آن تشویق کرده بود قرار است ماه ژوئن با هدف خارج کردن این کشور از بن‌بست سیاسی موجود برگزار شود. نیکول پاشینیان با انتشار پیامی در صفحه فیس‌بوک خود نوشت: «من پیش از برپایی انتخابات، امروز از سمت خود به‌عنوان نخست‌وزیر استعفا می‌دهم.» در پی اعلام استعفای نخست‌وزیر ارمنستان طبق قوانین جاری در این کشور کلیه اعضای کابینه او نیز یک به یک استعفا دادند. ارمنستان پس از متحمل شدن شکستی تحقیرآمیز در جریان رویارویی نظامی پاییز سال گذشته میلادی با آذربایجان بر سر منطقه قره‌باغ که بیش از دو دهه تحت کنترل تجزیه‌طلبان تحت حمایت ایروان قرار داشت، با یک بحران سیاسی عمیق روبه‌رو شده است. نبرد خونین شش‌هفته‌ای میان دو کشور که سرانجام نوامبر ۲۰۲۰ پس از به‌جای‌گذاشتن شش هزار کشته با میانجی‌گری روسیه به واسطه یک توافق آتش‌بس به امضای پاشینیان و دادن امتیازهایی از سوی ایروان پایان یافت، دولت حاکم بر ارمنستان را به‌شدت از سوی مخالفان تحت فشار قرار داد.
♦♦♦
فارس: سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه گفت، دولت مسکو به زودی فهرستی از کشورهای غیردوست ارائه خواهد داد و معیارها مشخص هستند.
ایرنا: رئیس عمومی اداره امنیت ملی افغانستان اعلام کرد که ۴۰۷ عضو گروه تروریستی داعش که از اتباع ۱۴ کشور هستند، توسط نیروهای امنیتی در این کشور دستگیر شده‌اند.
ایلنا: وزارت دفاع آمریکا قصد دارد حدود ۱۸ میلیارد دلار برای توسعه، تولید و نگهداری جنگنده جدید به منظور رهگیری موشک‌ها از کره‌شمالی اختصاص دهد.
ایسنا: حسن ناظم، وزیر فرهنگ و سخنگوی دولت عراق، گفت: کابینه با کمک به ارتش لبنان موافقت کرده زیرا لبنان شرایط سختی را طی می‌کند.
ایلنا: رئیس‌جمهوری ترکیه در واکنش به اظهارات همتای آمریکایی خود درباره وقایع سال ۱۹۲۵ میلادی و به رسمیت شناختن کشتار ارامنه به عنوان «نسل‌کشی» گفت که اگر می‌گویید نسل‌کشی، لازم است به آیینه نگاه کرده و خود را ارزیابی کنید.
ایرنا: وزیران دفاع روسیه و تاجیکستان توافق‌نامه اتحاد سامانه‌های دفاع هوایی دو کشور را امضا کردند.
مهر: سفیر جدید قطر در روسیه با اشاره به اینکه مواضع دوحه و مسکو در قبال بحران سوریه به یکدیگر نزدیک هستند، گفت: بازگشت سوریه به اتحادیه عرب منوط به تصمیم جمعی اعضای این اتحادیه است.
ایرنا: تدروس آدهانوم مدیر کل سازمان جهانی بهداشت به شرایط بحرانی شیوع کووید ۱۹ در هند اشاره کرد و گفت که وضعیت کرونا در این کشور ورای دلخراش است. بنابر اعلام این سازمان، این نوع ویروس کرونا به دلیل «جهش مضاعف» آن به مراتب از دیگر گونه‌ها مسری‌تر است.
فارس: دبیر کل ناتو با استقبال از تنش‌زدایی مسکو با کی‌یف، ضمن ابراز حمایت از اوکراین گفت که ناتو با دولت جمهوری چک در زمینه اخراج دیپلمات‌های روسیه ابراز همبستگی می‌کند و از عدم احترام به تمامیت ارضی و حاکمیت اوکراین از سوی روسیه و الگوی رفتاری این کشور نگران است.
ایلنا: «آنتونی بلینکن»، وزیر خارجه آمریکا تاکید کرد که واشنگتن دوست داشته باشد یا نه، ناگزیر به ادامه همکاری با عربستان سعودی است.
ایرنا: دولت وحدت ملی میانمار با حضور نمایندگان اخراجی پارلمان، به اطلاع بلوک منطقه‌ای «آسه‌آن» رسانده است تا زمانی‌که هیات حاکمه نظامی زندانیان سیاسی را آزاد نکند وارد مذاکره نخواهد شد.
فارس: «هنری کیسینجر» دیپلمات کهنه‌کار آمریکایی در مورد رابطه آمریکا با چین گفت: موضوع اساسی، تنها جلوگیری از هژمونی چین نیست، بلکه فهمیدن این موضوع است که با دستیابی به این هدف، همچنان به همزیستی با کشوری به این بزرگی نیاز داریم. اروپا هم نباید از اختلاف بین آمریکا و چین سوء‌استفاده کند.
♦♦♦
اسرائیل؛ ترسیم یک رژیم آپارتاید
اعتماد نوشت: دیده‌بان حقوق بشر با انتشار گزارشی درباره تبعیض سیستماتیک در اسرائیل نسبت به فلسطینی‌ها، ورود دادگاه کیفری بینالمللی به این موضوع را خواستار شد. سازمان دیده‌بان حقوق بشر در گزارشی درباره تبعیض‌های سیستماتیکی که رژیم صهیونیستی نسبت به فلسطینی‌ها روا می‌دارد از دیوان کیفری بینالمللی درخواست کرد در این خصوص تحقیق کند. به گزارش رویترز، در این گزارش آمده است: «بعد از سال‌ها هشدار در این خصوص که تسلط این‌گونه‌ای بر زندگی فلسطینی‌ها می‌تواند به شکل‌گیری آپارتاید منجر شود، حالا مشخص شده رژیم صهیونیستی در این خصوص از همه مرزهای انسانی گذر کرده و کاملاً وارد وادی آپارتاید و تبعیض نژادی شده است.»
پکن در تیررس
شرق نوشت: ناو هواپیمابر ملکه الیزابت که ماه آینده به مناطقی در اقیانوس‌های هند و آرام اعزام می‌شود، پیشتاز بزرگ‌ترین نیروی متشکل از نیروی دریایی و هوایی ارتش بریتانیا از زمان جنگ فالکلند خواهد بود. اعلام این خبر از جانب دولت به‌طور رسمی گزارش‌هایی را تایید می‌کند که گفته بودند اعزام این ناو هواپیمابر به دلیل رویارویی با افزایش تنش از طرف چین است که بر سر مالکیت آب‌های غنی از مواد معدنی درحال مقابله با کشورهای همسایه و دولت‌های غربی است. گروه حمله نظامی بریتانیا با نیروی دریایی هند و ژاپن مانورهایی مشترک خواهد داشت که بر سر مرزهای زمینی و دریایی با پکن اختلاف دارند و همچنین مانورهایی نیز با نیروی دریایی کشورهای کره جنوبی و سنگاپور برگزار خواهد کرد.
بازگشت خشم تابستانی به خیابان‌های بغداد
همشهری نوشت: بار دیگر خیابان‌های عراق به صحنه اعتراضات شهروندان عراقی، آتش زدن تصاویر مقامات دولتی، انسداد برخی جاده‌های اصلی و... تبدیل شده است. شعارهای معترضان در این اجتماعات معطوف به ابراز نارضایتی از وضعیت خدمات عمومی و فراخوان برای استعفای دولت مصطفی الکاظمی بوده است. خشم فراگیر از فاجعه بیمارستان ابن‌خطیب بغداد که بیش از 50 کشته و صدها مجروح بر جای گذاشت نیز بر دامنه اعتراضات شهروندان افزوده است. این حادثه نمادی جدید از بحران ناکارآمدی در عراق به‌حساب می‌آید. شهروندان عراقی همچنین در این اعتراضات مطالباتی نظیر محاکمه عاملان قتل معترضان و فعالان مدنی، پیگیری پرونده بیمارستان ابن‌خطیب و بازگشت ارزش دلار به نرخ پیشین را در قالب شعارهای اعتراضی مطرح کرده‌اند.
پیشتازی سبزهای آلمانی در مسیر انتخابات
آرمان ملی نوشت: درحالی‌که آلمان به تدریج برای برگزاری انتخابات سراسری در این کشور آماده می‌شود، نظرسنجی‌ها از پیشتازی سبزها برای نخستین بار حکایت دارد. طبق نظرسنجی «گروه تحقیقاتی کانتار»، سبزها با کسب 28 درصد آرا نسبت به گذشته شش درصد رشد داشتند. این در حالی است که حزب محافظه‌کار دموکرات‌های مسیحی مرکل و حزب اتحادیه سوسیال مسیحی با دو درصد کاهش به 27 درصد رسیدند. مقبولیت سوسیال‌دموکرات‌ها (SPD) که در یک دولت ائتلافی با محافظه‌کاران قدرت مشترک دارند نیز به 13 درصد کاهش پیدا کرد. این کمترین میزان مقبولیت برای این حزب از آگوست 2019 به این سو بود. از ائتلاف سوسیال‌مسیحی و دموکرات‌مسیحی نیز «ارکین لاشت» نامزد صدر‌اعظمی آلمان است.