واکسنی علیه ستمگری نیست

مردم در دوران قرنطینه گرسنه بودند بنابراین فرانسیس زاکه، یکی از اعضای مجلس اوگاندا، مقداری برنج و شکر خرید و آن را در میان محروم‌ترین اقشار حوزه انتخابیه‌اش تقسیم کرد. او به خاطر این اقدام نیکوکارانه دستگیر شد. آقای زاکه یکی از اعضای حزب مخالف است. یوری موسوینی، رئیس‌جمهور اوگاندا، دستور داده بود که فقط دولت اجازه دارد کمک‌های غذایی توزیع کند. وی تهدید کرد هرکس دیگری که مبادرت به انجام چنین کاری کند به اتهام قتل دستگیر خواهد شد. از آنجا که توزیع کمک‌ها ممکن است به شکلی نامنظم انجام گیرد، جمعیت ازدحام می‌کنند و ویروس کرونا پخش می‌شود.

آقای زاکه مراقب بود که رای‌دهندگانش را به خطر نیندازد. او به جای گردآوردن مردم در یک مکان و توزیع بسته‌های غذایی تصمیم گرفت آنها را با تاکسی موتوری درب منازل تحویل دهد. با این حال، روز بعد نیروهای پلیس و سربازان از روی حصار منزلش به داخل پریدند و به زور وارد خانه‌اش شدند در حالی که او در حال دوش گرفتن بود. پلیس او را کشان‌کشان به داخل یک ون برد و سپس در یک سلول انداخت. او می‌گوید پلیس او را کتک و لگد زد، با چاقو بدنش را برید، یک ماده شیمیایی کورکننده به چشمانش پاشید، او را سگ خطاب کرد و به او گفت سیاست را کنار بگذارد. او ادعا می‌کند یک نفر در گوشش گفت: ما هر کاری که بخواهیم می‌توانیم با تو انجام دهیم. حتی می‌توانیم تو را بکشیم... هیچ‌کس به خاطر تو دست به تظاهرات نمی‌زند چون همه در قرنطینه هستند. پلیس می‌گوید او شخصاً به خودش آسیب زد تا بتواند همدردی نیکوکاران خارجی را جلب کند. در نهایت اتهامات او برداشته شد اما پیامی آشکار به گوش همگان رسید. آقای زاکه که اکنون با عصا راه می‌رود و برای محافظت از چشمانش عینک آفتابی می‌زند، می‌گوید: رئیس‌جمهور دوست ندارد گروه مخالف غذا توزیع کند. او می‌داند اگر ما چنین کاری انجام دهیم مردم ما را دوست خواهند داشت. همه‌گیری کرونا نه‌تنها برای بدن انسان بلکه برای بدنه سیاست نیز زیان‌آور بوده است. اندیشکده خانه آزادی در واشنگتن از 80 کشور نام می‌برد که در آنها از زمان آغاز همه‌گیری کیفیت دموکراسی و احترام به حقوق بشر رو به کاهش گذاشته است. این فهرست دیکتاتوری‌هایی را که خشن‌تر شده‌اند و دموکراسی‌هایی را که در آن استانداردها رعایت نمی‌شوند دربر می‌گیرد. تنها یک کشور یعنی مالاوی وضعیتی بهتر پیدا کرد. سارا دیپوچی از خانه آزادی عقیده دارد که کووید 19 آتش بحران علیه دموکراسی را در سراسر جهان شعله‌ور کرد. به گفته خانه آزادی از زمان بحران مالی 2008-2007 آزادی جهانی در مسیر سرازیری قرار گرفت. کووید 19 از چندین جهت این روند موجود از گذشته را سرعت بخشید. این بیماری تهدیدی بزرگ و سریع را متوجه همه کشورها می‌سازد. دولت‌ها به‌طور کاملاً منطقی اختیارات اضطراری برای مقابله با آن کسب‌ کرده‌اند. اما امکان سوءاستفاده از این اختیارات وجود دارد. دولت‌ها به بهانه جلوگیری از شیوع ویروس به صورت گزینشی اعتراضات را ممنوع، منتقدان را خاموش و اقلیت‌ها را قربانی کردند. آنها برای ارعاب دگراندیشان از اقدامات اضطراری بهره بردند و از فضای عمومی هشدار به نفع خود استفاده می‌کنند. از آنجا که توجه همگان بر کووید 19 متمرکز شده است، خودکامگان موجود و خودکامگان بالقوه در بیشتر کشورها می‌توانند به هر شرارتی دست بزنند. آنها می‌دانند که دیگر نقاط جهان متوجه اقداماتشان نخواهند شد چه برسد به اینکه علیه آنها اعتراض کنند.  به سختی می‌توان تاثیر همه‌گیری بر دموکراسی و حقوق بشر را اندازه گرفت. آیا بدون کووید 19 چین باز هم فضای وحشت را بر مسلمانان اویغور تحمیل می‌کرد؟ آیا پادشاه تایلند اختیارات مطلقه به‌دست می‌آورد؟ آیا مصر می‌توانست تنها در پایان یکی از هفته‌های این ماه 15 زندانی سیاسی را اعدام کند؟ شاید، اما قطعاً این خشونت‌ها در داخل و خارج با مخالفت شدید روبه‌رو می‌شدند. بدیهی است که دولت کنونی آمریکا در مقایسه با دولت‌های گذشته اهمیتی به حقوق بشر نمی‌دهد و کووید 19 نیز این دیدگاه را تغییر نداده است اما صدای کاخ سفید تنها صدای تاثیرگذار در جهان نیست. سال گذشته سال اعتراضات بود؛ اعتراضاتی که شش قاره را درنوردید، پنج دولت (الجزایر، بولیوی، عراق، لبنان و سودان) را به زیر کشید، و دیگر کشورها از جمله شیلی، فرانسه و هنگ‌کنگ را وادار کرد در سیاست‌های نامناسب خود بازنگری کنند. در مقابل، امسال دولت‌ها با هدف اجرای فاصله‌گذاری اجتماعی هرگونه گردهمایی را ممنوع کردند. برای بسیاری از آنها اعمال این ممنوعیت به طرز شگفت‌آوری آسان بود. به عنوان مثال،‌ در هند بزرگ‌ترین دموکراسی جهان، بزرگ‌ترین کارزار مقاومت مدنی در دهه‌های اخیر درست اندکی قبل از همه‌گیری آغاز شد. معترضان به مدت 100 روز خشم خود را علیه تغییرات پیشنهادی در قوانین شهروندی اعلام کردند. این تغییرات علیه مسلمانان تبعیض ایجاد و به‌طور بالقوه میلیون‌ها نفر از آنها را بدون هویت می‌کرد. به دنبال اعلام حکومت نظامی در واکنش به شیوع کووید 19 اعتراضات عقب نشست و از آن موقع به بعد حضور در خیابان‌ها امکان‌پذیر نیست. بعدها وقتی دولت ملی‌گرای هندوی نخست‌وزیر نارندرا مودی قرنطینه‌های محلی سخت‌گیرانه‌ای را به اجرا گذاشت محله‌هایی را که در آنها اعتراض صورت گرفته بود تحت فشار بیشتری قرار داد. بسیاری از این محله‌ها مسلمان‌نشین بودند. حضور سنگین نیروهای پلیس ساکنان را به مدت چند هفته در منازل حبس کرد.

دولت در اوایل ماه سپتامبر اعلام کرد که در انتخابات پارلمانی پیش‌رو هیچ زمان پرسشی برای مخالفان در نظر نمی‌گیرد و اعضای مستقل مجلس نیز حق دادن لایحه ندارند. این دو امکان تنها نهادهای قدیمی هستند که به نمایندگان مخالف اجازه می‌دهند مستقیماً از دولت سوال کنند. بهانه دولت آن بود که به خاطر کووید 19 سلامت نمایندگان به خطر می‌افتد و علاوه بر این، در جریان بحران، زمان قانونگذاری ارزشمندتر از آن است که صرف مناظره‌های پرسروصدا شود. مخالفان کنار کشیدند و آقای مودی توانست ظرف سه روز 25 لایحه را به زور به تصویب برساند. به دنبال آن او جلسات مجلس را به مدت هشت روز تعلیق کرد. ظاهراً او فراموش کرده بود که زمان کوتاه است. آقای مودی که به نمایش قدرت علاقه‌مند است در ابتدای بحران از شهروندان خواست با زدن ظروف به یکدیگر و روشن کردن لامپ‌های اضطراری اتحاد خود را برای مقابله با کووید 19 به نمایش بگذارند. طرفدارانش با هیجان به گفته او عمل کردند. اما این نمایش برخلاف آنچه در اسپانیا، ایتالیا یا بریتانیا اتفاق افتاد بیان خودجوش حمایت از پزشکان و‌ پرستاران نبود بلکه نمایشی از قدرت آقای مودی به‌شمار می‌رفت. آقای منکن خبرنگار آمریکایی زمانی نوشت که «هدف کلی سیاست عملیاتی آن است که با سروصدای زیاد وجود مجموعه‌ای بی‌پایان از خطرات بزرگ را به عموم مردم گوشزد کند در حالی که اکثر این خطرات خیالی هستند». او می‌توانست اضافه کند که وقتی مردم دلیلی واقعی برای هشدار داشته باشند بیشتر علاقه‌مند می‌شوند که به سمت ایمنی کشیده شوند. برخی مردم به محاسبات هوشمندانه متخصصان شواهدنگر اعتماد می‌کنند و برخی دیگر سیاستمداران را قبول دارند. امسال آقای مودی موفق شد نرخ مقبولیت بالایی کسب کند با وجود اینکه مسوول دو فاجعه بزرگ مرگ جمعی و رکود اقتصادی بود. همین اتفاق برای رودریگو دوترته در فیلیپین رخ داد؛ در حالی که او بزرگ‌ترین پرونده‌های جنوب شرق آسیا را بر دوش می‌کشید. آمار آرای آقای دوترته تحت تاثیر وحشت و ارعاب بالا رفت. او هزاران نفر را به ظن مجرم بودن بدون محاکمه به جوخه اعدام سپرد. این فرآیند در دوران همه‌گیری کرونا شدت گرفت. اما بسیاری از مردم فیلیپین سبک خشن او را تحسین می‌کنند: او وضعیت فوق‌العاده را به مدت یک سال دیگر تمدید کرد و موقتاً خروج پرستاران از کشور برای کار در خارج را ممنوع ساخت. همچنین او قول داد اولین واکسن کووید 19 را خودش استفاده کند تا همه از ایمنی آن اطمینان یابند.

قرار است محبوب باشی

با وجود بیش از پنج میلیون مورد ابتلا به کووید 19 و مرگ بیش از 150 هزار نفر هنوز نرخ مقبولیت بولسونارو رئیس‌جمهور نظامی‌گرای برزیل بسیار بالاست. بخشی از دلیل آن این است که او به 67 میلیون برزیلی محروم کمک‌های اضطراری رساند اما تصویر قدرتمند و عضلانی او نیز برای بسیاری از رای‌دهندگان جذاب است. او به کووید 19 مبتلا شد و بهبود یافت. این امر اعتبار بیشتری را به سابقه ورزشکاری او افزود. او می‌گوید: ما باید مثل یک مرد با آن (ویروس) روبه‌رو شویم نه مثل یک پسربچه کوچک. او فرمانداران ایالات را به این خاطر سرزنش می‌کند که آنقدر از بیماری می‌ترسند که بدون دلیل زندگی مردم را به هم ریخته‌اند. این گفتمان نوعی هم‌آوازی با برخی افراد است. در زمانی که قرنطینه سائوپائولو در سخت‌ترین حالت بود یک مغازه لباس‌فروشی به‌طور غیرقانونی مشتریان را از در کرکره‌ای کوچکی به داخل راه می‌داد. او که خود دیدگاهی مانند نظر انکارکننده رئیس‌جمهور در قبال بیماری دارد، می‌گوید: فرمانداران همه‌جا را تعطیل کردند تا به اقتصاد آسیب بزنند و بولسونارو را از چشم مردم بیندازند. آمار مرگ‌ومیرها دروغ است. من فقط به احترام مشتریان ماسک می‌زنم والا نیازی به آن نمی‌بینم. وقتی کنترل اخبار نیز در دست سیاستمداران باشد تاثیرگذاری بر عوام ساده‌تر می‌شود. سازمان خبرنگاران بدون مرز در ماه آوریل از 38 کشور نام برد که ویروس کرونا را دستاویزی برای سرکوب رسانه‌های منتقد ساختند. به گفته خانه آزادی آن رقم اکنون بیش از دو برابر شده و به 91 رسیده است.  بسیاری از دولت‌ها نشر اخبار جعلی درباره همه‌گیری را جرم‌انگاری کرده‌اند اما این موضوع اغلب تغییرهایی را دربر می‌گیرد که خوشایند حزب حاکم نیست. رژیم نیکاراگوئه قصد دارد اخباری را که «هشدار، ترس یا اضطراب» ایجاد می‌کنند ممنوع سازد. در السالوادور از زمان به قدرت رسیدن رئیس‌جمهور نایب بوکله 70 خبرنگار پاکسازی شدند و دولت شبکه تلویزیونی را از نو راه‌اندازی کرد. آقای بوکله با نیشخندی گفت: من که اخباری بسیار متوازن را تماشا می‌کنم و نمی‌دانم مخالفان چه چیزی را خواهند دید. در زیمبابوه هرکس اطلاعات جعلی درباره یک مقام دولتی یا اطلاعاتی را که مانع از اقدام علیه همه‌گیری می‌شوند چاپ یا پخش کند به 20 سال زندان محکوم خواهد شد. دو خبرنگاری که تلاش کردند سه نفر از فعالان مخالف را در بیمارستان ملاقات کنند بازداشت شدند. در میان آن سه نفر یکی از نمایندگان مجلس بود که نوچه‌های قلدر حزب حاکم او را ربوده، شکنجه و به نوشیدن ادرار وادار کرده بودند. در سراسر جهان دهان مردم عادی نیز بسته می‌شود. به گزارش نهاد خبرنگاران بدون مرز هم‌اکنون حدود 116 خبرنگار در زندان هستند. در ازبکستان افرادی که وارد مکان‌های قرنطینه بیماران می‌شوند باید گوشی تلفن خود را تحویل دهند. این اقدام در ظاهر با هدف جلوگیری از شیوع ویروس صورت می‌گیرد اما هدف اصلی آن است که کسی نتواند از شرایط تاسفبار آنجا عکس بگیرد. پزشکانی که از نزدیک شکست در برابر کووید 19 را می‌بینند تحت فشار بیشتری هستند تا ساکت بمانند. حاکمان چین پزشکانی را که اولین‌بار در ووهان زنگ هشدار ویروس جدید را به صدا درآوردند به سکوت واداشتند. این‌گونه سانسورها می‌تواند به قیمت جان انسان‌ها تمام شود. اگر چین به حرف پزشکان گوش داده و سریع‌تر دست به کار شده بود می‌توانست ویروس را مهار کند تا این‌گونه به سرعت در جهان پخش نشود.

با این حال هنوز برخی رژیم‌ها از رفتار چین تقلید می‌کنند. انجمن پزشکی ترکیه در ماه سپتامبر دولت را متهم کرد که شیوع بیماری را کم‌اهمیت می‌داند. یکی از متحدان حزب حاکم از انجمن خواست خفه شود و رهبران انجمن نیز به خاطر هراس‌افکنی بازجویی شدند. اما حق با پزشکان بود. وزارت بهداشت بعدها اعتراف کرد که آمار وزارتخانه بیماران بدون نشانه بیماری را دربر نمی‌گیرد. یکی از نمایندگان مخالف در مجلس سندی را افشا کرد که نشان می‌دهد رقم واقعی موارد ابتلا در تنها یک روز در ماه سپتامبر 19 برابر آمار دولتی است. دولت مصر می‌گوید در مقابله با همه‌گیری عملکردی فوق‌العاده و تحسین‌برانگیز دارد. اما ده‌ها پزشک و خبرنگار به خاطر رد این ادعا بازداشت شده‌اند. یکی از آنها به نام محمد منیر به خاطر ابتلا به کووید 19 در دوران بازداشت جان خود را از دست داد.  از 24 کشوری که قرار بود بین ماه‌های ژانویه تا آگوست انتخابات ملی برگزار کنند 9 کشور به خاطر کرونا دچار مشکل شدند. برخی تاخیرها منطقی هستند اما آن‌گونه که کره جنوبی ثابت کرد اگر اقدامات احتیاطی مناسب انجام گیرند می‌‌توان رای‌گیری ایمنی را اجرا کرد. برخی دولت‌ها هیچ ‌عجله‌ای ندارند. آقای رجب اکسا، رئیس‌جمهور سریلانکا، مجلس تحت کنترل مخالفان را در ماه مارس منحل کرد و تا آگوست اجازه برگزاری انتخابات جدید را نداد. در این مدت او توانست بدون نظارت قانونگذاران بر کشور حکومت کند.

در هنگ‌کنگ پیش‌بینی می‌شد نامزدهای طرفدار دموکراسی در انتخابات ماه سپتامبر نتیجه خوبی به‌دست آورند اما رهبران طرفدار حزب کمونیست هنگ‌کنگ به بهانه کووید 19 انتخابات را یک سال به تاخیر انداختند.  ظاهراً هرگز قرار نبود انتخابات پاک در بروندی برگزار شود. ویروس بهترین بهانه را به دولت داد تا از شر ناظران فضول خارجی رها شود. درست 12 روز قبل از انتخابات به ناظران گفته شد به محض ورود به کشور باید دو هفته در قرنطینه باشند و این به معنای نرسیدن به انتخابات بود. ولادیمیر پوتین در روسیه مساله ویروس را به نفع خودش به‌کار برد. او مسوولیت اعمال قرنطینه مناطق را به فرمانداران محلی سپرد و سپس با تسهیل ممنوعیت‌ها برای خودش اعتبار کسب کرد. او در تابستان یک ‌شبه همه‌پرسی قانونی برگزار کرد که به او اجازه می‌داد تا سال 2036 در قدرت بماند. پوتین به بهانه حفظ سلامت عمومی زمان رای‌دهی را یک هفته بیشتر کرد و به مردم امکان داد در خانه، فضای باز دادگاه‌ها و زمین‌های بازی رای دهند. به این صورت امکان نظارت و تایید آرا از بین رفت. آقای پوتین اعلام کرد با اکثریت قاطع پیروز شده است. مجلس رای داد که رویکرد رای‌گیری برای همیشه تغییر کند. در کشورهایی که نظارت کافی وجود ندارد از قوانین مهار کرونا برای اهداف دیگری استفاده می‌شود. به تازگی در سنگال افسر پلیس در جاده‌ای تاریک یک تاکسی را متوقف و راننده را بازداشت کرد چون ماسکش را بر روی چانه زده بود. پس از 45 دقیقه، راننده در حالی که از فرط عصبانیت می‌لرزید به خودرو بازگشت. او به مسافرش که اتفاقاً گزارشگر اکونومیست بود گفت که پلیس او را به مجازات سخت تهدید کرد تا اینکه مقداری پول نقد گرفت. پس از آن راننده در حالی که به زمین و زمان لعنت می‌فرستاد با سرعت از محل دور شد. ماموران دون‌پایه از مقررات کرونایی برای افزایش دستمزد خود و سیاستمداران از آنها برای سرکوب دگراندیشان استفاده می‌کنند. در 59 کشور پلیس به شهروندان حمله و در 66 کشور آنها را به دلایل مرتبط با همه‌گیری بازداشت کرد. خشونت بیشتر در کشورهایی دیده شد که خانه آزادی آنها را «تا حدی آزاد» می‌نامد. جایی که مردم هنوز آنقدر نترسیده‌اند که دست به اعتراض بزنند اما رهبرانشان دوست دارند مردم وحشت‌زده بمانند. به عنوان نمونه، در زیمبابوه بسیاری از 34 مورد مقررات جدیدی که در دوران قرنطینه وضع شدند هنوز به قوت خود باقی هستند و به عنوان بهانه‌ای برای هزاران سوءاستفاده از آنها بهره‌برداری می‌شود. در ماه سپتامبر همایش حقوق بشر زیمبابوه که یک سازمان مردم‌نهاد است در گزارش خود از 920 مورد شکنجه، اعدام غیرقانونی، دستگیری‌های بدون حکم و آزار شهروندان توسط نیروهای امنیتی در 180 روز اول قرنطینه و محدودیت‌ها پرده برداشت. یک مرد را وادار کردند در میان فاضلاب غلت بزند. بسیاری را هدف حمله سگ‌ها قرار دادند. ده‌ها فعال مخالف از جمله یک وزیر سابق اقتصاد دستگیر و به باد کتک گرفته شدند. تعداد موارد اعمال وحشت و خشونت در هر روز از حد شمار خارج شد. برخی سیاستمداران از اقدامات نظارتی قبل از شیوع بیماری برای افزایش قدرت خود استفاده می‌کنند. نیکاراگوئه از پوتین تقلید و قانونی را تصویب کرد که سازمان‌های مردم‌نهادی (NGO) را که از خارج منابع مالی دریافت می‌کنند عوامل بیگانه می‌داند. هند با استفاده از مقرراتی مشابه برای سرکوب شاخه محلی سازمان عفو بین‌الملل بهره برد. ابتدا حساب‌های بانکی آن مسدود و سپس اداره در ماه سپتامبر بسته شد.  محاکمات در قزاقستان از طریق زوم انجام می‌شود. متهمان پرونده‌های سیاسی از این شکایت دارند که قضات به آسانی می‌توانند به‌طور گزینشی صحبت‌ها را بشنوند. آقای ایلیاشف یک کنشگر که به خاطر نشر اکاذیب به سه سال ممنوعیت رفت و آمد محکوم شده است، می‌گوید نمی‌توانست همیشه در محاکماتش حاضر شود.

هیچ‌ چیز به اندازه ترس پخش نمی‌شود

هراس ناشی از یک بیماری مسری باعث می‌شود مردم رفتارهای غیرمنطقی و بیگانه‌هراسی از خود نشان دهند. مطالعه سال 2015 دانشگاه استنفورد نشان داد اگر مردم خبر شیوع نوع جدیدی از آنفلوآنزا را بشنوند کمتر از قانونی‌سازی مهاجرت حمایت خواهند کرد. بسیاری از رهبران خودکامه بدون آنکه تحقیقات دانشگاهی را مطالعه کرده باشند به خوبی می‌دانند که مقصر دانستن گروه‌های خارجی راه خوبی برای جلب پشتیبانی به‌شمار می‌رود. آقای مودی مسلمانان را عاملان اصلی شیوع کووید 19 معرفی می‌کند. بلغارستان محدودیت‌های قرنطینه‌ای را در محله‌های رومانیایی‌ها شدیدتر کرد. مقامات مذهبی ترکیه همه تقصیرها را بر گردن هم‌جنس‌گرایان می‌اندازند. مقامات مالزی کارگران مهاجر را مقصر می‌دانند و برخی از آنها را دستگیر و از کشور اخراج کرده‌اند. اقلیت‌ها شرایط بسیار وخیمی در میانمار دارند. آنگ سانگ سوکی رئیس‌جمهور واقعی کشور تهدید کرد اگر شهروندانی که به خارج رفته‌اند دوباره به میانمار بازگردند به سختی مجازات خواهند شد. همه فهمیدند که مخاطب این گفتار مسلمانان روهینگیایی هستند که به خاطر آزار و شکنجه یک میلیون نفر از آنان از کشور گریختند. این شایعه که روهینگیایی‌ها کشور را به ویروس آلوده می‌کنند به سرعت در همه‌جا پخش شد. یک ویدئوی کارتونی که آنلاین منتشر شد مردی روهینگیایی را به تصویر می‌کشد که برچسب «مزاحم غیرقانونی» بر او  خورده است و در حالی که کووید 19 را حمل می‌کند از مرز می‌گذرد. همزمان، گزارشگر سازمان ملل هشدار می‌دهد که همه‌گیری ارتش میانمار را گستاخ‌تر ساخته است و آنها جنگ خود علیه جدایی‌طلبان را شدت داده‌اند. ارتش آراکان که یک گروه شورشی است در ماه‌های آوریل، ژوئن و سپتامبر پیشنهاد آتش‌بس داد اما پیشنهادها پذیرفته نشدند. سازمان عفو بین‌الملل می‌گوید ارتش میانمار در ماه‌های می و ژوئن شهروندان را بمباران، روستاها را ویران و غیرنظامیان را شکنجه کرد. حدود 200 هزار نفر به اردوگاه‌های آوارگان فرار کردند. از زمان شیوع کووید 19 نیز کمک‌های نیکوکارانه کاهش یافته‌اند و ذخایر غذایی اردوگاه‌ها رو به پایان هستند.

اما همه منافع به سوءاستفاده‌کنندگان و خودکامگان نمی‌رسد. همه‌گیری خزانه‌های آنها را خالی کرد و حتی پس از پیدایش واکسن هم امور مالی آنها سروسامان نخواهد گرفت. همچنین آنها نمی‌توانند دیگر سلامت عمومی را دستاویزی برای محدود کردن آزادی‌ها قرار دهند. مردم نیز تغییر موضع داده‌اند. با وجود اینکه 158 کشور تظاهرات را ممنوع کرده‌اند از زمان شروع همه‌گیری تاکنون حداقل 90 کشور اعتراضات بزرگی را به خود دیده‌اند. جمعیت خشمگین در قزاقستان دولت را وادار کرد دستور برگزاری دوباره انتخابات شک‌برانگیز را صادر کند. اعتراضات در نیجریه باعث شد دولت واحد پلیس متهم به شکنجه و قتل را منحل کند. تظاهرات گسترده در بلاروس هنوز نتوانسته است جریان تقلب در انتخابات را بازگرداند اما به دیکتاتور کشور فهماند که دیگر در دل مردم جایی ندارد.

نهادها نیز تغییر رویه داده‌اند. دادگاهی در سوتو به نخست‌وزیر اجازه نداد به بهانه ویروس کرونا پارلمان را تعطیل کند. احزاب مخالف در روسیه حتی با وجود مسموم شدن رهبرشان الکسی ناوالنی حاضر به عقب‌نشینی نیستند.

با اندکی اقبال، همراه با عقب‌نشینی کووید 19 فضای ترس حاکم بر جهان نیز عقب می‌نشیند. مردم این ظرفیت را پیدا می‌کنند تا حواسشان  بیشتر به سوءاستفاده‌هایی باشد که در نقاط دوردست اتفاق می‌افتند. حتی شاید آنها رهبرانی را برگزینند که طرفدار ارزش‌های جهانی باشند. اما در حال حاضر چشم‌انداز پیش‌رو تیره است.

منبع: اکونومیست