جایگزینی انسان با روبات
هنوز برای نگرانی زود است
کووید 19 کارفرمایان را بر سر یک دوراهی قرار داد: یا راهی بیابید که کارگران در شرایط ایمن کارشان را انجام دهند یا کسب‌و‌کارتان را تعطیل کنید. اما در این میان گروهی راه سوم را برگزیدند: جدایی از نیروی کار انسانی. در میان انبوه تیترهای نفس‌گیر مطبوعات که به عواقب همه‌گیری کرونا می‌پردازند تعدادی هستند که نسبت به موج جدید خودکارسازی (اتوماسیون) هشدار می‌دهند. موجی که می‌تواند اشتغال را نابود سازد. با قطعیت می‌توان گفت که سرعت خودکارسازی در برخی از بخش‌های اقتصاد از جمله کارخانه‌ها و انبارها بیشتر خواهد شد. اما در مجموع ترس از بیکاری گسترده به خاطر وجود روبات‌ها هنوز باید در انتهای فهرست دغدغه‌های کارگران باشد. هنوز از آخرین‌باری که جهان موج روبات‌هراسی را تجربه کرد زمان زیادی نگذشته است. پیشرفت‌های روباتیک و هوش مصنوعی در اوایل دهه 2010 به شکلی هراس‌آور در بسیاری از روزنامه‌ها و کتاب‌ها انعکاس یافتند. به نظر می‌رسید موج جدید مخرب اشتغال در راه باشد. بیکاری گسترده پس از بحران مالی جهانی سال‌های 2007 تا 2009 نگرانی‌های مربوط به کمبود اشتغال را تشدید کرد. وقتی رکود فرامی‌رسد منطقی است که کارگران از وجود روبات‌ها نگران شوند. بنگاهها در طول دوران رکود بسیاری از مشاغل را حذف می‌کنند. نیر جیموویچ (Nir Jaimovich) از دانشگاه زوریخ و هنری سیو (Henry Siu) از دانشگاه بریتیش کلمبیا می‌گویند که به همین دلیل بازارهای کار در دهه‌های اخیر روند بهبودی مناسبی نداشته‌اند. اما در مورد نگرانی‌ها اغراق می‌شود. در پایان این دهه نرخ بیکاری به شدت کاهش یافت و وسایل نقلیه خودران نتوانستند به خوبی از عهده انجام وظایف برآیند. ظاهراً هراس اولیه بیشتر یک واکنش روانی و هیجانی بود. افزایش دوباره نرخ بیکاری و پیشرفت‌های چشمگیر فناوری بار دیگر دور جدیدی از نگرانی را به راه انداخته است. به عنوان مثال، در هفته‌های اخیر نمونه‌های حیرت‌آوری از توانایی‌های GPT-3 در سرتاسر اینترنت پخش شد. این نوآوری یک مدل پردازش زبان مبتنی بر هوش مصنوعی است که توسط سازمان پژوهشی Open AI ساخته شد. راهبردهای کسب‌وکارها برای گذار از همه‌گیری کووید 19 نیز عامل دیگری برای نگرانی به‌شمار می‌روند. به سادگی می‌توان مواردی از خودکارسازی‌های مربوط به کووید را مشاهده کرد. بسیاری از سازمان‌ها به نرم‌افزارها روی آورده‌اند تا امور مربوط به پردازش نامه‌ها و مدارک را خودکار کنند. کاری که نمی‌توان آن را از منزل انجام داد. سازمان‌های دیگر مانند بیمارستان‌ها که با انبوهی از پرسش‌های مشتریان مواجه هستند به جای دستیاران انسانی از روبات‌های گفت‌وگو (Chatbots) بهره می‌برند. طبق گزارش‌ها، علاقه‌مندی کارفرمایان به فرآیند خودکارسازی در محیط‌های پرمخاطره‌ای مانند کشتارگاه‌ها رو به افزایش است. اما پدیده‌های اقتصادی دیگری مانند فاصله‌گذاری اجتماعی و سقوط مجموع تقاضا اثرات بیشتری بر کاهش اشتغال دارند. بنابراین روند خودکارسازی تدریجی خواهد بود و یکباره اتفاق نمی‌افتد. بسیاری از مشاغل حتی آنهایی که در طبقه مشاغل با مهارت اندک قرار دارند به مهارت‌های دستی و اجتماعی خاصی نیاز دارند که دستگاه‌ها هنوز فاقد آن هستند. کارگرانی که در صنایع دارای ارتباط رودررو مانند کافه‌ها، رستوران‌ها و سالن‌های آرایش کار می‌کنند بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به کووید 19 هستند اما هیچ قابلیت یا علاقه‌ای به جایگزینی آنها با روبات دیده نمی‌شود. در نیویورک هزاران نفر از کارکنان بخش حمل‌ونقل عمومی به ویروس کرونا مبتلا شدند و ده‌ها نفر از آنها جان خود را از دست دادند. اما با وجود سرمایه‌گذاری‌های میلیاردی در وسایل نقلیه خودران، هنوز کامپیوترها نمی‌توانند اتوبوس‌ها را در خیابان‌های پرهرج و مرج شهر هدایت کنند. علاوه بر این، خودکارسازی فقط یکی از راه‌حل‌های فناورانه است که بنگاهها در دوران همه‌گیری پیش پای خود می‌بینند. احتمالاً بزرگ‌ترین ارثیه همه‌گیری کرونا در بازارهای کار افزایش کار از راه دور خواهد بود. طبق برآوردها تا ماه می حدود نیمی از آمریکاییان شاغل در دوران قبل از شیوع کووید 19 کار خود را از راه دور انجام می‌دادند. بررسی بنگاهها نشان می‌دهد برخی از این تغییرات راه بازگشتی نخواهند داشت. اگر کار از راه دور بتواند هزینه‌های سربار را کاهش و به افراد امکان دهد به شهرهای ارزان‌تر نقل مکان کنند فشارهای هزینه‌ای بنگاه‌های آسیب‌دیده سبک‌تر خواهد شد و مشاغل حفظ می‌شوند. اما کار از راه دور نیز می‌تواند اثرات مخربی بر اشتغال داشته باشد. همه‌گیری باعث شد فرآیند پذیرش فناوری در بخش‌هایی مانند آموزش و مراقبت‌های درمانی که به نیروی کار زیادی نیاز دارند سرعت گیرد. معالجه و آموزش از راه دور باعث می‌شود پزشکان و معلمان کمتری بتوانند تعداد بیشتری از بیماران یا دانش‌آموزان را پوشش دهند. احتمالاً بزرگ‌ترین تاثیر بر کارکنان اداری مانند منشی‌ها و آبدارچی‌ها خواهد بود چراکه با کاهش حضور فیزیکی در موسسات آموزشی و درمانی دیگر به خدمات آنها نیازی نیست. دیوید آتور (David Autor) و الیزابت رینولد از موسسه فناوری ماساچوست در مقاله اخیرشان هشدار می‌دهند که این تحولات می‌توانند دامنه بزرگ‌تری پیدا کنند. در نیم‌قرن گذشته رشد اشتغال در شهرها دوقطبی شد. مشاغل نیازمند به کارگران نیمه‌ماهر کاهش یافتند ولی اشتغال در حرفه‌های اداری و خدمات پشتیبانی افزایش پیدا کرد. اگر کار از راه دور به پدیده‌ای درازمدت تبدیل شود کارکنان کافه‌ها، رانندگان تاکسی و نظافتچی‌ها مشتریان خود را از دست خواهند داد. اثرات دردناک، شدید و درازمدت همه‌گیری کرونا بر بازارهای کار عملاً فرآیند خودکارسازی را به تاخیر می‌اندازد چراکه دستمزدها سرکوب می‌شوند. طراحی و تولید فناوری‌های جدید هزینه‌بر است. تصمیم‌گیری در مورد سرمایه‌گذاری در این زمینه به شدت تحت تاثیر وجود انبوهی از کارگران نیمه‌شاغل قرار می‌گیرد که حاضرند حتی با دستمزد کمتر کار کنند. به عنوان مثال کشتارگاه‌های آمریکا که اغلب تعداد زیادی از کارگران را (عمدتاً از میان مهاجران فاقد مدارک) با دستمزد اندک به‌کار می‌گیرند در مقایسه با کشتارگاه‌های اروپای شمالی بسیار کمتر از فناوری‌های خودکار استفاده می‌کنند.
بنابراین بعید به نظر می‌رسد فناوری به بیکاری گسترده منجر شود. اما یک سناریو وجود دارد که در آن کووید 19 قید و بندهای روبات‌ها را از بین می‌برد. این اتفاق در صورتی رخ می‌دهد که به خاطر پاره شدن زنجیره‌های عرضه جهانی هزینه‌های کارگر بالا برود یا حداقل دستمزد افزایش یابد. بازگشت مشاغل تولیدی به داخل کشورها باعث می‌شود روبات‌ها جای کارگران خارجی ارزان را بگیرند. بخش تولید دیگر همانند صنعت فرآوری گوشت آمریکا به سمت نیروی کار ارزان پیش نخواهد رفت. بدی عملکرد اقتصاد طی چند سال به کارزارهای افزایش حداقل دستمزد و سخاوتمندی بیشتر دولت رفاه توان زیادی بخشید. تخریب اقتصادی ناشی از همه‌گیری کرونا سرعت آن کارزارها را چند برابر می‌کند و همانند بحران‌های گذشته بستر جدیدی برای تشکیل قراردادهای جدید اجتماعی می‌گستراند. اگر سیاست‌های پس از کووید 19 بر آن باشند که به کارگران امکان دهند با ساعت کار کمتر همچنان از امنیت شغلی برخوردار بمانند بنگاهها با کمبود واقعی نیروی کار مواجه خواهند شد. این امر قطعاً زمینه را برای اختلال در اقتصاد فراهم می‌سازد.
منبع: اکونومیست
