روزهای سیاه پیش رو
ریسک فروپاشی احتمالی عرا
ترجمه: نیما شایان‌مهر-کرونا، شبه‌نظامیان و اقتصاد در حال فوران، همگی دولت مرکزی عراق را تهدید می‌کنند. در شهرک صدر در غرب بغداد، خودروها هنوز جاده‌ها را پرکرده‌اند، زائران هنوز در بارگاه‌ها حضور می‌یابند و دعا می‌خوانند و مردم هنوز در فروشگاه‌ها تجمع می‌کنند. بسیاری، بیماری کووید 19 را فریبی صهیونیستی می‌دانند، به همین دلیل هیچ نیازی نمی‌بینند که به دستورات حکومت برای ماندن در خانه پایبند باشند. خود حکومت نیز به نظر ناآماده می‌رسد. ادعای عراق، تنها وجود 1122 مورد از ویروس است، اما حکومت متهم است که اعداد را کمتر از واقعیت اعلام می‌کند. بیمارستان‌های عمومی این کشور برای مواجهه با یک همه‌گیری بزرگ، مهیا نیستند.
اگر ویروس تنها مساله عراق بود، می‌شد گفت مساله کوچکی است. اما افسوس، که عراق در نتیجه کاهش شدید بهای نفت خام که بیش از 90 درصد درآمد دولت را تامین می‌کند، تقریباً کشوری ورشکسته است. سیاست کشور نیز، کلافی سردرگم است، با احزابی که نمی‌توانند بر سر یک نخست‌وزیر جدید به توافق برسند. گروه‌ها و دسته‌های مختلف هر یک داعیه خود را دارند و نرمشی برای رفع اختلافات نشان نمی‌دهند، در حالی که داعشی‌ها در حال بازیابی خود هستند و آمریکا و ایران، که در طول بحران‌های گذشته عراق به این کشور کمک کرده بودند، رودرروی یکدیگر قرار دارند. یک مسوول عراقی می‌گوید نگرانی‌ها در مورد فروپاشی حکومت مرکزی در حال افزایش است.
عربستان سعودی و روسیه در حال گفت‌وگو برای کاهش تولید نفت هستند، مساله‌ای که شاید با بالا بردن قیمت‌ها، برای دولت عراق مرهم کوچکی باشد. اما حتی اگر قیمت نفت 50 درصد هم افزایش یابد، کشور همچنان با کسری بودجه سنگینی روبه‌رو خواهد بود. در این صورت، دولت توانایی پرداخت حقوق و دستمزدها را نخواهد داشت، آن هم در بخش دولتی که مدام در حال گسترش و بزرگ شدن است (به نمودار نگاه کنید). کشور حدود 60 میلیارد دلار ذخایر ارزی نقدی دارد، ولی آن هم تا پایان سال احتمالاً به پایان خواهد رسید و کشور را متکی به وام و استقراض از بانک جهانی می‌کند، امری که به زودی زود نیز محقق نخواهد شد. هفت میلیون نفر کارمند و مستمری‌بگیر دولت نگران هستند. «موفق الرباعی»، مسوول سابق امنیت ملی، می‌گوید: بدون پرداخت حقوق‌ها، پایان عراق فرا خواهد رسید.
این مسائل بسیار نگران‌کننده است، آن هم در عراقی که بخش خصوصی قابل توجهی ندارد که بتوان روی آن تکیه کرد. بسیاری از شرکت‌ها متکی به بستن قرارداد با دولت هستند. بخش زیادی از بخش خصوصی، غیررسمی است. با ایجاد مقررات منع آمد و شد، محدودیت‌های سفر و مرزهایی که بسته شده، میزان و سرعت تجارت در حد قابل توجهی کاسته و آهسته شده است. حتی قبل از ویروس، بسیاری از عراقی‌ها با مشقت روزگار می‌گذراندند. چنان سختی‌هایی، همراه با فساد گسترده‌ای که وجود دارد، باعث ایجاد تظاهرات و ناآرامی‌های زیادی از ابتدای سال گذشته شده است.
این مسائل، با فاصله‌‌گذاری اجتماعی مردم از یکدیگر، در حد زیادی فروکش کرد. اما سیاستمداران عراقی، از این آرامش استفاده‌ای نکردند. از زمان استعفای عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر پیشین، در ماه نوامبر، دو فرد برای جایگزینی او در نظر گرفته شدند. اولی، محمد علوی، در به دست آوردن حمایت احزاب مهم شیعه و شبه‌نظامیان حامی آنها شکست خورد. گزینه بعدی، عدنان زرفی، در حال پیروزی در مجلس بود اما در بین سیاسیون شیعه، که مردد در توافق بر سر جانشینِ نخست‌وزیری هستند، نام آشنایی نبود. برای بسیاری مطلوب‌تر آن است که آقای عبدالمهدیِ انعطاف‌پذیر، به عنوان سرپرست در نخست‌وزیری باقی بماند.
همزمان، شبه‌نظامیانی که زمانی با عنوان حشدالشعبی یا نیروهای مسلح خلق با داعش می‌جنگیدند، اکنون در حال تجزیه هستند. دو فرد که این نیروها را متحد نگه می‌داشتند یعنی ابومهدی المهندس، فرمانده حشدالشعبی و سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه ایران، در ژانویه توسط آمریکا به شهادت رسیدند. در حال حاضر، برخی شبه‌نظامیان عراق از گروه‌های مختلف تمایل دارند به ارتش ملی عراق ملحق شوند اما اغلب شبه‌نظامیان به راه خود می‌روند.
ایران همچنان خواستار تاثیرگذاری در عراق و بیرون راندن آمریکا است. یک حمله موشکی توسط گروه‌های شبه‌نظامی در یازدهم ماه مارس، دو سرباز آمریکایی و یک نیروی پزشکی انگلیسی را در یک پایگاه عراقی به هلاکت رساند. آمریکا نیز با حملات هوایی به گروه شبه‌نظامی کتائب حزب‌الله، پاسخ داد. در شانزدهم مارس، شبه‌نظامیان یک پایگاه عراقی دیگر را که توسط آمریکا استفاده می‌شد، هدف قرار دادند (که تلفاتی نداشت). یک گروه ناشناخته به نام عثبه‌الثایرین (گروه انقلابیون)، مسوولیت هر دو حمله را بر عهده گرفت و آمریکایی‌ها را تهدید کرد. یک موسسه تحقیقاتی در نیویورک، انستیتو سوفان، در این‌باره اظهار داشته است که شبه‌نظامیان اتحادی جدید را شکل داده‌اند.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا موقعیت نیروهای آمریکایی را در عراق تحکیم کرده است. از 5200 سرباز آمریکایی که در ابتدای سال در عراق بوده‌اند، بسیاری در تعداد کمی پایگاه بزرگ تجمیع شده‌اند که بیشتر در مناطق کردنشین و سنی‌نشین قرار دارند. برخی نیز از عراق خارج شده‌اند. سربازان اروپایی و کانادایی که بخشی از ائتلاف ضدداعش بودند، با بهانه شیوع کرونا از عراق خارج شده‌اند و همزمان داعش دوباره فعال شده است. مایکل نایتز از انستیتو واشنگتن، اتاق فکری در آمریکا می‌گوید: داعش در حال حاضر برگه عبور به دست آورده است. آنها از هر نیروی نظامی دیگری، آمادگی بهتری برای مقابله با ویروس دارند. آنها برای روزهای سخت و آخرالزمانی آماده‌اند.
بدون هیچ‌گونه رهبری و قدرت‌های خارجی که درگیر مسائل و مشکلات خود هستند، مشخص نیست که چه کسی عراق را متحد نگه خواهد داشت. آیت‌الله‌العظمی علی سیستانی، معمولاً از سیاست کناره می‌گیرد. کردها که پیش از این به دنبال استقلال بودند، مجدداً سودای استقلال را دنبال خواهند کرد، به‌ویژه اگر حکومت مرکزی در برآوردن نیازهای مالی که قولش را به منطقه خودمختارشان داده بود، موفق نشود. رهبران سنی نیز در حال بحث برای ایجاد دولت خود هستند. و زمانی که همه‌گیری کرونا کاهش یابد، تظاهرات به احتمال زیاد دوباره آغاز می‌شوند. سیاسیون و تحلیلگران، در اینکه عراق چه آینده‌ای خواهد داشت اختلاف نظر دارند، اما بسیاری فکر می‌کنند که تنها موضوع در برابر فروپاشی، مساله زمان است.
منبع: اکونومیست
