دردهای کارگری

یک وکیل در عربستان سعودی می‌گوید از زمانی که خشکشویی محل کارگران آسیایی خود را با کارگران سعودی جایگزین کرده است پیراهن‌های ابریشمی فرانسوی او به شکل لباس‌های کهنه‌ برگردانده می‌شوند. کارمند جدید داروخانه محله که یک دختر جوان سعودی است نمی‌پذیرد ادوکلن را بر روی دستان وکیل بزند تا او آن را امتحان کند. وکیل نیز خود چهار وکیل سعودی استخدام کرده است تا از دستور دولت برای جایگزینی خارجیان با سعودی‌ها تبعیت کرده باشد. اما به گفته او این وکلا کاملاً به‌دردنخور هستند.

احمد کاتان معاون وزیر کار این وضعیت را «دردهای کارگری» می‌نامد. طبق برنامه سعودی‌سازی شاهزاده محمد بن‌سلمان، آقای کاتان مقرری ماهانه مهاجران را با توجه به تعداد اعضای خانواده آنها و خانواده سعودی کارفرما کاهش داده است. او همچنین خارجیان را از اشتغال در 12 بخش اقتصاد از جمله نانوایی و بینایی‌سنجی منع کرد. طبق گفته او این طرح وابستگی عربستان به هشت میلیون کارگر کم‌مهارت خارجی را کاهش می‌دهد. تعداد این کارگران به مراتب از تعداد کارگران سعودی بیشتر است. به اعتقاد کاتان این اقدام نرخ بیکاری در عربستان را از 13 درصد کنونی به 10 درصد تا سال 2022 خواهد رساند، زنان بیشتری را به نیروی کار وارد می‌کند و خودکارسازی (اتوماسیون) را تشویق خواهد کرد. 

نیمی از جوانان سعودی بیکار هستند و ایجاد شغل برای آنها یکی از اولویت‌های شاهزاده محمد است که هم‌اکنون قدرت اصلی تاج و تخت را در اختیار دارد. محمد بن‌سلمان محدودیت‌های اجتماعی را برداشت و نفوذ روحانیون را کمتر کرد. او با متمرکز کردن قدرت دیگر شاهزادگان را به انزوا کشاند، بنابراین بیش از هر حاکم سعودی دیگر به پشتیبانی مردم اتکا دارد. تسهیل در مقررات پوشش و افزایش سرگرمی‌ها باعث محبوبیت او شد.

امید می‌رود که برنامه «سعودی‌سازی» استانداردهای زندگی مردم را نیز بهبود بخشد.

با این حال آقای کاتان به وجود برخی نقایص و اثرات منفی اذعان دارد. بسیاری از کسب‌وکارهای عربستان به کارگران ارزان وابسته‌اند. به گفته او حدود یک‌سوم بنگاه‌ها ترجیح می‌دهند تعطیل شوند تا اینکه کارگران پرهزینه و نالایق سعودی را به‌کار گیرند. در سراسر کشور اتاق‌های بازرگانی از کوچک شدن کسب‌وکارها ابراز نگرانی می‌کنند و خواهان تجدیدنظر در سیاست‌ها هستند به ویژه پس از آنکه سال گذشته اقتصاد به رکود کشیده شد. یک بازرگان می‌گوید: دولت مشکلات سیاسی خود را به بخش خصوصی انتقال می‌دهد.

عربستان که زمانی بهشت بدون مالیات بود و در آن بهای بنزین از بهای آب کمتر، اکنون جذابیت خود را برای خارجیان از دست می‌دهد. هزینه‌های آب و برق و گاز بالاتر می‌رود. هزینه‌های بیمه و ورود به کشور افزایش یافته‌اند. 

از ماه جولای هر عضو یک خانواده خارجی باید 200 ریال (53 دلار) هزینه اقامت بپردازد که در مقایسه با گذشته دو برابر شده است. بسیاری از کارگران خارجی در حال  ترک کشور هستند. مقامات پیش‌بینی می‌کنند 700 هزار نفر تا سال 2020 از کشور خارج شوند. دیگران این رقم را بسیار بیشتر می‌دانند چراکه از نوامبر گذشته دولت حداقل 800 هزار کارگر غیرقانونی را دستگیر و حدود 200 هزار نفر از آنها را اخراج کرده است.

استفان هرتوگ (Hertog) از مدرسه اقتصاد لندن می‌گوید سعودی‌سازی احتمالاً یک ضرورت دردناک است. اگر این برنامه با موفقیت اجرا شود شکاف دستمزدی بین بخش دولتی که کارکنان سعودی دارد و بخش خصوصی که پر از نیروی کار خارجی است کمتر خواهد شد. به گفته آقای کاتان مالیات کارگران خارجی تا سال 2020 درآمد کشور را 16 میلیارد دلار افزایش و کسری بودجه آن را کاهش خواهد داد.

نشانه‌ها حاکی از آن است که برنامه موفق عمل می‌کند. زنان سعودی در پذیرش هتل‌ها از زائران مکه استقبال می‌کنند. زنان مدیریت شرکت‌های کرایه اتومبیل را نیز در اختیار دارند هرچند هنوز خود رانندگی نمی‌کنند. 

سعودی‌های فقیرتر به انجام کارهای فیزیکی روی آورده‌اند. اموری که قبلاً در انحصار کارگران خارجی بود. اگر به آنها فرصت داده شود نشان می‌دهند که برخلاف باور عمومی سعودی‌ها لزوماً نالایق و تن‌پرور نیستند. یکی از کارمندان می‌گوید: «از بروز کمبودها عذرخواهی می‌کنم. ما هنوز تازه‌کار هستیم.»