پیچ‌وخم رشد

ایجاد بستری به منظور محاسبه رشد و مقایسه کشورها دهه‌هاست که دغدغه علم اقتصاد محسوب می‌شود. برای سال‌های متمادی (حتی همچنان) تولید ناخالص داخلی به عنوان یکی از معیارهای اصلی سنجش توفیق اقتصادی کشورها مورد استفاده قرار می‌گرفت، به تدریج و در سال‌های پایانی قرن بیستم میلادی، تمایز میان مفهوم رشد با توسعه بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. در همین راستا شاخص‌های متعددی نیز معرفی شدند که به سنجش رشد و توسعه می‌پرداختند. در سال‌های ابتدایی قرن بیست‌و‌یکم اما، گروهی از اقتصاددانان به دنبال بازتعریف مفاهیم مرتبط با رشد بودند که تلاش‌های آنها به معرفی شاخصی جدید به نام شاخص پیچیدگی اقتصادی منجر شد. مبنای اصلی برای محاسبه این شاخص میزان دانش به کار رفته در محصولات تولیدی یک کشور است. مساله اصلی برای این شاخص، پیچیدگی فنی و قابلیت ترکیب دانش‌های مختلف در تولید یک محصول است. بر همین اساس می‌توان درنهایت به معیار دقیق‌تری از پیشرو بودن یک کشور در زمینه اقتصاد و ارزش افزوده ناشی از دانش به کار رفته در ایجاد کالاها و خدمات یک اقتصاد دست یافت. به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر این شاخص تا حدی مورد اقبال اقتصاددانان قرار گرفته است البته به دلیل برخی پیچیدگی‌های فنی و محاسباتی شاید رواج این شاخص به زمان بیشتری نیاز داشته باشد. اما آنچه مسلم است ابداع این شاخص، دریچه‌ای تازه به درک ما از رشد اقتصادی و نحوه محاسبه آن گشوده است. در پرونده حاضر، ابتدا به معرفی دو اقتصاددانی پرداخته‌ایم که شاخص پیچیدگی اقتصادی را معرفی کرده و بسط داده‌اند. سپس داستان پرپیچ‌وخم محاسبات یکی از قدیمی‌ترین شاخص‌های اقتصادی یعنی تولید ناخالص داخلی را مطرح کرده‌ایم و تحولات پیرامون آن را توضیح داده‌ایم. قدم بعدی معرفی مفصل شاخص پیچیدگی اقتصادی یعنی موضوع اصلی پرونده است. سپس به توضیح کارکرد این شاخص در ایران و برخی کشورهای منتخب پرداخته‌ایم. نهایتاً در گفت‌وگو با مرتضی ایمانی‌راد، میزان آشنایی اقتصاددانان ایرانی را با این شاخص بررسی کرده‌ایم.