ابریاری برای ابرثروتمندان

حسین سعید گوینده محلی شبکه تلویزیونی CNBC روی صحنه می‌آید و به حاضران در کنفرانس دفاتر خانوادگی (FO) در دوبی خوشامد می‌گوید. میلیاردرها، فرزندانشان، مشاوران، مدیران مالی و تعداد اندکی از اشراف‌زادگان سرمایه‌گذار از جمله شاهزاده مایکل از یوگسلاوی در میان حضار به چشم می‌خورند. آقای سعید می‌گوید فکر می‌کنم بیش از دو تریلیون دلار ارزش پولی در اینجا باشد هرچند البته هیچ راهی برای دانستن آن نیست. اکنون دفاتر خانوادگی به بخش ضروری از جایگاه میلیاردرهای خودگرا تبدیل شده‌اند. این دفاتر نقش‌های مختلفی از جمله مدیریت ثروت خانوادگی، اداره دارایی‌ها و سایر خدمات از پرداخت صورت‌حساب‌ها تا برنامه‌ریزی برای تعیین جانشین را بر عهده دارند. بزرگ‌ترین دفاتر در نقش ابرقدرت‌های معاملاتی ظاهر شده‌اند و قادرند در معاملات بزرگ با بانک‌های جهانی و بنگاه‌های سهام مالکانه خصوصی رقابت کنند. اما این دفاتر طبق تعاریف خصوصی هستند از این‌رو وجود آنها به طور کامل درک نمی‌شود. یکی از مدیران می‌گوید: ما مهم‌ترین بخش در چشم‌انداز سرمایه‌گذاری هستیم در حالی که اکثر مردم چیزی درباره ما نشنیده‌اند.

دفاتر خانوادگی ریشه در سازمان‌هایی دارند که در آمریکای قرن 19 بر ثروت بارون‌های کائوچو از قبیل جی‌پی مورگان و جان‌ دی راکفلر نظارت داشتند. چندصد دفتر خانوادگی حداقل در طول سه نسل فعال بودند. برخی دفاتر هم‌اکنون به خانواده‌های بزرگ با صدها عضو خدمت‌رسانی می‌کنند که به عنوان نمونه می‌توان به طایفه 600نفری مولیز مالک هایپرمارکت زنجیره‌ای اوچان (Auchan) در فرانسه اشاره کرد. اما بسیاری از دفاتر به تازگی به وجود آمده‌اند. از میان 311 دفتر خانوادگی که در نظرسنجی سالانه «گزارش جهانی دفاتر خانوادگی» بانک UBS شرکت کردند بیش از دوسوم پس از سال 2000 تاسیس شده بودند و بیش از نیمی از آنها به اولین نسل خانواده خدمت‌رسانی می‌کردند.

نگهداری در خانواده

افزایش دفاتر خانوادگی سرعت رشد شمار میلیاردرها در سراسر جهان را نشان می‌دهد. برآورد می‌شود هم‌اکنون آنها نزدیک به 9 تریلیون دلار ثروت دارند. هیچ‌کس نمی‌داند چه مقدار از این ثروت در اختیار دفاتر خانوادگی است اما حدس و گمان منطقی اندازه آن را سه تا چهار تریلیون دلار برآورد می‌کند. چندین عامل در این رشد دست داشته‌اند. یک عامل افزایش «رویدادهای نقدینگی» است به آن معنا که بنیانگذاران یا وارثان آنها از کسب‌وکارهای خود (به عنوان مثال از طریق عرضه اولیه سهام) نقدینگی به دست می‌آورند و این حجم بزرگ نقدینگی به مدیریت نیاز دارد. عامل دیگر مدگرایی است. میلیاردرهای تازه‌به‌دوران‌رسیده به ویژه در آسیا احساس می‌کنند اگر یک دفتر خانوادگی نداشته باشند نمی‌توانند عضو کاملی از باشگاه میلیاردرها باشند. عامل سوم، به گفته فیلیپ مارکوویچی مشاور مدیریت ثروت، احساس منفی در مورد مدیریت پول توسط شخص ثالث است. کارمزدهای غیرشفاف و سوءاستفاده‌گرانه به این احساس دامن زده‌اند و بانک‌ها نیز در ازای مدیریت دارایی محصولات پرهزینه خود یا همتایان را به مشتری قالب می‌کنند. بنابراین، این احساس ایجاد می‌شود که اگر می‌خواهید کار به درستی انجام گیرد آن را درون خانواده نگه دارید.

تعریف روشنی از دفتر خانوادگی وجود ندارد. برخی بنگاه‌های سرمایه‌گذاری با ارتباط خانوادگی اندک یا حتی بدون چنین ارتباطی صرفاً جهت پرستیژ این عنوان را به خود می‌دهند. برعکس برخی دفاتر خانوادگی بزرگ این عنوان را نمی‌پسندند و به جای آن «بنگاه سرمایه‌گذاری خصوصی» یا «شراکت سرمایه» را برمی‌گزینند. علاوه بر این اولویت‌های هیچ دو خانواده‌ای یکسان نیستند. جمله‌ای قدیمی می‌گوید وقتی شما یک دفتر خانوادگی را دیدید بدانید که فقط یک دفتر دیده‌اید. با این حال اکثر دفاتر خانوادگی در یکی از این دو طبقه قرار می‌گیرند. خالص‌ترین شکل دفتر تک‌خانواده (SFO) نام دارد که اغلب از یک کسب‌وکار خانوادگی شروع می‌شود و به یک خانواده خدمت‌رسانی می‌کند. این دفتر به طور میانگین 10 کارمند دارد. هزینه اداره این دفتر به گونه‌ای است که وجود آن فقط برای خانواده‌هایی با حداقل 100 تا 150 میلیون دلار ثروت توجیه‌پذیر است. ربکا گوچ  مدیر پژوهش موسسه کمپدن (Campden) می‌گوید حدود 5300 دفتر تک‌خانواده وجود دارند که سه‌چهارم آنها در آمریکای شمالی یا اروپا هستند.

در مقابل دفتر چندخانواده (MFO) بیش از یک ارباب دارد. بسیاری از این دفاتر مدیریت امور چند خانواده را بر عهده دارند و بزرگ‌ترین آنها صدها خانواده را پوشش می‌دهند. اشتراک هزینه‌ها باعث می‌شود این دفاتر برای خانواده‌هایی با حداقل 25 میلیون دلار ثروت مقرون‌به‌صرفه باشند. برخی دفاتر چندخانواده کار خود را از یک دفتر تک‌خانواده‌ای شروع و با هدف رشد شعبه‌هایی را تاسیس کردند. برخی دیگر به عنوان کسب‌وکارهای چندمشتری و به وسیله مدیران پول ثالث راه‌اندازی شدند. ادغام آنها دفاتری ترکیبی پدید آورد. به عنوان مثال، دفتر استون هج فلمینگ مستقر در لندن در سال 2014 و هنگامی تاسیس شد که دفتر خانواده بریتانیایی فلمینگ (اقوام ایان فلمینگ سازنده جیمزباند) با یک بنگاه حقوقی ادغام شد که به خانواده‌های آفریقای جنوبی که از آپارتاید گریخته‌ بودند خدمت‌رسانی می‌کرد. اکنون این دفتر 250 خانواده را در دفاتر مالی خود دارد.

برخی دفاتر چندخانواده‌ای تنها دفتر یک خانواده هستند و برخی دیگر دفتر کمکی محسوب می‌شوند. به عنوان مثال، سندر دفتر چندخانواده‌ای مستقر در لندن که از شرکت بیمه بریتانیایی پرونیشال (Prouincial) ریشه می‌گیرد ثروت مالک سابق خود یعنی خانواده اسکات و 31 خانواده دیگر را مدیریت می‌کند. برخی از این خانواده‌ها برای وظایف خاص دفتر خود را دارند و از سندر برای وظایف تخصصی مانند تخصیص دارایی برای سهام و اوراق بهادار بهره می‌گیرند.

بارون‌های جدید

این تنوع بدان معناست که دفاتر خانوادگی اندازه‌های مختلف دارند. یک دفتر معمولی 500 میلیون تا یک میلیارد دارایی را مدیریت می‌کند. بزرگ‌ترین دفاتر دارایی‌هایی بسیار بیشتر را اداره می‌کنند. دفتر جرج سوروس 25 میلیارد دلار دارایی دارد. از دیگر دفاتر بزرگ می‌توان به گروه پریتزکر (Pritzker) متعلق به فرزندان خانواده مالک هتل‌های زنجیره‌ای حیات و دفتر JAB متعلق به خانواده رایمن در آلمان مالک چندین برند نوشیدنی و خوراکی اشاره کرد هرچند هر دو دفتر ترجیح می‌دهند خود را بنگاه سرمایه‌گذاری متنوع بنامند و از برچسب دفتر خانوادگی پرهیز می‌کنند. دفاتر بزرگ صدها کارمند دارند و به انواع مختلف فعالیت‌ها (علاوه بر مدیریت پول) می‌پردازند و ممکن است مدیرانی از خارج دفتر را نیز به‌کار گیرند. خدمات آنها مالیات و امور حقوقی، تطبیق، امنیت سایبری و بررسی صورت‌حساب‌ها را دربر می‌گیرد.

برخی حتی خدمات تدارکاتی شخصی ارائه می‌دهند. مثلاً برنامه‌های مسافرت را تنظیم می‌کنند (تا جایی که حتی مطمئن شوند در داخل لیموزین نوشیدنی مناسب وجود دارد)، در مسائل حساس خانوادگی مانند ازدواج یا طلاق کمک می‌کنند یا نسل بعدی را برای جانشینی آماده می‌سازند. برخی دفاتر در امور انسان‌دوستانه خانواده نیز کمک می‌کنند هرچند اکثر میلیاردرها بنیادهای خیریه جداگانه‌ای برای این امور دارند.

آقای سیوچی رئیس دفتر استون هج فلمینگ می‌گوید هدف اصلی این صنعت آن است که خانواده‌ها هر چیزی را در هر زمانی که نیاز داشتند دریافت کنند. نقش یک دفتر خانوادگی متحول شده است و همه‌چیز از مشاور مورد اعتماد در امور سرمایه‌گذاری تا تربیت یک فرزند نااهل را دربر می‌گیرد. پیتر یورک، منتقد امور فرهنگی، در بریتانیا دفاتر خانوادگی را «ابریاری برای ابرثروتمندان» توصیف می‌کند.

اما این خدمتکاران مالی در گذشته گیر نکرده‌اند. از نظر برخی دفاتر خانوادگی حفظ ثروت از رشد آن مهم‌تر است. هنگامی که دیوید تایس سرمایه‌گذار آمریکایی در همایش دوبی گفت شماها همه ثروتمند هستید و یک‌بار بیشتر به ثروتمند شدن نیاز ندارید همگان حرف او را تایید کردند. اما بسیاری از افراد به امور مالی پرهیجان علاقه‌مندند. به عنوان مثال دفاتر خانوادگی پریتزکر و بیل گیتس به خرید پرخطرترین بخش‌های تعهدات وامی وثیقه‌ای علاقه‌مندند.

دفاتر خانوادگی به بخش‌های متنوعی مانند حشیش، ورزش‌های الکترونیکی و سرمایه‌گذاری در رمز ارزها می‌پردازند. در میان کارگاه‌هایی که در همایش دوبی برگزار شد کارگاه مربوط به استارت‌آپ‌های بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند بیشترین توجهات را جلب کردند. برخی از شنا در خلاف جریان آب واهمه‌ای ندارند. گفته می‌شود دفتر آنتونی ریتوسا برگزارکننده همایش و مالک مزارع زیتون در شرط‌بندی‌های مربوط به وام‌های مسکن ثانویه و بدهی‌های دولتی اروپا عملکرد خوبی داشته است. امکان انعطاف در سرمایه‌گذاری‌های مناقشه‌برانگیز وجود دارد چراکه دفاتر خانوادگی خود را به سرمایه‌گذاران خارجی یا مقررات‌گذاران پاسخگو نمی‌دانند. به عنوان مثال، در آمریکا آن دفاتری که مدیریت پول خانواده‌ها یا انجمن‌ها را بر عهده دارند از الزامات افشا و سایر مقررات مربوط به مشاوران سرمایه‌گذاری معاف هستند.

سرمایه‌گذارانی که پول زیاد دارند دنیای خرید و تملیک شرکت‌ها را دگرگون ساخته‌اند. دفاتر خانوادگی علاقه دارند اکثر سهام یا کل شرکت را بخرند. سهم سهام مالکانه خصوصی در پورتفوی دفاتر خانوادگی به طور یکنواخت رو به افزایش بوده و اکنون به یک‌پنجم دارایی‌های یک دفتر معمولی رسیده است. طبق گزارش بنگاه پژوهشی پیچ‌بوک (Pitchbook) در سال 2016 ارزش معاملات به 100 میلیارد دلار رسید که چهار برابر میزان سال 2011 بود. اوایل امسال بلومبرگ موج جدید خریدها را «مالکیت ثروتمندان بر سهام مالکانه» نامید. گزارش تازه موسسه کمپدن نتیجه می‌گیرد بین سال‌های 2017 و 2019 مالکیت سهام مالکانه از طریق دفاتر خانوادگی، چه به صورت سرمایه‌گذاری مستقیم و چه از طریق صندوق‌ها، تا سه‌چهارم افزایش می‌یابد.

از چشم‌انداز هدف، دفاتر خانوادگی در مقایسه با بانک‌ها و بنگاه‌های سهام مالکانه خصوصی چندین مزیت دارند که از آن میان می‌توان به سرمایه‌ درازمدت و مواضع آسان‌گیرانه‌تر آنها اشاره کرد. دفاتر خانوادگی معمولاً اهداف حداقل 10ساله دارند در حالی که صندوق‌های سهام مالکانه خصوصی پس از پنج تا هفت سال سرمایه خود را بیرون می‌کشند. به عنوان نمونه هنگامی که پسر بنیانگذار شرکت فناوری کانتینر رینگ، تولیدکننده کانتینرهای پلاستیکی شرکت را در معرض فروش گذاشت به جای متقاضیان صنعتی و صندوق‌ها ترجیح داد دفتر خانوادگی مایکل دل را انتخاب کند صرفاً به این دلیل که آنها سرمایه خود را در زمان طولانی‌تری نگه می‌دارند و فرهنگ بنگاه را حفظ می‌کنند.

قدرت ثروت خانوادگی در وال‌استریت آنقدر زیاد است که برخی بازارسازان حوزه ادغام و تملیک کسب‌وکار خود را بر محور آن قرار داده‌اند. بایرون ترات یکی از مدیران سابق گلدمن‌ساکس معاملات ارزشمندی را به دفاتر خانوادگی پیشنهاد می‌دهد، آنها را در سرمایه‌گذاری هدایت می‌کند و خود نیز به سرمایه‌گذاری مشترک با آنها می‌پردازد. او در معامله 19 میلیارددلاری JAB همکاری داشت و گفته می‌شود با خانواده‌های پریتزکر و والتون مالکان فروشگاه وال‌مارت ارتباط نزدیکی دارد. گزارش شده است که او در حال جمع‌آوری 9 میلیارد دلار منابع با هدف هدایت ثروت‌های خانوادگی است.

نسبتاً ثروتمند

تعداد زیادی از دفاتر خانوادگی کوچک با اشتیاق فراوان در معاملات کوچک‌تر شرکت می‌کنند. یکی از این دفاتر کونکسیون کپیتال (Conexion Capital) نام دارد که سرمایه اولیه آن از فروش شرکت بطری‌سازی پانام‌کو در آمریکای لاتین تامین شد. این شرکت بر سرمایه‌گذاری‌های اولیه یک تا 10 میلیون‌دلاری در بنگاه‌های تولید‌کننده کالاهای مصرفی با محصولات خلاقانه تمرکز دارد و حداقل 10 سال با آنها می‌ماند. آنها به تازگی در بنگاهی سرمایه‌گذاری کرده‌اند که وعده می‌دهد با هیدراته کردن خمیر بادام نمونه چرب‌تری از شیر بادام تولید کند. کونکسیون همچنین در نقش یک بانک تجاری برای دفاتر خانوادگی ظاهر می‌شود و سایر خانواده‌ها به ویژه از آمریکای لاتین را به معاملات مشترک تشویق می‌کند. هم‌اکنون 50،40 خانواده در این شبکه حضور دارند. مدیر شرکت می‌گوید حضور خانواده‌هایی که قبلاً منبع غیرفعال سرمایه بودند اکنون موج جدیدی ایجاد کرده است.

در مقابل، سرمایه‌گذاری در صندوق‌های تامینی کاهش یافته و فقط شش درصد از پورتفوها را تشکیل می‌دهد. این صندوق‌ها که در بازارهای پردردسر فعال بودند و مقررات شدید و دست‌وپاگیر مانع کارشان می‌شد به تدریج سرمایه‌های دفاتر خانوادگی را به آنها بازگرداندند و خود به دفاتر خانوادگی تبدیل شدند. آقای کوپرمن یکی از ابرستاره‌های وال‌استریت می‌گوید نمی‌خواهد باقی‌مانده زندگی‌اش را در تعقیب شاخص S&P500 بگذراند. سایر صندوق‌های تامینی از قبیل بلو کرست (Blue Crest) به دفاتر خانوادگی و دوستان تبدیل شده‌اند و به مدیران، کارگزاران و کارکنان بنگاه خدمت‌رسانی می‌کنند. عظمت رو به رشد دفاتر خانوادگی باعث می‌شوند آنها همانند صندوق‌های تامین به جذب استعداد‌ها نیازمند نباشند. بن اینگرام از یک شرکت کاریابی می‌گوید شاهد بود که شمار زیادی از افراد حرفه‌ای مالی داوطلب کار در یک دفتر خانوادگی بوده‌اند. بخشی به آن دلیل که آنها به سرمایه‌گذاری‌های دیگر کشیده می‌شوند اما اکثر این افراد خواستار مقررات و نظارت عمومی کمتر، کنترل بیشتر بر افرادی که با آنها کار می‌‌کنند و توازن بهتر بین کار و زندگی بودند. شرکت بلو کرست از زمان تبدیل شدن به دفتر خانوادگی چندین کارگزار برتر گلدمن‌ساکس و بلک راک را جذب خود کرده است.

شاید استخدام آقای گرگ فلمینگ برجسته‌ترین نمونه باشد. قبلاً از او به عنوان رهبر احتمالی مریل لینچ و مورگان استنلی نام برده می‌شد. اما اکنون او با حمایت بنگاه سرمایه‌گذاری وایکینگ هدایت دفتر خانوادگی راکفلر را بر عهده دارد. این دفتر از دهه 1970 به چندین خانواده خدمت می‌کرد. آقای فلمینگ قصد دارد آن را از نو بسازد و یک بنگاه مدیریت ثروت، بنگاه مشاوره‌ای، کارگزاری و بانک سرمایه‌گذاری را در یک‌‌جا تجمیع کند. او امیدوار است سرمایه شرکت جدید به نام مدیریت سرمایه راکفلر (RCM) ظرف پنج سال پنج برابر شده و به 100 میلیارد دلار برسد.

بانک‌های بزرگ و بنگاه‌های سهام مالکانه خصوصی علاقه‌مندند با شرکت‌هایی مانند RCM کار کنند. بسیاری از آنها تیم‌هایی برای کار با دفاتر خانوادگی دارند. تیم UBS محصول همکاری مشترک واحدهای مدیریت سرمایه و بانکداری سرمایه است و قصد دارد علاوه بر کمک‌رسانی در حوزه مدیریت دارایی و ریسک، معاملات سهام مالکانه را به دفاتر خانوادگی پیشنهاد دهد و در تامین مالی آنها مشارکت کند. تیم جی‌پی‌ مورگان دو میلیارد دلار در اختیار دارد و بر دفاتر خانوادگی متمرکز شده است. بانک‌ها رویدادها و مراسمی را برای برقراری ارتباط با خانواده‌های ثروتمند برگزار می‌کنند. در یک گردهمایی که کردیت سوئیس در سال 2017 در دیترویت برگزار کرد نمایندگان حدود 40 خانواده با مجموع ثروت 75 میلیارد دلار شرکت داشتند. مشاوران بانک‌ها و شرکت‌های مشاورتی تلاش می‌کنند در بزرگ‌ترین چالش دفاتر خانوادگی یعنی اطمینان از انتقال آرام به نسل بعدی به آنها یاری رسانند. انتظار می‌رود در 10 تا 15 سال آینده وارثان کنترل دوسوم از ثروت را در اختیار گیرند. اما آماده‌سازی فرزندان برای هدایت دارایی‌ها کار آسانی نیست. فرزندان هشت درصد از خانواده‌های شرکت‌کننده در نظرسنجی کمپدن گفتند علاقه‌ای به مدیریت ثروت ندارند. به گفته آقای سیوچی تهدیدها علیه ثروت خانوادگی عمدتاً درونی هستند، نه بیرونی.

دفاتر خانوادگی نقش‌های مختلفی در فرآیند جانشین‌سازی ایفا می‌کنند. به گفته یکی از مدیران «کارکنان خوش‌اخلاق از همه مفیدترند. آنها فرزندان را برای پول آماده می‌کنند نه پول را برای فرزندان». شرکت مارکت استریت تراست علاوه بر مدیریت دارایی‌ها رویدادهای خانوادگی هفتگی را با هدف تقویت روابط بین نسل‌ها برگزار می‌کند. اعضای مسن خانواده داستان‌های الهام‌بخش خود و جوانان نگرانی‌هایشان از چالش‌های پیش رو را بیان می‌کنند.

توجه به اولویت‌های اعضای جوان خانواده یک راه دیگر برای برقراری ارتباط بین نسل‌هاست. بخش فزاینده‌ای از دارایی‌های دفاتر خانوادگی (یک‌سوم آن) هم‌اکنون به سرمایه‌گذاری‌های تاثیرگذار اختصاص می‌یابد که علاوه بر بازدهی مالی مزایای قابل اندازه‌گیری اجتماعی و زیست‌محیطی ایجاد می‌کنند. آقای مارکوویچی می‌گوید دفاتر خانوادگی به دنبال این نوع سرمایه‌گذاری هستند؛ بخشی به آن دلیل که آن را روشی برای جذب نسل هزاره دارای مسوولیت اجتماعی می‌دانند.

دفاتر خانوادگی در حال گسترش هستند و شعبه‌هایی در قاره‌های دیگر افتتاح می‌کنند. سنگاپور پرطرفدارترین مقصد است چون دولت آن کمترین تشریفات اداری را با هدف جذب دفاتر خانوادگی معرفی می‌کند. همچنین حضور در آسیا دفاتر را به فرصت‌های سرمایه‌گذاری نزدیک‌تر می‌سازد و دفاتر چندخانوادگی می‌توانند به مشتریان بالقوه دست پیدا کنند. چین در سال 2017 هر هفته دو میلیاردر تولید کرد و آسیایی‌های ثروتمند ترجیح می‌دادند پولشان را در کسب‌وکارهای خود، سرمایه‌گذاری مجدد و تاسیس مجموعه‌ها به‌کار برند. نسل جدید که درآمدش را از فناوری و خدمات به‌دست می‌آورد به راحتی پول خرج می‌کند، دارایی می‌خرد و بخشی از ثروت را به دفاتر سرمایه‌گذاری می‌سپارد. در 10 سال گذشته شمار دفاتر خانوادگی مستقر در آسیا از 50 به عددی بین 500 تا 1000 رسید.

اشتیاق فزاینده به خروج سرمایه از کسب‌وکار خانوادگی و سرمایه‌گذاری در جاهای دیگر به همراه رویکرد خوداتکایی در مدیریت ثروت بدان معناست که تعداد دفاتر خانوادگی همچنان بیشتر می‌شود. با دو تریلیون دلاری که انتظار می‌رود کارآفرینان در 15 سال آینده به وارثان انتقال دهند دفاتر خانوادگی به عصر طلایی وارد می‌شوند.