جنگ‌افروزان

محمد علی‌نژاد: بر اساس گزارش منتشرشده از سوی موسسه صلح استکهلم (SIRPI)، هزینه‌های نظامی جهان در سال 2017 به یک هزار و 739 میلیارد دلار رسید که بالاترین سطح پس از پایان جنگ سرد بوده است. پس از 13 سال رشد پیوسته از سال 1999 تا 2011، بودجه نظامی کشورهای جهان در سال‌های 2012 تا 2016 یا کم شده بود یا تغییری نکرده بود، اما در سال 2017، هزینه‌های جهانی کل با رشدی 1 /1‌درصدی مواجه شد. گزارش موسسه صلح استکهلم در واقع روندهای منطقه‌ای و ملی را در سال 2017 و همچنین در یک دهه اخیر نشان می‌دهد. مخارج نظامی جهان در سال 2017 تقریباً معادل 2 /2‌درصدی تولید ناخالص داخلی (GDP) جهانی یا 230 دلار به ازای هر نفر بود. هزینه‌های نظام به عنوان سهمی از GDP که با عنوان «بار نظامی» خوانده می‌شود در حقیقت کسری از منابع ملی را مشخص می‌کند که به فعالیت‌های نظامی اختصاص داده شده و باری را بر دوش اقتصاد وارد می‌کند. بار نظامی جهانی در زمان جنگ سرد و در سال 1992 به اوج خود یعنی 3 /3 درصد رسید و پایین‌ترین سطح آن در سال 2014 معادل 1 /2 درصد به ثبت رسید.

سردمداران سال 2017

15 کشوری که در سال 2017 بیشترین هزینه‌های نظامی را به خود اختصاص داده‌اند همان کشورهایی هستند که در فهرست سال 2016 نیز در میان 15 کشور برتر حضور داشتند، اما تنها تفاوت این دو رتبه‌بندی این است که جایگاه برخی کشورها تغییر کرده است. این 15 کشور روی هم یک هزار و 396 میلیارد دلار (معادل 80 درصد) کل هزینه‌های جهانی را از آن خود کرده‌اند. شش کشور از 15 کشور حاضر در این فهرست شاهد افزایش چشمگیری (بیش از 30 درصد) در هزینه‌های نظامی خود از سال 2008 تا 2017 بودند: چین، ترکیه، هند، روسیه، عربستان و استرالیا. سه کشور کره‌ جنوبی، برزیل و کانادا نیز با رشد متوسطی (10 تا 30 درصد) مواجه شدند و آلمان، فرانسه و ژاپن نیز رشدی جزئی را از خود به ثبت رساندند (کمتر از 10 درصد). بودجه نظامی سه کشور از این فهرست نیز در یک دهه اخیر با کاهش مواجه شده است، ایتالیا، بریتانیا و ایالات متحده. در این میان افت مخارج ایالات متحده چشمگیر بوده است، این کشور در مقایسه با سال 2008، افتی 14‌درصدی (معادل 95 میلیارد‌دلاری) را به ثبت رساند.

در میان 15 کشوری که بیشترین هزینه‌های نظامی را داشته‌اند عربستان بالاترین «بار نظامی» را از آن خود کرده به طوری که این کشور حدود 10 درصد GDP خود را صرف فعالیت‌های نظامی کرده است. ژاپن با اختصاص دادن تنها 9 /0 درصد از GDP خود در امور نظامی، پایین‌ترین بار نظامی را داشته است. در این فهرست شکاف هزینه‌ای میان پنج کشور برتر (آمریکا، چین، عربستان، روسیه و هند) و بقیه کشورهای حاضر وجود دارد. در حالی که این پنج کشور همگی بیش از 60 میلیارد دلار را صرف هزینه‌های نظامی خود کرده‌اند کشورهای باقیمانده این فهرست (به جز فرانسه که 8 /57 میلیارد دلار بودجه نظامی داشته است) کمتر از 50 میلیارد دلار هزینه نظامی را به ثبت رسانده‌اند. در مجموع، پنج کشور برتر جهان 60 درصد از هزینه‌های نظامی جهانی را در سال 2017 به خود اختصاص داده‌اند. آمریکا با صرف 610 میلیارد دلار در زمینه امور نظامی بیش از یک‌سوم کل بودجه نظامی جهان را از آن خود کرده است. هزینه‌های نظامی آمریکا تقریباً 7 /2 برابر چین، دومین کشور این رتبه‌بندی است. در واقع آمریکا از مجموع هفت کشور بعدی خود بودجه نظامی بیشتری دارد. در حالی که هزینه‌های نظامی آمریکا از سال 2010 هر ساله کاهش داشته است اما، در سال 2017 در مقایسه با سال 2016 تغییر نکرده است. با وجود این، بودجه نظامی آمریکا برای سال 2018 بسیار بالاتر در نظر گرفته شده است (700 میلیارد دلار). بیشترین هزینه‌های آمریکا به منظور پشتیبانی از کادر نظامی و مدرن‌سازی سلاح‌های سنتی و هسته‌ای بوده است.

چین در سال 2017، حدود 228 میلیارد دلار را به فعالیت‌های نظامی خود اختصاص داده که رشدی 6 /5‌درصدی را در مقایسه با سال 2016 نشان می‌دهد. هرچند این رشد کمترین میزان ثبت‌شده از سال 2010 بوده اما همراستا با رشد GDP همراه با تورم گزارش شده و بار نظامی چین بدون تغییر در مقایسه با سال قبل 9 /1 درصد GDP به ثبت رسیده است.

عربستان سعودی سومین کشوری که بیشترین هزینه‌های نظامی را در سال 2017 به نام خود ثبت کرده است با رشد 9 /1‌درصدی هزینه‌های نظامی خود را به 4 /69 میلیارد دلار رساند. برخلاف عربستان، هزینه‌های نظامی روسیه با افتی 20‌درصدی به 3 /66 میلیارد دلار رسید و این کشور را در رتبه‌بندی مخارج نظامی در رتبه چهارم قرار داد. هند با رشد 5 /5‌درصدی هزینه‌های خود در سال 2017 این هزینه‌ها را به 9 /63 میلیارد دلار رساند و جای فرانسه را در رتبه پنجم گرفت.

در میان 15 کشوری که بیشترین هزینه‌های نظامی جهان را داشته‌اند، هفت کشور آمریکا (رتبه یک)، فرانسه (رتبه 6)، بریتانیا (رتبه 7)، آلمان (رتبه 9)، ایتالیا (رتبه 12)، کانادا (رتبه 14) و ترکیه (رتبه 15) عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) هستند. این هفت کشور در مجموع 48 درصد (827 میلیارد دلار) هزینه‌های نظامی جهانی را به خود اختصاص دادند. این در حالی است که کل هزینه‌های 29 عضو ناتو در سال 2017 معادل 900 میلیارد دلار گزارش شده است.

روندهای منطقه‌ای

از سال 2016 تا 2017، کل هزینه‌های نظامی در آفریقا (حدود 5 /0 درصد) و اروپا (2 /2 درصد) کاهش یافته است. این سومین سال متوالی است که هزینه‌های نظامی در آفریقا کاهش پیدا می‌کند در حالی که اروپا برای نخستین بار از سال 2013 شاهد افت بودجه نظامی کل خود بوده است. هزینه‌های نظامی قاره آمریکا در سال 2017 بدون تغییر بوده اما نسبت به سال 2008 افتی 11‌درصدی را تجربه کرده است. برخلاف این قاره‌ها، هزینه‌های نظامی آمریکا و اقیانوسیه با رشدی 6 /3‌درصدی، بیست‌ونهمین سال رشد متوالی خود را به ثبت رساند. بودجه نظامی کشورهای خاورمیانه نیز با رشدی 2 /6‌درصدی در سال 2017 مواجه شده و 28 درصد بیشتر از هزینه‌های سال 2008 این کشورها گزارش شده است.

بار نظامی میان منطقه‌ها و کشورها به‌شدت متفاوت بوده است. در مجموع، کشورهای قاره آمریکا پایین‌ترین بار نظامی را در سال 2017 به نام خود ثبت کرده‌اند. قاره آمریکا 3 /1 درصد تولید ناخالص داخلی خود را به امور نظامی اختصاص داده در حالی که این نسبت برای اروپا 6 /1 درصد، برای آسیا و اقیانوسیه 7 /1 درصد، برای آفریقا 8 /1 درصد و برای خاورمیانه 2 /5 درصد بوده است.

آفریقا

هزینه‌های نظامی در آفریقا در سال 2017، با افتی 5 /0‌درصدی، 6 /42 میلیارد دلار برآورد شده که 5 /2 درصد کل هزینه‌های نظامی جهانی را شامل می‌شود. با وجود افت متوالی در سه سال اخیر، هزینه‌های نظامی قاره آفریقا در سال 2017 همچنان 28 درصد بیشتر از سال 2008 گزارش شده است.

هزینه‌های نظامی در شمال آفریقا در سال 2017 با افتی 9 /1‌درصدی نسبت به سال 2016 به 1 /21 میلیارد دلار رسیده است. در واقع سال 2017 نخستین سالی است که از سال 2006، هزینه‌های نظامی در این منطقه کاهش پیدا می‌کند. باوجود این، هزینه‌های نظامی در این منطقه 105 درصد بیشتر از سال 2008 بوده است.

الجزایر که بیشترین بودجه نظامی آفریقا را به خود اختصاص داده است با افت 2 /5‌درصدی هزینه‌های نظامی خود مواجه شده و بودجه 1 /10 میلیارد‌دلاری را در سال 2017 به ثبت رسانده است. این نخستین افت سالانه هزینه‌های نظامی این کشور از سال 2003 و دومین سال کاهش از سال 1995 بوده است. کاهش هزینه‌های نظامی الجزایر در سال 2017 احتمالاً به دلیل درآمدهای پایین نفت و گاز این کشور در سال‌های جاری بوده است.

مخارج نظامی در کشورهای جنوب صحرای آفریقا در سال 2017 حدود 6 /21 میلیار دلار گزارش شده که 9 /0 درصد بیشتر از سال 2016 و البته 8 /6 درصد کمتر از سال 2008 بوده است. رشد قابل توجه هزینه‌های نظامی سودان در سال 2017 (رشد 35‌درصدی و رسیدن بودجه نظامی به 4 /4 میلیارد دلار) عمدتاً ناشی از تشدید درگیری‌ها میان دولت سودان و شورشیان بوده است. این رشد موجب ایجاد روندی صعودی در این منطقه شده است، اما بخشی از این روند به دلیل افت هزینه‌های نظامی سه کشور از چهار کشور پرهزینه در امور نظامی این منطقه خنثی شده است: آنگولا، نیجریه و آفریقای جنوبی همگی با افت بودجه نظامی خود مواجه شدند. علت اصلی کاهش هزینه‌های نظامی آنگولا (افت 16‌درصدی) بخشی از کاهش هزینه‌های دولتی این کشور بوده است. در حالی که آنگولا در سال 2014 با سهم 26‌درصدی بیشترین هزینه نظامی منطقه جنوب صحرای آفریقا را داشت، سهم این کشور در سال 2017 به 14 درصد رسیده و این کشور پس از سودان و آفریقای جنوبی رتبه سوم را در منطقه به خود اختصاص داده است.

با وجود ادامه عملیات نظامی نیجریه علیه بوکوحرام، هزینه‌های نظامی این کشور در سال 2017 برای چهارمین سال متوالی کاهش یافت و با افتی 2 /4‌درصدی به 6 /1 میلیارد دلار رسید. هزینه‌های نظامی در آفریقای جنوبی، رتبه دوم بودجه نظامی این منطقه، از سال 2012 تاکنون حدود 6 /3 میلیارد دلار ثابت مانده است. هزینه‌های نظامی این کشور در سال 2017 حدود 9 /1 درصد کاهش یافت.

در سال 2017 شاهد کاهش چشمگیر هزینه‌های نظامی در سودان جنوبی (56 درصد)، چاد (33 درصد)، موزامبیک (21 درصد) و ساحل عاج (19 درصد) بودیم. کاهش هزینه‌های نظامی ساحل عاج برای نخستین‌بار از سال 2013 اتفاق افتاده است که نتیجه کاهش شدید قیمت جهانی کاکائو، بزرگ‌ترین صادرات این کشور بوده است. با وجود درگیری‌ها در سودان جنوبی، وخیم‌شدن شرایط اقتصادی منجر به کاهش شدیدتر هزینه‌های نظامی شده است.

قاره آمریکا

قاره آمریکا با هزینه نظامی 695 میلیارد‌دلاری، 40 درصد از هزینه‌های نظامی جهانی را به نام خود ثبت کرده است. مخارج نظامی در این منطقه در مقایسه با سال 2016 تغییری نکرده اما 11 درصد کمتر از سال 2008 بوده است. هزینه‌های دو کشور این منطقه (کانادا و ایالات متحده) روی هم رفته 91 درصد از کل هزینه‌های قاره آمریکا را دربر می‌گیرد. آمریکای شمالی با هزینه 630 میلیارد دلار تغییری را نسبت به سال 2016 به ثبت نرسانده اما در مقایسه با سال 2008 با رشد 13‌درصدی هزینه‌ها مواجه شده است. آمریکای جنوبی اما با رشد 1 /4‌درصدی بودجه نظامی خود در سال 2017 مواجه شده تا برای نخستین بار هزینه‌های نظامی خود را از سال 2014 افزایش دهد. این در حالی است که بودجه نظامی آمریکای جنوبی در مقایسه با سال 2008 با رشدی 17‌درصدی به 57 میلیارد دلار رسید.

افزایش هزینه‌های نظامی آمریکای جنوبی در سال 2017 عمدتاً ناشی از افزایش هزینه‌های آرژانتین (رشد 15‌درصدی و رسیدن به 7 /5 میلیارد دلار) و برزیل (رشد 3 /6‌درصدی و رسیدن به 3 /29 میلیارد دلار) بوده است. افزایش هزینه‌های نظامی برزیل، نخستین رشد از سال 2014 و بیشترین رشد از سال 2012 بوده است. موضوعی که در میان آشفتگی سیاسی و اقتصادی کنونی این کشور شگفت‌انگیز است. با وجود این، دولت برزیل اهداف کسری بودجه خود تا سال 2020 را کاهش داده و بودجه اضافی (1 /4 میلیارد دلار) را برای بخش‌های کلیدی نظیر امور نظامی اختصاص داده است.

ونزوئلا که چندسالی است از ناآرامی سیاسی و اجتماعی رنج می‌برد هزینه‌های نظامی خود را در سال 2017 نسبت به سال 2016 حدود 19 درصد افزایش داد تا نخستین رشد سالانه خود را از سال 2013 به ثبت برساند. هرچند، بحران اقتصادی چندسال اخیر این کشور باعث شده هزینه‌های اقتصادی این کشور در سال 2017 هنوز 75 درصد کمتر از سال 2008 باشد.

تغییر در هزینه‌های نظامی آمریکای مرکزی و حوزه دریای کارائیب عمدتاً تحت تاثیر مکزیک بوده است. کشوری که به تنهایی 76 درصد از کل هزینه‌های منطقه را به نام خود ثبت کرده است. در حالی که ارتش مکزیک سالیان سال در حال مبارزه با کارتل‌های مواد مخدر است، فشارهای اقتصادی (نظیر کسری بودجه شدید و بدهی دولت) منجر شده دولت به محدود کردن هزینه‌های خود ادامه دهد. در سال 2017، هزینه‌های نظامی مکزیک برای دومین سال متوالی کاهش یافت و به 8 /5 میلیون دلار رسید که 1 /8 درصد کمتر از سال 2016 بوده است.

آسیا و اقیانوسیه

هزینه‌های نظامی در آسیا و اقیانوسیه در سال 2017 با رشدی 6 /3‌درصدی نسبت به سال 2016 و 59‌درصدی نسبت به سال 2008 به 477 میلیارد دلار رسید. آسیا و اقیانوسیه با سهمی 27‌درصدی از کل هزینه‌های نظامی جهان، رتبه دوم را به خود اختصاص داد. با این حال رشد سالانه ثبت‌شده در سال 2017 پایین‌ترین میزان از سال 2010 بوده است. هزینه‌های نظامی سال 2017 در آسیای مرکزی و جنوب آسیا (سه درصد) و در آسیای شرقی (1 /4) درصد افزایش داشته است، این در حالی است که جنوب شرق آسیا تنها 1 /0 درصد رشد داشته و اقیانوسیه با افت 6 /0‌درصدی مواجه شده است. در سال‌های 2008 تا 2017، هزینه‌های نظامی در تمامی زیرمنطقه‌های آسیا و اقیانوسیه افزایش داشته به طوری که اقیانوسیه 32 درصد و آسیای شرقی 68 درصد بودجه نظامی خود را افزایش داده‌اند.

بیشترین افزایش نسبی هزینه‌های نظامی حدفاصل سال‌های 2008 و 2017 را کامبوج (332 درصد)، بنگلادش (123 درصد)، اندونزی (122 درصد) و چین (110 درصد) به خود اختصاص دادند. در کشورهایی چون ویتنام، فیلیپین، قرقیزستان، میانمار، پاکستان، نپال و هند نیز شاهد رشد چشمگیری (بالاتر از 40 و کمتر از 100 درصد) بوده‌ایم. تنها پنج کشور تیمور لسته، افغانستان، فیجی، مالزی و برونئی دارالسلام با افت هزینه‌های نظامی خود در یک دهه اخیر مواجه شده‌اند.

در مجموع، هزینه‌های نظامی آسیا و اقیانوسیه سهم خود را از 17‌درصد هزینه‌های نظامی جهانی در سال 2008 به 27 درصد در سال 2017 افزایش داده‌اند. این موضوع عمدتاً ناشی از افزایش سهم هزینه‌های نظامی چین از 8 /5 درصد به 13 درصد در این دوره زمانی بوده است. کشورهای چین (رتبه 2)، هند (رتبه 5)، ژاپن (رتبه 8)، کره‌جنوبی (رتبه 10) و استرالیا (رتبه 13) در میان 15 کشور برتر از نظر بودجه نظامی قرار دارند. تنش طولانی‌مدت میان برخی کشورهای آسیایی همچنان به عنوان نیرومحرکه روند صعودی هزینه‌های نظامی در منطقه شناخته می‌شود.

چین با هزینه نظامی معادل 228 میلیارد دلار سهمی 48‌درصدی در هزینه‌های منطقه داشته و 6 /3 برابر هند، دومین کشور پرهزینه در امور نظامی، بودجه نظامی به ثبت رسانده است. هند با رشد 5 /5‌درصدی هزینه‌های نظامی خود در مقایسه با سال 2017 و افزایش 45‌درصدی در مقایسه با سال 2008، هزینه‌های نظامی خود را در سال 2017 به 9 /63 میلیارد دلار رسانده است. هزینه‌های نظامی ژاپن در سال 2017 بدون تغییر نسبت به سال 2016، 4 /45 میلیارد دلار گزارش شده که رشدی 4 /4‌درصدی را نسبت به سال 2008 نشان می‌دهد. خطر تهدید از سوی چین و کره‌جنوبی همچنان به عنوان مهم‌ترین عامل استراتژی امنیتی ژاپن محسوب می‌شود. هزینه‌های کره‌ جنوبی نیز در سال 2017 رشدی 7 /1‌درصدی را به ثبت رسانده و به 2 /39 میلیارد دلار رسیده که پایین‌ترین رشد سالانه از سال 2011 به شمار می‌رود.

اروپا

در سال 2017، بودجه نظامی قاره اروپا که 20 درصد از کل هزینه‌های نظامی جهان محسوب می‌شود، 342 میلیارد دلار گزارش شد. این میزان از هزینه‌ها در مقایسه با سال 2016، 2 /2 درصد کمتر و در مقایسه با سال 2008 رشد جزئی 4 /1‌‌درصدی را به ثبت رساند. در سال‌های 2016 و 2017، هزینه‌های نظامی در اروپای مرکزی با رشدی 12‌درصدی به 1 /24 میلیارد دلار و در اروپای غربی با رشدی 7 /1‌درصدی به 245 میلیارد دلار رسیده است. این در حالی است که اروپای شرقی با کاهش چشمگیر 18‌درصدی هزینه‌های نظامی و رسیدن آن به 9 /72 میلیارد دلار مواجه بوده است. در یک دهه اخیر نیز هزینه‌های نظامی اروپای مرکزی و اروپای غربی به ترتیب 20 و 33 درصد افزایش داشته در حالی که این هزینه‌ها برای اروپای غربی افتی 7 /5‌درصدی را تجربه کرده است.

چهار کشور از 15 کشور برتر از نظر هزینه‌های نظامی در غرب اروپا قرار دارند. فرانسه، بریتانیا، آلمان و ایتالیا این چهار کشور هستند که به ترتیب رتبه‌های 6، 7، 9 و 12 را از آن خود کرده‌اند. این چهار کشور در حالی در مجموع 10 درصد از کل هزینه‌های نظامی جهان را در سال 2017 به خود اختصاص داده‌اند که سهم آنها در سال 2008 بیش از 15 درصد بود. منحنی هزینه‌های نظامی اروپای غربی از سال 2008 تا 2017 یک منحنی U‌شکل بوده: از سال 2009 تا 2014 کاهش و از 2014 به بعد افزایش داشته است.

از سال 2016 تا 2017 هزینه‌های فرانسه 9 /1 درصد کاهش یافته و به 8 /57 میلیارد دلار رسیده تا نخستین کاهش سالانه خود پس از پایان اقدامات ریاضتی در سال 2013 را به ثبت برساند. این موضوع در حالی رخ داده که دولت فرانسه کاهش بودجه نظامی 2017 را راهی برای کاهش کسری بودجه کشور می‌داند.

هزینه‌های نظامی بریتانیا نیز در سال 2017 با رشدی 5 /0‌درصدی به 2 /47 میلیارد دلار رسیده است. آلمان نیز پس از اینکه هزینه‌های نظامی خود را 2 /4 درصد در سال 2016 کاهش داد، سال گذشته با رشد 5 /3‌درصدی هزینه‌های خود مواجه شد تا با رساندن این هزینه‌ها به 3 /44 میلیارد دلار بالاترین بودجه نظامی خود از سال 1999 را تجربه کند.

با توجه به افزایش احساس خطر بسیاری از کشورهای اروپای مرکزی نسبت به روسیه، هزینه‌های نظامی این منطقه در سال 2017 رشدی 12‌درصدی را به ثبت رساند تا برای چهارمین سال متوالی شاهد رشد باشد. این در حالی است که از سال 2008 تا 2013 به مدت شش سال پیاپی این منطقه با افت بودجه نظامی مواجه بود. در این منطقه لهستان با سهم 42‌درصدی بیشترین هزینه‌های نظامی را به خود اختصاص داده و رومانی با ثبت افزایش 50‌درصدی بیشترین نرخ رشد را در میان کشورهای جهان به خود اختصاص داده است. این رشد شدید ناشی از آغاز اجرای طرح مدرن‌سازی و توسعه نظامی این کشور در سال 2017 بوده است. دو کشور لتونی و لیتوانی نیز با افزایش 21‌درصدی هزینه‌های نظامی خود رشد چشمگیری را تجربه کردند.

اروپای شرقی اما در سال 2017 برای نخستین بار در یک دهه اخیر با کاهش هزینه‌های نظامی خود مواجه شد. این سقوط عمدتاً ناشی از سقوط هزینه‌های نظامی روسیه بود که 91 درصد از کل هزینه‌های این منطقه را شامل می‌شود. اقتصاد روسیه از سال 2014 با مشکلات فراوانی نظیر کاهش شدید درآمد صادرات نفتی دست‌وپنجه نرم می‌کند و از آن پس هزینه‌های دولتی به شدت کاهش یافته است. با وجود این، هزینه‌های نظامی روسیه از سال 1998 تا 2017 مدام افزایش داشته است. کاهش هزینه‌های این کشور در سال 2017، بار نظامی روسیه را از 5 /5 درصد GDP در سال 2016 به 3 /4 درصد کاهش داد. با این شرایط، سهم این هزینه‌ها از GDP همچنان بسیار بالاتر از بقیه کشورهای اروپایی است.

ایران و خاورمیانه

گزارش موسسه صلح استکهلم به دلیل کمبود آمار دقیق کشورهایی چون قطر، سوریه، امارات متحده عربی و یمن نتوانسته هزینه‌های نظامی کل خاورمیانه را در سال 2017 برآورد کند. مجموع هزینه‌های نظامی این کشورها در منطقه از سال 2009 تا 2015 به صورت مرتب افزایش یافته و سهم آنها را به 41 درصد افزایش داده است. با وجود این، سقوط قیمت نفت، هزینه‌های نظامی این کشورها را در سال‌های 2015 و 2016 با افتی 16‌درصدی مواجه کرد. اگرچه هزینه‌های نظامی این کشورها مجدداً در سال 2017 رشدی 2 /6‌درصدی را تجربه کرد اما کل هزینه‌ها همچنان در مقایسه با سال 2015 حدود 11 درصد کمتر است.

عربستان سعودی بیشترین هزینه‌کننده امور نظامی در منطقه و سومین کشور جهان از نظر بودجه نظامی در سال 2017 به شمار می‌رود. هزینه‌های نظامی این کشور از سال 2008 تا 2015 رشدی 74‌درصدی را به ثبت رسانده و به نقطه اوج 3 /90 میلیارد دلاری رسید. در سال 2016 این هزینه‌ها با افتی 29‌درصدی مواجه شده اما در سال 2017 مجدداً روند صعودی گرفت و رقم 4 /69 میلیارد‌دلاری را به ثبت رساند.

از سال 2008 تا 2017، هزینه‌های نظامی ترکیه با رشدی 46‌درصدی به 2 /18 میلیارد دلار رسید تا این کشور رتبه 15 کشورهای پرهزینه در امور نظامی را به خود اختصاص دهد. البته در صورت وجود آمار دقیق از امارات احتمالاً ترکیه در جایگاه شانزدهم قرار می‌گرفت. آخرین برآورد موجود از هزینه‌های نظامی امارات که در سال 2014 به ثبت رسید نشان از هزینه 4 /24 میلیارد‌دلاری و رتبه دوم این کشور در منطقه می‌دهد. با در نظر گرفتن عملیات نظامی خارجی و پروژه‌های آماد و پشتیبانی نیروهای مسلح این کشور منطقی است که فرض کنیم هزینه‌های نظامی این کشور مشابه با سطوح سال 2014 باشد. هزینه‌های نظامی ایران از اوج خود در سال 2006 تا سال 2014 به صورت یکنواخت (حدود 31 درصد) کاهش داشته است. با وجود این از سال 2014 به بعد اقتصاد ایران با رهایی از تحریم‌های سازمان ملل و اتحادیه اروپا توانست هزینه‌های نظامی خود را در سال‌های 2014 تا 2017 تا حدی افزایش دهد.

در پی به اوج رسیدن هزینه‌های اسرائیل در سال 2015-2014 که همزمان با عملیات نظامی این رژیم در غزه بود، هزینه‌های نظامی رژیم صهیونیستی از سال 2015 تا 2016 افتی 13‌درصدی داشته است. این در حالی است که اسرائیل با افزایش 9 /4‌درصدی بودجه نظامی خود در سال 2017؛ رقم 5 /16 میلیارد‌دلاری را به ثبت رساند. البته این ارقام بدون در نظر گرفته کمک 1 /3 میلیارد‌دلاری آمریکا بوده است. هفت کشور از کشورهایی که بیشترین بار نظامی جهان را در سال 2017 داشته‌اند در خاورمیانه حضور دارند: عمان (12 درصد GDP)، عربستان سعودی (10 درصد GDP)، کویت (8 /5 درصد GDP)، اردن (8 /4 درصد GDP)، اسرائیل (7 /4 درصد GDP)، لبنان (5 /4 درصد GDP)، و بحرین (1 /4 درصد GDP).