عکس‌العمل روسیه به انقلاب گاز طبیعی

ولادیمیر پوتین در اکتبر 2012 و در کنفرانسی که بانک VTB برگزار کرده بود به سرمایه‌گذاران خارجی اعلام کرد با وجود افزایش مشکلات منطقه یورو، به نظر می‌رسد روسیه همچنان ثبات دارد. در همین زمان پوتین اعلام کرد گازپروم باید یک شرکت یکپارچه بماند. او گفت: ما نباید از روند کشورهای اروپایی دیگر پیروی کنیم و تولید، حمل و نقل یا توزیع را به تجارت‌های جداگانه تقسیم کنیم. شما نمی‌توانید حمل و نقل را جدا کرده و آن را به تنهایی به تجارتی ماندگار تبدیل کنید. حمل و نقل به عنوان یک تجارت مستقل هیچ سودی در بر ندارد. در هر حال شش ماه پس از این ماجرا، تغییرات عظیمی در مذاکرات مرتبط با گازپروم میان نخبگان برتر روسی اتفاق افتاد. طبق اعلام منابع معتبر در دو ماه گذشته چند اجلاس محرمانه در کرملین و کاخ ریاست‌جمهوری در نووو اگاروو برگزار شده است تا درباره آینده مونوپولی گاز روسیه بحث شود. طبق گفته چند مقام مطلع از این مذاکرات؛ بحث و جدل درباره این شرکت تا به حال کاملاً غیررسمی بوده است. در این جلسات علاوه بر دستیار اقتصادی پوتین و چند مقام رده‌بالای دیگر، نمایندگان شرکت نواتک تولید‌کننده مستقل گاز نیز حضور داشتند. مهم‌ترین گزینه‌ای که درباره تقسیم گازپروم به دو قسمت پیش‌بینی می‌شود (حمل و نقل و تولید) و خلق دو ماهیت قانونی جداگانه، موضوع این جلسات بود. Vlast در این باره می‌نویسد: هنوز هیچ تصمیمی گرفته نشده است. این موارد فقط گزینه‌هایی احتمالی هستند که در دو تا پنج سال آینده احتمالاً اجرا شوند. ایده تقسیم گازپروم به چند شرکت چندان تازه نیست و از سال 1989 میلادی مطرح شده است. در آن زمان وزارت صنعت گاز اتحاد جماهیر شوروی به گازپروم تغییر یافت. در دهه 1990 میلادی بسیاری از تجار و مقامات بازرگان این ایده را لابی کردند. آنها پیشنهاد می‌کردند این مونوپولی بی‌کفایت را تقسیم کرده و بخش‌های مختلف آن را در اختیار بخش‌های خصوصی قرار دهند. بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول، بنیادهایی بودند که این پیشنهاد را ارائه کردند و به عملکرد بین‌المللی معمول تقسیم دارایی‌های بخش تولید و حمل و نقل اشاره کرده بودند. دولت امروز روسیه نیز یک بار دیگر احتمال تقسیم این غول انرژی را بررسی می‌کند. دلیل اصلی این تغییر انقلاب گاز طبیعی در آمریکا بوده است. دو سال قبل آلکسی میلر رئیس گازپروم این ادعا را رد کرد و آن را یکی از جلوه‌های ویژه هالیوودی خواند. اکنون کاملاً روشن شده است که این تغییر، بلوف آمریکا نیست بلکه چالشی جدی است. بهای گاز در اروپا کاهش یافته است و این امر مدیون واردات ارزان ال‌ان‌جی از خاورمیانه است که مقصد اصلی آن در ابتدا آمریکا بود اما در نهایت وارد بازار نقطه‌ای اروپا شد. به گفته دانیل یرگین از شرکت تحقیقات انرژی کمبریج اصطلاح انقلاب گاز طبیعی به توسعه بازار جهانی گاز مربوط است که در آن قیمت گاز جداگانه از قیمت نفت تعیین می‌شود. چنین روندی زیربنای موقعیت گاز‌پروم در اروپا، یعنی ارتباط میان قیمت گاز و نفت با استفاده از مجموعه‌ای فرمول در قراردادهای بلند‌مدت را ویران می‌کند. با وجود این، علاوه بر عوامل خارجی، برخی عاملان داخلی نیز احتمال تغییرات در آینده گازپروم را بیشتر کرده‌اند؛ ظهور چند بازیگر بزرگ در بازار مانند روز نفت و نواتک. به دلیل تلاش‌های آنان است که موضوع تقسیم گازپروم و جداسازی مونوپولی آن شکل جدی گرفته است. تصمیم‌گیری درباره مونوپولی صادرات گازپروم در چند ماه آینده مشخص می‌شود. الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه اشاره کرده است امکان دارد دولت به شرکت‌های روسی اجازه دهد ال‌ان‌جی صادر کنند. در هر حال این تصمیم‌گیری احتمالاً فقط شامل بازارهای آسیایی می‌شود تا میان خط لوله‌های صادرات ال‌ان‌جی روسیه و گاز‌پروم در اروپا رقابت ایجاد نشود. از سوی دیگر روزنفت و نواتک هردو مشتاق دسترسی به شبکه خط لوله‌ها هستند. بنابراین تقسیم گازپروم به دو شرکت به سود آنان نیز هست. هنوز آینده گازپروم مشخص نیست. یکی از منابع مطلع از مذاکرات می‌گوید: لازم است همه جوانب بررسی شود و چگونگی تغییر وضعیت در بازار نیز در نظر گرفته شود. موضوعاتی مانند این امر را نمی‌توان در یک لحظه حل کرد. بنابراین نکته اصلی در زمان حال مطالعه واقعیت‌ها به طور کامل و بدون تعصبات و سپس تحلیل احتمالات است تا به نتیجه کامل و شاملی رسید.