هیاهو برای هیچ

  سایه فتحی: در سال‌های قبل هر زمان بازار ارز ملتهب می‌شد، ایده راه‌اندازی بورس ارز مطرح می‌شد. با اینکه قیمت ارز سر به فلک کشید، بورس ارز تنها در حرف باقی ماند و به علت شک و تردید در اثرگذاری آن برای مهار تلاطمات بازار ارز، هیچ‌گاه به مرحله عملیاتی نرسید اما بورس املاک ایران در شرایط تشدید التهابات بازار مسکن در این مقطع شاید از زمان مطرح‌شدنش در رسانه‌ها تا راه‌اندازی آن کمتر از سه ماه زمان برد. شاید اگر پای رشد خیره‌کننده بورس در میان نبود و دولت اصرار بر گسترش بازار سرمایه نداشت، همچنان این بورس در پیچ و خم مسیر اولیه تاسیس باقی می‌ماند. به هر ترتیب در شرایطی که اقتصاددانان نسبت به تاسیس این بورس اقناع نشده‌اند و معتقدند این اقدام نمی‌تواند گرهی از مشکلات مسکن بگشاید، بورس املاک، مستغلات و امتیازات به‌عنوان پنجمین بورس ایران به جمع دیگر بورس‌های کشور پیوست. سرمایه اولیه پنج هزار میلیاردتومانی و ترکیب خاص هیات موسس این بورس باعث شده تا جنجال‌های بیشتری به خود اختصاص دهد. برخی کارشناسان این مقدار سرمایه اولیه برای بورس املاک را غیرمنطقی می‌دانند و نگران‌اند هدف از در نظر گرفتن این سرمایه هنگفت در این شرایط تنها برای هویت دادن به آن باشد. در این رابطه بهروز ملکی اقتصاددان در کانال تلگرام خود در نقد بورس املاک نوشته است: «هیات موسس هفت‌نفره این بورس جدید نیز جای بسی تامل دارد. نگاهی به ترکیب این هیات، نیاز به توضیح اضافی ندارد. با لحاظ جمیع جهات، ایجاد بورس املاک در خوش‌بینانه‌ترین حالت ناشی از شناخت ناکافی طراحان آن نسبت به اقتصاد مسکن خصوصاً مساله بسیار مهم ناهمگنی مسکن و در بدبینانه‌ترین حالت درست کردن هیات‌مدیره و دفتر و دستک در یک ساختار موازی خواهد بود.» حسین عبده‌تبریزی اقتصاددان دیگر منتقد بورس املاک گفته است که «اگر گسترش بازار سرمایه منطقی نباشد مشکلاتی به وجود می‌آید. هیچ محصول جدیدی که منطقی برای ایجاد بورس جدید باشد ارائه نشده است. آنها می‌گویند بورس‌های جدید کم‌کاری کرده‌اند و بورس جدایی باید درست شود. بورس املاک و مستغلات هیچ نمونه جهانی ندارد و نباید بورسی را که در هیچ جای جهان تجربه نشده، ایجاد کرد.» در مجموع اگر قرار است هزینه سنگین صرف تاسیس بورس جدیدی شود چرا نباید همان نهادها و ابزارهای مالی موجود توسعه پیدا کنند گویا کارکرد بورس املاک، مستغلات و امتیازات متفاوت از کارهایی که ابزارهای مالی فعلی انجام می‌دهند نیست. تامین مالی با ابزارهایی چون صندوق زمین و ساختمان، صندوق املاک و مستغلات و... موضوعات جدیدی نیستند و در بورس‌های دیگر فعال هستند که به جای اینکه دوباره چرخ را اختراع کنیم بهتر است همان شرایط را برای توسعه هرچه سریع‌تر تامین سرمایه‌ها و تقویت ابزارهای مالی در حوزه مسکن فراهم کنیم. این نگرانی هم وجود دارد که اگر به‌درستی طرح بورس املاک مورد کارشناسی قرار نگرفته باشد به ابزاری ضدتوسعه تبدیل شود. گرچه موافقان بورس املاک اعتقاد دارند زمان آن رسیده که ایران نیز به سمت استفاده از مزایای بورس املاک و مستغلات برود. به گفته حسین سلاح‌ورزی عضو شورای عالی بورس، فعالیت این بازار با تامین سرمایه مورد نیاز برای اجرای پروژه‌های انبوه‌سازی باعث کاهش هزینه تمام‌شده مسکن می‌شود و اثر مستقیم بر اشتغال‌زایی دارد. در این پرونده می‌خواهیم ببینیم بورس املاک پاسخ کدام مساله در اقتصاد ایران است؟