سدی در مقابل خام‌فروشی

بیش از یک سال از اجرای طرح تحریم‌های ظالمانه ایالات متحده آمریکا علیه صنعت فولاد ایران می‌گذرد و اتفاقاً در همین مدت، به‌رغم تمامی سختی‌هایی که بر این صنعت حادث شده، هم تولید رشد کرده و هم صنایع معدنی توانسته‌اند ارزآوری نسبتاً مناسبی را نصیب کشور کنند.

اما به موازات همین رشدی که در عرصه تولید و صادرات محصولات معدنی به‌خصوص در حوزه فولاد شاهد هستیم، واحدهای فولادی دست به کار شده و اجرای طرح‌های توسعه‌ای خود را هم به‌رغم همه محدودیت‌هایی که بر آنها به لحاظ تامین منابع مالی و افزایش هزینه‌های مترتب بر تولید رخ داده، با قدرت و قوت پیش برده‌اند.

روایت آمار

آن‌گونه که آمارهای رسمی می‌گویند، در سال جاری، کشور در تمامی بخش‌های زنجیره معدن و صنایع معدنی از اکتشاف و استخراج گرفته تا فرآوری، رشد داشته است و تنها در بخش فولاد، تا پایان امسال به تولید ۲۸ میلیون‌تنی دست خواهیم یافت که در کنار آن، رشد صادرات را هم رقم می‌زند؛ به نحوی که صادرات این صنعت در نیمه اول سال جاری به بیش از شش میلیون تن رسیده و در کنار آن، روند استخراج و تولید سنگ‌آهن در کشور نیز صعودی شده است. از سوی دیگر، آمار هشت‌ماهه مجموعه‌های مختلف فولادی از فولاد مبارکه گرفته تا فولاد ارفع و بناب هم نشان می‌دهد بیشترین میزان تولید مربوط به فولاد مبارکه در قالب مجموعه‌های مبارکه، هرمزگان و سبا با رقم شش میلیون و 280 هزار و 588 تن بوده است و همین نویدبخش رشد این مجموعه بسیار مهم فولادی کشور در کنار سایر بخش‌های فولادی است.

از سوی دیگر، در آبان‌ماه امسال مجموع تولید شمش فولادی واحدهای یادشده به رقم یک میلیون و 745 هزار و 235 تن رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته افزایش تولید شش‌درصدی را نشان می‌دهد. مجموعه این شرایط، جمهوری اسلامی ایران را در جایگاه دهمین کشور فولادساز جهان قرار داده که در مجموع، عملکرد سال گذشته گویای تولید حدود 25 میلیون‌تنی شمش فولادی و نیز دستیابی به 26 تا 28 میلیون تن در پیش‌بینی‌هاست.

از سوی دیگر، ایران بر اساس سند چشم‌انداز 1404 نیز، دستیابی به ظرفیت 55 میلیون‌تنی فولاد را برنامه‌ریزی کرده و انتظار می‌رود بالغ بر 35 تا 40 درصد این رقم به صادرات اختصاص یابد. این یک نمایه کلی و البته آماری از صنعت فولاد کشور است. در این میان شرکت فولاد مبارکه به عنوان یکی از مجموعه‌های معظم تولید فولاد در ایران، علاوه بر مشارکت فعالانه در تحقق اهداف مربوط به تولید و صادرات، اقدام به اجرای طرح‌های توسعه‌ای نیز کرده است که نمونه بارز آن، اجرای پروژه نورد گرم شماره 2 این شرکت است که با همت تمامی کارکنان این شرکت، با روش بسیار خوب و همکاری حداکثری با شرکت‌های داخلی شروع شده است و باید اجرای آن در مهلت مقرر صورت گرفته و طرح تکمیل شود؛ این خود نمونه بارزی برای این است که بتوان از خام‌فروشی جلوگیری کرد. در این میان ایمیدرو به همراه وزارت صنعت، معدن و تجارت با رعایت تمامی جوانب امر، از اجرای طرح نورد گرم شماره 2 شرکت فولاد مبارکه حمایت می‌کند و البته این شرکت نیز باید طرح‌های توسعه به‌ویژه در بخش سنگ‌آهن را تعریف کند.

در این میان، برنامه‌ریزی‌ها از سوی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران به نحوی است که سود انباشته سهام شرکت فولاد مبارکه در ایمیدرو نیز به توسعه این شرکت اختصاص یافته و در مجامع سال‌های آتی نیز، سود سهام این شرکت را ذخیره و صرف توسعه کند تا تامین مالی تمامی طرح‌های توسعه‌ای فولاد مبارکه از طریق سود سهام ایمیدرو انجام شود که در نهایت، این توسعه‌ها باید در بخش‌های مختلفی همچون توسعه نورد گرم شماره 2 و سایر طرح‌ها انجام شود.

در این میان، البته فولاد مبارکه می‌تواند در حوزه بومی‌سازی پیشرو باشد؛ همان‌طور که در برنامه‌ریزی طرح نورد گرم شماره 2 فولاد مبارکه، اجرای بیش از نیمی از پروژه به شرکت‌های داخلی سپرده می‌شود؛ پس فولاد مبارکه باید بومی‌سازی را به یک فرآیند تبدیل کرده و الگو و سمبل بومی‌سازی تکنولوژی، ماشین‌آلات و قطعات باشد تا دیگر صنایع نیز بتوانند از این امکان استفاده کنند که البته تحقق این مهم،‌ مانع واردات قطعات و تجهیزات مشابه ساخت داخل می‌شود و در کنار آن می‌توان زمینه رونق بیش از پیش تولید داخل را نیز فراهم کرد. در کنار این، کمیته کنترل شرکت‌ها در ایمیدرو تشکیل شده است تا از موازی‌کاری جلوگیری شود و زنجیره ارزش فولاد کشور به صورت متوازن رشد کند.

خود این امر باعث می‌شود در حالی که فولادسازهای کشور با کمبود مواد اولیه مواجه هستند، کارخانه‌های گندله‌سازی اقدام به ایجاد کارخانه فولادسازی نکنند. به هر حال باید توجه داشت که توسعه وقتی موفق است که رضایت مردم را در پی داشته باشد و این بدان معناست که شرکت‌های تحت پوشش و مدیران مجتمع‌ها باید ارتباط متقابل با ایمیدرو برقرار کنند و البته این ارتباط با ذی‌نفعان و مردم نیز به موازات برقرار شود.

نکته حائز اهمیت دیگری که باید در مورد طرح خط نورد گرم 2 فولاد مبارکه به آن اشاره کرد، توانمندی تولید ورق‌های مورد نیاز رویه خودرو است که سالانه از خروج مبلغ قابل‌توجهی ارز از کشور جلوگیری خواهد شد؛ ضمن اینکه تولید خودرو با این نوع ورق‌ها نیز، ضمن اینکه استحکام و سبکی را به همراه خواهد داشت، در کاهش مصرف سوخت و حفظ محیط ‌زیست نیز موثر خواهد بود.

احیای طرح

در این میان، بررسی‌ها نشان می‌دهد که در 12 سال گذشته، دو بار مناقصه پروژه طرح نورد2 فولاد مبارکه انجام شده و دو شرکت اروپایی برنده این مناقصه شدند؛ ولی هر دو بار با تحریم‌های ظالمانه آمریکا هر دو شرکت از انجام این کار سرباز زدند و در 9 ماه گذشته نیز تلاش شده تا مجدد اجرای این طرح احیا شود که بر اساس اعلام شرکت فولاد مبارکه، با اکثر کشورهای سازنده این فناوری مذاکره و مکاتبه شده و در نهایت، با چین مذاکراتی صورت گرفته و کار نهایی شده است.

به هر حال، رهبر معظم انقلاب همواره بر تولید و رونق اقتصادی تاکید کرده و بر این اساس تمام هدف ما این است که بتوانیم شرایط را برای تولید مهیا کرده و تا می‌توانیم از توان بومی و دانش مهندسان ایرانی استفاده کنیم، اما به هر حال در برخی بخش‌ها نیاز به ورود تکنولوژی و دانش فنی داریم که همکاری و مشارکت با شرکت‌های خارجی برای انتقال دانش فنی را سبب می‌شود.

نیاز داخلی

در این میان، بنا بر توافق‌های اولیه با شرکت طرف قرارداد خارجی، مقرر شده در جریان ساخت پروژه، انتقال دانش فنی نیز صورت گیرد؛ این در حالی است که بنا بر اعلام فولاد

مبارکه، 54 درصد فعالیت‌ها، به دست توانمند کارشناسان و متخصصان داخلی کشور انجام می‌پذیرد؛ اما نتیجه اصلی آن است که با اجرای این پروژه، بخش قابل توجهی از نیاز کشور به ورق‌های فولادی خاص تامین خواهد شد که این خود گام بزرگی در جهت تامین نیازهای داخلی شرکت‌های پایین‌دستی است.