پیامد سیاست‌های انبساطی

دلایل بسیاری وجود دارد که مدیر یک صندوق سرمایه‌گذاری ممکن است اقدام به فروش رند (واحد ارزی آفریقای جنوبی) کند. در حال حاضر اقتصاد آفریقای جنوبی به سختی در حال رشد است؛ بیکاری 25درصدی این کشور با وضعیت اشتغال بدترین بخش‌های حوزه یورو برابری می‌کند. صنعت معدن با ناآرامی‌های کارگری به ستوه در‌آمده و قیمت کالاها نیز همچنان خیز سقوط به خود گرفته‌اند. کسری تراز تجاری بالای کشور، موید آن است که تولید‌کنندگان محلی در برابر رقبای خارجی بیهوده دارند خود را به آب و آتش می‌زنند. امسال ارز این کشور تا 16 درصد در برابر دلار آمریکا کاهش یافته است. پوند سوریه و بولیوار ونزوئلا به سرنوشت بدتر از رند هم گرفتار شده‌اند. با این حال مشکلات داخلی تنها دلیل رکود رند نیست. آفریقای جنوبی دارای بازارهای مالی مشابه یک کشور ثروتمند است: خرید و فروش اوراق قرضه و سهام در این کشور نسبت به بسیاری از کشورهای با درآمد متوسط آسان‌تر است. بنابراین رند، ارز راحت‌تری است؛ دلالان با این ارز می‌توانند در بازارهای نو‌ظهور به طور کلی‌تر موقعیت‌های خوبی را به دست آورند. همان طوری که دلالان شروع پایان سیاست تسهیل پولی آمریکا را دارند متوجه می‌شوند، اوراق قرضه و ارز بازارهای نوظهور برای آنها دارد تبدیل به دارایی‌هایی می‌شود که می‌خواهند به فروش برسانند. به وضوح می‌توان دید چشم‌انداز تسهیل مقداری آمریکا، بازارهای ارز و اوراق قرضه کشورهای نوظهور جهان را به لرزه درآورده است. رند صرفاً در لیست طویل ارزهای آسیب‌پذیر جهان، ارزی است که بدترین تاثیر منفی را از پایان سیاست تسهیل مقداری فدرال‌رزرو گرفته است. با توجه به بررسی‌های بلومبرگ، ماه گذشته از بین 24 ارز بازار نوظهور ارزش 19‌تای آنها در برابر دلار کاهش یافته بود. ماشه این ارزان‌فروش‌ها در ماه می کشیده شد، درست زمانی که بن برنانکی رئیس فدرال‌رزرو، از احتمال کاهش تدریجی خرید اوراق قرضه خبر داد، بازدهی اوراق قرضه دولتی 10‌ساله آمریکا از 6/1 درصد به 2/2 درصد افزایش یافته است. چشم‌انداز افزایش بیشتر نرخ‌های بازدهی این اوراق در طول زمان به احتمال زیاد ارزش دلار را بالا خواهد کشید و باعث خواهد شد ارز بخش‌های با ریسک بالای جهان در برابر دلار پایین بیاید. رکود در بازارهای نوظهور طی ماه گذشته پیش‌بینی‌کننده خوبی برای این روند است. به نظر می‌رسد واکنش جابرانه از سوی فدرال‌رزرو در این مورد تفسیر بی‌مقدمه‌ای باشد. آقای برنانکی خواهان یک تغییر فوری در سیاست پولی آمریکا نیست. خرید اوراق قرضه فدرال‌رزرو ادامه خواهد یافت اما شاید نه با نرخ 85 میلیارد‌دلاری برای مدت طولانی. هنوز هم ممکن است سال‌ها به طول بینجامد تا بانک فدرال‌رزرو نرخ بهره کوتاه‌مدت را که در حال حاضر نزدیک به صفر است، افزایش دهد. با این حال، چشم‌انداز کاهش تدریجی خرید اوراق قرضه بانک فدرال‌رزرو احتمالاً نشانه آغاز خرد شدن ذره‌ذره نرخ بازدهی اوراق قرضه آمریکاست تا این نرخ به سطوح طبیعی‌تری برسد. کیت جاکس از سوسیت جنرال در این باره می‌گوید:«حرکت نرخ بازدهی اوراق قرضه در این راستا، خط مستقیم نخواهد بود.» نرخ بهره در جست‌وجوی قیمتی (نرخ) صحیح، مرتباً توازن خود را از دست خواهد داد. تا همین اواخر فقدان چنین نوسانات و تلاطم‌هایی، خیال سرمایه‌گذاران کشورهای ثروتمند را نسبت به قمار‌بازی‌های عجیب و غریبی در اوراق قرضه بازارهای نوظهور آسوده کرده بود. اما همین که آب‌ها کمی متلاطم‌تر می‌شوند، آنها به مراتب تمایل کمتری به چنین قماربازی‌هایی خواهند داشت. «نیازمندی‌های سخت‌تر سرمایه» به این معنی است که در حال حاضر میزهای تجاری بانک‌ها اشتیاق کمتری به خرید و نگهداری دارایی‌های که توسط سرمایه‌گذاران برای رقابت (دامپینگ) ارزان فروخته می‌شود، دارند: اقدام این سرمایه‌گذاران تنها قیمت اوراق قرضه را فرارتر خواهد کرد. در این میان آسیب‌پذیرترین کشورها، آنهایی هستند که برای پر کردن شکاف بین مخارج و درآمدهای خود روی سرمایه‌های خارجی (وام‌گیری از خارج) متکی هستند (نمودار را ببینید). در این نمودار آفریقای جنوبی، بزرگ‌ترین کسری حساب جاری را نسبت به تولید ناخالص داخلی خود دارد. از این رو ارز این کشور متحمل زیان شده است. جایگاه ارز آفریقای جنوبی همچنین با تضعیف قیمت کالاها صدمه دیده است، که گاهاً به دلیل کندی رشد اقتصادی چین بوده است. تعداد انگشت‌شماری از کشورهای دیگر، از شیلی و برزیل در کشورهای نوظهور جهان گرفته تا کشورهای ثروتمندی همچون استرالیا، نیز از پیامدهای تضعیف قیمت کالاها در امان نبوده‌اند، آنها دچار کسری حساب جاری نسبتاً بزرگ و همین طور تضعیف ارز خود شده‌اند. همچنین ارز برخی از واردکنندگان کالا سیر نزولی به خود گرفته‌ است. هند دارای کسری حساب جاری 1/5 درصد از تولید ناخالص داخلی است؛ روپیه هفته گذشته به پایین‌ترین رکورد خود در برابر دلار سقوط کرد. ترکیه برای تامین مالی کسری بودجه خود، روی پول داغ (دلار) متکی است. تظاهرات در استانبول تنها یکی از دلایل فروش لیره است.

آیا این جای وحشت دارد و یا چیز جدی‌تری است؟ ارزهای بازار کشورهای نوظهور گاه ماه‌های بدی را سپری کرده‌اند. فدرال‌رزرو به احتمال زیاد با دقت گام بر خواهد داشت. با این حال حتی افزایش آهسته و مداوم نرخ‌های بازدهی اوراق قرضه و افزایش سطحی دلار کافی است تا وضعیت را به قهقرا بکشاند. به گفته استفن جن از صندوق تامینی همکاران ماکرو SLJ، از سال 2009 حدود چهار تریلیون دلار وارد بازارهای نوظهور شده است. آقای جن می‌گوید، بیشتر این چهار تریلیون دلار در جهان ثروتمند به خاطر پیشنهاد بازدهی کم - به جای ترسیم چشم‌اندازی با بازدهی بالاتر- به بیرون کشیده شده است. اگر سرمایه‌گذاران وحشت‌زده و عصبی تنها بخشی از این سرمایه را بیرون می‌کشیدند، دیگر اثری از ارزان‌فروشی نبود. قدرت‌گیری دلار و افزایش نرخ‌های بازدهی اوراق خزانه که سابقاً رخ داده‌اند، با بحران ارز و بدهی (وام‌ها) در آمریکای لاتین در اوایل دهه 1980 و آسیا در اواسط دهه 1990 دنبال شد. جرج پاپامارکاریس در صندوق تامینی مدیریت دارایی نورس اشاره می‌کند که با بررسی اساسی می‌توان دید در حال حاضر چیزهای متفاوتی رخ داده است. در گذشته بانک‌های کشورهای ثروتمند به کشورهای فقیر به دلار وام می‌دادند. هنگامی که جریان‌های سرمایه معکوس شد، وام‌گیرندگان نتوانستند بدهی خود را پرداخت کنند؛ در واقع بدهی آنها با تقویت دلار بزرگ‌تر شده بود و آنها توان پرداخت بدهی خود را نداشتند. در مقابل، سیل اخیر سرمایه روانه خرید اوراق قرضه‌هایی با ارز محلی شد. برای مدتی سرمایه‌گذاران از چرخه خوب قیمت‌های بالاتر اوراق قرضه و ارزهای قوی‌تر سود می‌برند. اما آنها در حال حاضر با زیان‌هایی روبه‌رو هستند که به احتمال زیاد بزرگ‌تر هم خواهد شد. بنابراین اندکی از درد ناشی از این وضعیت در کشورهای ثروتمند احساس خواهد شد. بانک‌های مرکزی در بازارهای نوظهور حتی می‌توانند از این وضعیت سود ببرند. آنها در حالی که با سقوط نرخ ارز خود مواجه هستند، می‌توانند دلارهایی را بفروشند که در زمان ارزانی به ذخایر خود اضافه کرده‌اند. اما بازارهای نوظهور نمی‌توانند از عواقب وضعیت شکل‌گرفته فرار کنند. حتی اکنون که سطحی‌ترین چرخشی در چرخه پولی آمریکا تقویت شده، نرخ‌های بهره در برخی از کشورها در حال افزایش است و خریداران خارجی اوراق قرضه‌ای - که قبلاً با ارز محلی خریداری شده - نیز تدریجاً خشک‌شان می‌زند. تا همین چندی پیش شکایت می‌شد که سیاست تسهیل مقداری فدرال‌رزرو، نرخ ارز بازارهای نوظهور را به زیان صادرکنندگان آن افزایش می‌دهد. در حال حاضر ارز این کشورها در حال سقوط است. اما نتایج سقوط ارز بدون خسارت هم نخواهد بود. رشد صادرات‌محور که با وام‌های خارجی ارزان و ارز گران تحریک می‌شود، تقریباً به اندازه رونق مصرف‌کننده شوخی‌بردار نیست. چشم‌انداز تسهیل مقداری آمریکا، بازارهای ارز و اوراق قرضه کشورهای نوظهور جهان را به لرزه درآورده است.