گنج دیوار

فاطمه فتحی: از زمانی‌که استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای نوین حیطه فعالیت خود را در حوزه‌های مختلف تجارت الکترونیک، خدمات آنلاین، پلت‌فورم‌های اینترنتی و... گسترش داده‌اند با اقبال عمومی مواجه شده‌اند و تغییر و تحولات بسیاری در جامعه‌مان رقم زده‌اند به‌طوری که اغلب ما به صورت روزمره از آنها استفاده می‌کنیم و زندگی بدون آنها را یا دیگر نمی‌توان متصور شد یا بسیار سخت خواهد بود. آنها نه‌تنها در زندگی روزانه مردم نقش مهمی بازی می‌کنند بلکه به اهرمی در توسعه اقتصادی هم تبدیل شده‌اند و باعث تغییر و تحولات شگرفی در بازار کالا و خدمات شده‌اند. نمونه بارز آن اپلیکیشن‌ها یا سایت‌های نیازمندی اینترنتی هستند. این نوع کسب‌وکارهای مبتنی بر پلت‌فورم با حذف واسطه‌ها خریدار و فروشنده را به هم وصل می‌کنند و در واقع باعث شکل‌گیری بازارهای بدون واسطه (peer to peer platforms) شده‌اند که مهم‌ترین اثر آن با توجه به حذف واسطه‌ها و دلال‌ها شفافیت و تعدیل قیمت‌هاست. سایت‌های نیازمندی اینترنتی به هر نوع نیاز عمومی جامعه از انواع و اقسام کالاها تا خدماتی در حوزه کاریابی، آموزش، استخدام و مشاغل خانگی و... پاسخ می‌دهند. اگرچه یک ویژگی منحصر به فرد آنها فعالیت در بازار کالاهای دست‌دوم است که در شرایط فعلی اقتصاد ایران با رشد و اقبال عموم مواجه شده است. یکی از نمونه‌های معروف آن در ایران سایت دیوار است که به تازگی گزارشی از عملکرد فعالیت‌های خود در سال 97 ارائه کرده است. بنابراین گزارش دیوار در سال گذشته برای ۳۵۰ نفر به شکل مستقیم و برای حدود ۳۸۰ هزار نفر غیرمستقیم اشتغال ایجاد کرده است. کاریابی برای ۵۰۰ هزار نفر هم از دیگر دستاوردهای این اپلیکیشن ایرانی است. دیوار با انتشار ۷۲ میلیون آگهی در سال گذشته، از مرز ۴۰۰ هزار آگهی روزانه گذشت و به‌ویژه در دسته‌بندی لوازم الکترونیکی که عمدتاً وارداتی است، مانع از خروج ۱۱۰ میلیون دلار از کشور شد. کمک به شفافیت اقتصادی، توسعه کارآفرینی و رونق مشاغل خانگی از دیگر اثرگذاری‌ها در عرصه اقتصاد کشور است. از مهم‌ترین فعالیت‌های این سایت ارتقای صنعت دست‌دوم است. ارزش صنعت دست‌دوم در ایران حدود شش تا ۹ میلیارد دلار برآورد می‌شود. این میزان علاوه بر ایجاد درآمد برای خانوارها در اثر فروش کالاهای بلااستفاده، کاهش هزینه برای خریداران را نیز به همراه دارد. بنابراین تاثیرات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی و... در شرایط فعلی بسیار حائز اهمیت است. اما با این همه و با وجود مزیت‌ها و ارزش‌افزایی فراوان این نوع کسب‌وکارها با انواع مشکلات و فشارها، محدودیت‌ها و در مواردی تهدید به تعطیلی آنها از طرف برخی نهادها دست‌وپنجه نرم می‌کنند. نمونه اخیر آن چالش‌هایی است که این سایت‌ها در مورد قیمت‌گذاری و کلاهبرداری با آن مواجه شده‌اند که بروز شائباتی مبنی بر جلوگیری از فعالیت آنها را دامن زده است. متاسفانه عدم درک و شناخت از کارکرد تکنولوژی از سوی نهادهای تصمیم‌گیر باعث شده تا صورت مساله پاک شود و عده‌ای خواستار ورود نهادهای انتظامی و تعطیل کردن استارت‌آپ‌ها شوند اما غافل از آنکه این نوع برخوردهای سلبی پیامدهایی چون کاهش فرصت‌های اشتغال‌زایی، از دست رفتن سرمایه مالی و انسانی، اختلال در تولید دانش و فناوری، و به طور کلی ضربه به کل اکوسیستم کارآفرینی و ذی‌نفعان آن دارد که به نوبه خود باعث لطمه به نوآوری و پیشرفت کشور می‌شوند.