چشم‌ها به یک تصمیم

معین حسین‌پور: تخمین مراجع بین‌المللی نشان می‌دهد که هشت کشور معاف از تحریم نفتی ایران، روزانه در حدود 1/2 میلیون بشکه نفت از ایران می‌خرند. اکنون که موعد تمدید این معافیت‌ها یا لغو آن نزدیک است، بحث در مورد اثرات تصمیم آمریکا داغ شده است. بسیاری از تحلیلگران بازار انرژی، تلاش آمریکا برای حذف نفت ایران از صحنه بازار را تئاتری بیش نمی‌دانند. آنها معتقدند که شرایط حاکم بر بازار نفت به گونه‌ای است که با هر خبری، قیمت نفت جابه‌جا می‌شود و ایجاد التهاب در بازار طلای سیاه، خواسته هیچ یک از کشورهای تولیدکننده نیست. همچنین لغو معافیت از تحریم نفتی ایران، بیش از پیش جبهه ایران را تقویت و صف‌آرایی در برابر آمریکا را تشدید می‌کند که این نیز در مقابل اهداف دولت ترامپ قرار می‌گیرد. با این حال، قابل انتظار است که در دوره جدید، محدودیت‌های بیشتری نسبت به شش ماه پیش، گریبانگیر صادرات نفت ایران شود. برخی تحلیلگران معتقدند که این معافیت برای تمامی هشت کشور تمدید نمی‌شود و احتمالاً برخی کشورها از این لیست حذف خواهند شد. به هر حال، فعالان اقتصادی در کشور منتظر دریافت تصمیم نهایی آمریکا در این باره خواهند بود. تشدید تحریم نفتی در پاییز گذشته، اثر محسوسی بر متغیرهای اقتصاد کلان ایران گذاشت. گزارشی که اخیراً مرکز آمار از رشد اقتصادی پاییز 97 منتشر کرده، نشان می‌دهد تولید ناخالص داخلی با افت قابل توجهی در این فصل مواجه شده است. بخش‌های اقتصادی تاثیرپذیر از تحریم، به‌خصوص نفت و صنعت دچار رشدهای منفی شدیدی شدند. تولیدی ناخالص داخلی بخش نفت در پاییز 97 نسبت به پاییز 96، با 33 درصد افت مواجه شد. در حقیقت با اعمال تحریم، تقریباً یک‌سوم از محصول ناخالص داخلی بخش نفت کاسته شد. ارزش افزوده کل اقتصاد نیز در پاییز 97 نسبت به فصل مشابه سال قبلش، عقبگرد 12درصدی را ثبت کرد که بخش نفت، بیشترین اثر را در این عقبگرد بازی کرد. از این‌رو، اگر معافیت‌های تحریمی تمدید نشود، اقتصاد ایران می‌تواند با چالش‌های جدی جدیدی مواجه شود. از نظر صاحب‌نظران، شاید اولین ضربه اقدام آمریکا، به بازار ارز برخورد کند. این بازار به صورت مستقیم با درآمدهای نفتی دولت در ارتباط است. فعالان بازار نیز این سیگنال را به خوبی دریافت می‌کنند که در صورت کاهش درآمدهای ارزی دولت، قدرت مانور بانک مرکزی کاهش خواهد یافت و طبیعتاً، سمت تقاضا پیشران بازار خواهد شد. در مراحل بعدی، بازارهای دیگر با توجه به درجه وابستگی به بازار ارز می‌توانند تحت تاثیر قرار گیرند و در نهایت قیمت کالاهای مصرفی مردم، با نوسان مواجه شود. از طرف دیگر، افت درآمد نفتی می‌تواند کسری بودجه دولت را نیز تشدید کند و از این کانال نیز شاخص مصرف‌کننده تحت فشار قرار گیرد. در نتیجه برای اقتصاد ایران، معافان از تحریم، اهمیت بالایی دارند تا از یک شوک جدید در بازارهای دارایی جلوگیری به عمل آید. در پرونده حاضر، کارشناسان بررسی کرده‌اند که شوک نفتی تا چه حد می‌تواند بر اقتصاد ایران و بازارهای داخلی موثر باشد. از نظر صاحب‌نظران، هرچه لغو معافیت‌ها شدیدتر باشد، مدیریت کنترلی بر اقتصاد ایران نیز قدرت بیشتری خواهد گرفت.