لطفاً یک همبرگر چاپ کنید

این سوال که با چه روشی می‌توان غذای لازم برای جمعیت مرتباً در حال افزایش جهان را تامین کرد، در چند سال اخیر زیاد پرسیده شده و جواب‌های متعددی هم دریافت کرده است. نگرانی‌ها در حدی است که دولت انگلستان برنامه‌ای 160میلیون پوندی با هدف «تضمین تامین غذای سالم و کافی برای نسل‌های آینده» تعریف کرده است. ژاپن و کره جنوبی نیز بودجه‌ای 60 میلیون‌دلاری برای تامین غذای سالم و کافی در کشورهای فقیر دنیا تعریف کرده‌اند. البته بسیاری نیز بر این عقیده‌اند که حداقل فعلاً (و شاید تا آینده‌ای نه‌چندان دور) مشکلی از جانب تامین مواد ‌غذایی برای جمعیت دنیا نداریم و تنها مشکل، توزیع غذاست. یعنی بخشی از جهان که گرسنه است نه از نبود مواد غذایی که از عدم دسترسی به آن در رنج است. طبق آمار فائو، تا سال 2050 جمعیت جهان به بیش از 9 میلیارد نفر خواهد رسید که برای سیر کردن آنها لازم است میزان عرضه مواد غذایی بیش از 60 درصد افزایش یابد. اما چطور می‌توان در جهانی که تغییرات شدید اقلیمی، حتی تولید همان میزان قبلی محصولات کشاورزی را با تردید روبه‌رو کرده، روشی برای تولید بیشتر یافت؟ آیا علم می‌تواند به ما در این راه کمک کند؟ به نظر می‌رسد پاسخ این سوال مثبت است. در زیر روش‌هایی که می‌تواند به این کار کمک کند، عنوان شده است.

افزایش میزان محصول

در حالی که دمای زمین به طور مرتب در حال افزایش است، به نظر می‌رسد توفان و خشکسالی جزء جدایی‌ناپذیر وضعیت آب و هوایی باشد. این موضوع در کنار زمین محدود برای کشت، لزوم بهره‌وری در کشت و پایین آوردن میزان خسارات به محصول را نشان می‌دهد. به تازگی دانشمندان ترکیب شیمیایی‌ای را کشف کرده‌اند که می‌تواند از گیاهان در برابر دمای بالا محافظت کند. این ترکیب را که «quinabactin» نام دارد می‌توان روی سطح خارجی گیاه اسپری کرد تا به کاهش میزان تبخیر آب گیاه کمک کند، پژمرده شدن و خلاصه تاثیرات شرایط خشکسالی را به تعویق بیندازد. تولیدکنندگان اطمینان داده‌اند این محصول در مقیاس بالا و با قیمت کم قابل تولید است و می‌تواند میزان محصول برداشت‌شده از زمین‌های کشاورزی را خصوصاً در شرایط نامناسب آب و هوایی به شدت افزایش دهد.

چاپ غذا

شرکت‌هایی که در زمینه فناوری فعالیت می‌کنند، با سرعت بسیار زیادی در حال پیشرفت در زمینه چاپگرهای سه‌بعدی هستند. در حال حاضر چاپ کردن غذا امکان‌پذیر شده است. ناسا در حال استفاده آزمایشی از غذاهایی است که توسط چاپگرهای سه‌بعدی «چاپ» شده‌اند و قرار است تنوع غذایی مسافران سفرهای فضایی را در طولانی‌مدت تامین کنند. ماه‌ها پیش ناسا طی قراردادی شرکتی را برای تولید و ساخت چاپگر سه‌بعدی که بتوان غذاهایی با طعم و مزه واقعی چاپ کند، در استخدام خود گرفت. این چاپگر قرار بود با وزن بسیار کم، جایگزین کیسه‌های غذای آماده‌ای باشد که فضانوردان همراه خود به سفر برده و اغلب از استفاده از آن خصوصاً در طولانی‌مدت، شکایت داشته‌اند؛ و حالا به نظر می‌رسد این هدف محقق شده است. همچنین شرکت «Modern Meadow» اعلام کرد موفق به چاپ گوشت و گروهی از محققان دانشگاه Exeter موفق به چاپ شکلات شده‌اند. البته هنوز راه زیادی تا تامین غذا از این راه وجود دارد اما می‌توان همچنان آن را یکی از راه‌های علمی تامین غذا محسوب کرد.

گیاهان فراموش‌شده

گیاهانی که برای تغذیه انسان استفاده می‌شوند، اغلب بسیار محدود هستند. گندم و برنج و ذرت، حدود 60 درصد رژیم غذایی انسان‌ها را تشکیل می‌دهند. حالا دانشمندان در مالزی به دنبال گیاهان فراموش‌شده‌ای هستند که در طول صدها سال نه‌تنها ارزش غذایی خود را به اثبات رسانده‌اند، بلکه قابل کشت و تولید در بدترین شرایط آب و هوایی و در نا‌مناسب‌ترین خاک‌ها هستند (بسیاری از این گیاهان حتی به صورت خودرو و در مقیاس انبوه، خود را بازتولید می‌کنند). قرار دادن این محصولات در چرخه تجاری غذا، می‌تواند با کمترین هزینه، فایده فراوانی برای سیر کردن جمعیت در حال افزایش دنیا داشته باشد.

تغییرات ژنتیک

حالا و با پیشرفت‌های جدید، می‌توانیم به جای اینکه سال‌ها و شاید قرن‌ها منتظر بمانیم تا گیاهان، با شرایط آب و هوایی جدید منطبق شوند یا خود به خود از بین بروند، با دخالت‌های ژنتیک در آزمایشگاه از آنها گونه‌های بهتری بسازیم. گونه‌هایی مقاوم‌تر در برابر خشکسالی، با پوست نازک‌تر، درختانی با میوه بیشتر و... هرچند مردم هنوز با این نوع غذاهای اصلاح ژنتیک‌شده، راحت نیستند و حتی بسیاری از فروشگاه‌ها از عرضه آنها خودداری می‌کنند، اما احتمالاً در آینده چاره‌ای جز استفاده از این نوع محصولات نخواهند داشت.

تغییر غذای دام

دام‌ها، به طور متوسط برای تولید هر کیلوگرم گوشت، بیش از سه کیلوگرم غلات استفاده می‌کنند. این رقم برای سراسر جهان آنقدر زیاد است که بنا به آمار سازمان ملل، با غله‌ای که دام‌ها استفاده می‌کنند، می‌توان جمعیت اضافه‌شده به جهان را تا سال 2050 سیر کرد. این میزان مصرف برای تولید گوشت، به نظر بسیار غیر‌اقتصادی می‌رسد. دانشمندان دنبال راه‌هایی هستند که بتوان از زباله‌های غذایی بازیافت‌شده برای خوراک دام استفاده کرد. طبیعتاً کیفیت گوشت، میزان مواد مغذی، طعم و مزه و‌... این دسته از محصولات هنوز محل شک و تردید است. اما دانشمندان اعتقاد دارند می‌توانند با تغذیه دام‌ها با زباله، گوشتی با طعم و مزه مناسب تولید کنند. البته مصرف گوشت کمتر هم می‌تواند روش مناسبی برای کاهش تعداد دام‌ها و در نتیجه مصرف غله کمتر برای تغذیه آنها باشد.

مبارزه با آفت‌ها

این راه سال‌هاست که در حال استفاده است. دانشمندان تقریباً هم‌پای ایجاد کشاورزی، به دنبال راه‌هایی بوده‌اند تا گیاهان خودرو، حشرات، آفت‌ها و غیره به گیاهان و محصولات کشاورزی آسیب نرسانند. همچنین به دنبال غنی‌کننده‌هایی بوده‌اند تا بتوانند از هر خاکی با هر کیفیتی، بهترین محصول ممکن را برداشت کنند. این تلاش همچنان ادامه دارد چون متاسفانه آفات و حشرات به سرعت با انواع جدید سم‌های مورد استفاده انطباق یافته و دوباره به گیاهان حمله می‌کنند. این موضوع دانشمندان را راغب کرده است تا از علم بیوتکنولوژی برای مقاوم ساختن بذر گیاهان در برابر آفات استفاده کنند. با این وضعیت آفت‌ها می‌توانند به گیاهان هجوم بیاورند بدون اینکه برای محصول خطری ایجاد کنند. اگرچه تمام این راه‌ها، برای تامین غذای سالم و کافی برای تمام مردم دنیا استفاده می‌شود، اما نمی‌توان کتمان کرد که در صورت وقوع قحطی غذا، بیشترین آسیب را ساکنان کشورهای در حال توسعه‌ای می‌بینند که همین حالا هم در بسیاری مناطق دچار سوء‌تغذیه هستند. اوایل سال 2008، وقتی در پی وقوع بحران در اقتصاد جهانی، شاخص قیمت غذای بانک جهانی طی چند ماه بیش از60 درصد افزایش یافت، بیش از 105میلیون نفر در کشورهای با درآمد سرانه پایین، به زیر خط فقر مطلق سقوط کردند. این افزایش قیمت غذایی در کشورهای توسعه‌یافته نیز به شدت احساس شد اما مسلماً میزان تاثیر آن بر زندگی مردم به شدت کشورهای فقیر و در حال توسعه نبود. جالب اینجاست که کشورهای توسعه‌یافته به دلیل کمبود زمین برای کشت به راه‌های دیگری برای دریافت محصول بیشتر از زمین ثابت روی آورده‌اند، در حالی که بهره‌وری زمین‌های کشاورزی در کشورهای در حال توسعه بسیار پایین‌تر از متوسط جهانی است. همچنین روش‌های قدیمی برداشت و انبار و نگهداری محصولات کشاورزی میزان دورریز این محصولات را به شدت افزایش می‌دهد. گویا برای بخش اعظم جهان، هنوز راه‌های بسیار ساده‌تر و کم‌هزینه‌تری برای افزایش میزان تولید محصولات کشاورزی و حل کردن مساله گرسنگی در کشورهایشان وجود دارد.