مصر، عربستان و ایران بزرگ‌ترین تولیدکنندگان خرمای جهان
قیمت جهانی خرما به ۱۰ دلار رسید
درخت خرما از مقدس‌ترین و قدیمی‌ترین درختان شناخته‌شده در جهان است. پیدایش نخل خرما در دنیا از دوران دوم زمین‌شناسی آغاز شده است اما زمان پی بردن انسان به ارزش غذایی خرما و کاشت آن به شش هزار سال پیش از میلاد می‌رسد.
درخت خرما از مقدس‌ترین و قدیمی‌ترین درختان شناخته‌شده در جهان است. پیدایش نخل خرما در دنیا از دوران دوم زمین‌شناسی آغاز شده است اما زمان پی بردن انسان به ارزش غذایی خرما و کاشت آن به شش هزار سال پیش از میلاد می‌رسد. خرما برای هزاران سال، یک غذای اصلی در خاورمیانه بوده و برخی معتقدند این محصول از عراق سرچشمه می‌گیرد و در زمان باستان از بین‌النهرین تا مصر که احتمالاً چهار هزار سال قبل از میلاد است، کشت می‌شده است. خرما یکی از هفت میوه مقدسی است که در قرآن و تورات از آن یاد شده است. مبداء اصلی رویش این گیاه مشخص نیست اما برخی دانشمندان منشاء اصلی آن را در آسیا و کرانه‌های خلیج فارس و گروهی دیگر زیستگاه اصلی خرما را آفریقا یا شبه‌قاره هند می‌دانند. اما در هر حال بعد‌ها این میوه سرشار از انرژی به آسیای جنوب غربی، آفریقای شمالی، اسپانیا و ایتالیا برده شد. خرما در سال 1765 توسط اسپانیایی‌ها به مکزیک و کالیفرنیا معرفی شد. هم‌اکنون خرما در هر پنج قاره و در بیش از 30 کشور کشت می‌شود و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. نام خرما (date) از واژه یونانی دکتولوس به معنای انگشت می‌آید که به علت ظاهر کشیده آن با این نام شناخته
می‌شود. خرما منبع غنی‌ای از پتاسیم است و 80 درصد آن را قند تشکیل می‌دهد. علاوه بر مصرف غذایی میوه، از هسته آن به عنوان غذای حیوانات استفاده می‌شود. روغن هسته خرما در تولید انواع صابون و لوازم آرایشی کاربرد دارد. علاوه بر میوه خرما، از چوب و برگ درخت نخل نیز در ساخت انواع وسایل و زیر‌انداز و کیف و پوشاک استفاده می‌شود. درخت خرما می‌تواند تا سه سال هم در برابر تشنگی شکیبا باشد و متوسط عمر آن بین 100 تا 150 سال است.
بازار خرما در جهان
خرما در مناطق گرم و خشک جهان تولید می‌شود و به عنوان یک ماده شیرین با ارزش غذایی بالا در سراسر جهان خرید و فروش می‌شود. در دنیا حدود هفت میلیون تن خرما تولید می‌شود که بیشتر تولیدات مربوط به کشورهای آسیایی و آفریقایی و اندکی از تولیدات آن مربوط به آمریکا و اروپاست. تولید جهانی خرما از 8/1 میلیون تن سال 1961 به 8/2 میلیون تن در سال 1985، 4/5 میلیون تن در سال 2001 و به بیش از هفت میلیون تن در سال 2011 رسید. در سال‌های 1998 تا 2000 سالانه به طور متوسط 500 هزار تن خرما به ارزش حدود 258 میلیون دلار صادر می‌شد که در چند‌ساله اخیر به بیش از یک میلیون تن و به ارزش بیش از 550 میلیون دلار رسیده است. ایران، عربستان سعودی و عراق بیش از نیمی از مناطق کاشت خرما را به خود اختصاص داده‌اند. مصر، ایران، عربستان، پاکستان و عراق 69 درصد مجموع تولیدات خرما در جهان را دارند. این نشان می‌دهد بیشتر تولید خرما در جهان در چند کشور محدود و در یک منطقه خاص متمرکز شده است. 93 درصد خرمای تولیدی به صورت محلی مصرف شده و باقی آن صادر می‌شود. عربستان سعودی بالاترین میزان مصرف سرانه خرما
را به خود اختصاص می‌دهد لذا میزان صادرات آن کمتر از سایر کشورهای رقیبش است. با وجود آنکه درخت خرما یک درخت باستانی است و میوه آن هزاران سال است که توسط مردم آسیای غربی و آفریقای شمالی مصرف می‌شود، اما در چند صد سال اخیر است که به سایر مردم جهان معرفی شده است و مردم آمریکا و اروپا آن را به عنوان یک محصول کشاورزی مدرن مصرف می‌کنند. این میوه پرخاصیت برای اکثر مردم کشورهای اروپایی و آمریکایی تا حدی نا‌آشناست لذا این کشورها بازار جدید و بسیار خوبی برای صادرکنندگان خرما هستند. آمریکا اکنون خود تولید‌کننده خرماست و محصولات آن از کیفیت بالایی برخوردار هستند. چند شرکت بزرگ آمریکایی در زمینه تولید و بسته‌بندی خرما فعالیت کرده و صادرات هم دارند اما اتحادیه اروپا اصولاً وارد‌کننده خرماست و تولیدی در این زمینه ندارد. البته به جز اسپانیا که تولید بسیار کمی دارد و آن را تنها به کشورهای همسایه‌اش صادر می‌کند. هر آنچه در میزان صادرات اروپا دیده می‌شود مربوط به صادرات مجدد این محصول است یعنی خرما را از صادرکنندگان اصلی خریداری کرده و در شکل و بسته‌بندی‌های مورد پسند بازار مجدداً صادر می‌کنند. بازار اروپا بازار خوبی برای
صادرکنندگان خرماست زیرا با وجود آنکه تنها 10 درصد مجموع واردات جهان را شامل می‌شود اما ارزش آن 30 درصد مجموع درآمد حاصل از صادرات خرماست. این نشان‌دهنده این واقعیت است که قیمت خرمای وارداتی در اروپا بسیار بالاتر از قیمت متوسط جهانی است. 80 درصد واردات خرما در ماه‌های برداشت این محصول است و مصرف‌کنندگان اصلی خرما در اروپا، مسلمانان و افراد آفریقایی و آسیای جنوبی و خاورمیانه‌ای هستند. به طور سنتی میزان مصرف خرما در اروپا و سایر کشورهای جهان در ماه رمضان افزایش می‌یابد. قیمت خرما در اروپا در سال 2001 بین 7/1 دلار تا 2 دلار در هر کیلو بود در حالی که سطح جهانی به قیمت 6/0 دلار در هر کیلو به فروش می‌رسید. در حال حاضر قیمت خرما در آمریکا و اروپا بین پنج تا 10 دلار در هر کیلو است. فرانسه، آلمان، انگلستان و اسپانیا 85 درصد مجموع واردات اروپا را به خود اختصاص می‌دهند. مهم‌ترین عرضه‌کنندگان خرما به بازار اروپا، تونس با سهم بازار 48 درصد و الجزایر با سهم بازار 20 درصد است. برخی کشورهای اروپایی از جمله اسپانیا و فرانسه بعد از خرید خرما، مجدداً آن را در بسته‌بندی‌های جدید به بازارهای دیگر صادر می‌کنند. با بازگشت مردم
به مصرف مواد غذایی ارگانیک، صادرکنندگان می‌توانند بر روی تبلیغات و فروش این محصول در اروپا تمرکز کنند. طی 30 سال گذشته تغییرات مدرنیزاسیون در کاشت، برداشت، بسته‌بندی، فرآوری و بازاریابی خرما رخ داده است که موجب افزایش تولید و مصرف این محصول شده است. اما کیفیت ضعیف نخلستان‌ها، مدیریت ضعیف، عدم کنترل آفت و بیماری و افزایش هزینه نیروی کار موجب بالا رفتن قیمت این محصول شده است. در مطالعات صورت‌گرفته مجموع وارد‌کنندگان خرما را به پنج گروه تقسیم کرده‌اند. گروه اول اتحادیه اروپا، آمریکای شمالی، استرالیا و نیوزیلند است. گروه دوم روسیه، اروپای شرقی و ترکیه است. گروه سوم بحرین، قطر، امارات و کشورهای آسیای جنوب شرقی است. گروه چهارم شامل اردن، لبنان، مراکش، سوریه و یمن است. گروه آخر نیز کشورهای جنوب آسیا یعنی هند، بنگلادش و سریلانکا هستند. در این مطالعات صادرکنندگان به سه گروه تقسیم شده‌اند که گروه اول شامل اسرائیل، آفریقای جنوبی و آمریکای شمالی، گروه دوم شامل مصر، ایران، عربستان، امارات، پاکستان، عراق و عمان و گروه سوم شامل الجزایر و تونس می‌شود. محققان با بررسی روند گذشته واردات و صادرات خرما و بررسی شرایط
نخلستان‌ها در کشورهای تولید‌کننده خرما، پیش‌بینی‌هایی برای واردات و صادرات و درآمد حاصل از صادرات این محصول در سال 2012 انجام داده‌اند. بر مبنای دیگر مطالعاتی که برای مشخص کردن بازار هدف خرما صورت گرفته، محققان بر مبنای چهار شاخص، بازارهای جدیدی را به صادرکنندگان معرفی می‌کنند. این شاخص‌ها عبارتند از سهم از واردات جهانی (یعنی این کشورها چند درصد از مجموع واردات خرما در جهان را به خود اختصاص می‌دهند)، شاخص تقاضای وارداتی (یعنی میزان تقاضا برای واردات خرما در این کشور به چه اندازه است)، شاخص میزان واردات با هدف مصرف داخلی (همان سهم صادرات از واردات است یعنی چه میزان از خرمای وارداتی را مصرف می‌کنند و چه میزان را مجدداً صادر می‌کنند)، سهم کشورهای صادر‌کننده از تقاضای وارداتی کشورهایی که در بازار جهانی خرما قرار دارند (یعنی کشور صادر‌کننده چه میزان بازار هدف را در دست دارد). بر مبنای این شاخص‌ها و با توجه به فاصله جغرافیایی مناسب، الگوی مصرف سازگار با این محصول (مثلاً مسلمانان)، جمعیت بالا و درآمد سرانه متوسط می‌توان اولویت بازارهای هدف خرما را مشخص کرد.
دیدگاه تان را بنویسید