رئیس هیات‌مدیره تعاونی تولیدکنندگان مواد غذایی هم‌صنف از مصائب کمبود نقدینگی در صنایع غذایی می‌گوید
ضرورت احیای بنگاه‌های خرد ورشکسته
به اعتقاد مهدی کریمی‌تفرشی، در شرایط فعلی از عمده مشکلات صنایع غذایی، کمبود نقدینگی و تسهیلات بانکی به عنوان اصلی‌ترین مشکل در حوزه صنایع غذایی شناخته می‌شود زیرا تولیدکنندگان برای ارائه محصولی تازه و مناسب هر فصل به حجم کلانی از سرمایه نیاز دارند.
از جمله اقدامات موثر در راستای پیشبرد اقتصاد مقاومتی و ایجاد اشتغال در بین قشر فعال جامعه و نیز کمک به تراز تجاری کشور در زمینه صادرات، توجه به صادرات غیرنفتی است. صنایع غذایی کشور از جمله بخش‌هایی است که می‌تواند برای رسیدن به اقتصادی که به فروش نفت متکی نیست، راهگشا و کمک‌کننده باشد. با وجود آنکه در سال‌های گذشته شاهد حضور پررنگ بخش خصوصی در صنایع غذایی بوده‌ایم اما متاسفانه بسیاری از پتانسیل‌ها و قابلیت‌های این بخش در پشت ویترین قیمت تمام‌شده آن نادیده گرفته می‌شود و به اعتقاد کارشناسان، هنوز نتوانسته‌ایم گامی موثر در گسترش صادرات این محصولات در بازارهای جهانی برداریم. بررسی وضعیت واردات و صادرات این محصول می‌تواند از دلایل قیمت نهایی این محصول پرده بردارد و وضعیت آن در آینده را رمزگشایی کند. در همین راستا به‌منظور کالبدشکافی وضعیت موجود در این صنایع و همچنین بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌رو در بخش محصولات غذایی گفت‌وگویی با مهدی کریمی‌تفرشی رئیس هیات‌مدیره تعاونی تولیدکنندگان مواد غذایی هم‌صنف انجام شده است. البته او که دکترای مدیریت دارد، رئیس هیات‌مدیره صنایع غذایی گلها و همچنین عضو هیات‌مدیره خانه صنعت و معدن جوانان تهران نیز هست. تفرشی در سال 1394 موفق به کسب عنوان شوالیه صنعت غذا در کشور شده است و هم‌اکنون نیز به‌عنوان سفیر غذای سالم به فعالیت خود در این حوزه ادامه می‌دهد. او نقش برجام در بهبود وضعیت صنایع غذایی را موثر می‌داند. او تاکید دارد وضعیت واردات مواد اولیه غذایی چه به لحاظ کیفیت و چه از نظر کمیت در دوران پسابرجام بهبود قابل ملاحظه‌ای داشته است. به اعتقاد تفرشی، در شرایط فعلی از عمده مشکلات صنایع غذایی، کمبود نقدینگی و تسهیلات بانکی به عنوان اصلی‌ترین مشکل در حوزه صنایع غذایی شناخته می‌شود زیرا تولیدکنندگان برای ارائه محصولی تازه و مناسب هر فصل به حجم کلانی از سرمایه نیاز دارند. همچنین لزوم احیای بنگاه‌های خرد ورشکسته در این بخش از ملزومات توسعه صنایع غذایی است. در ادامه شرح این گفت‌وگو را می‌خوانیم.
♦♦♦
وضعیت کیفیت محصولات صنایع غذایی در کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا وضعیت صنایع غذایی در دولت یازدهم نسبت به گذشته تغییری داشته است؟
به تازگی توانستیم در کشور در حوزه صنعت غذا و تولیدات محصولات غذایی به سطحی قابل قبول از کیفیت و کمیت دست پیدا کنیم. همچنین در پی این موفقیت موفق به خودکفایی در بخش‌هایی از صنعت شدیم و علت این قدم‌های رو به جلو را می‌توان موفقیت در مذاکرات با قدرت‌های جهانی در موضوع انرژی هسته‌ای، رسیدن به برجام و رفع تحریم‌ها عنوان کرد زیرا پس از برجام و در پی ایجاد جوی مناسب در کشورهای مختلف به نفع ایران، تسهیلات بسیار خوبی برای تولیدکنندگان صنایع غذایی به وجود آمد و تقریباً می‌توان گفت سختی‌هایی که بر اثر تحریم‌ها بر تولیدکننده تحمیل می‌شد رفع شد.
یعنی شما معتقدید برجام در این زمینه گشایش ایجاد کرده است؟
خوشبختانه تلاش دولت یازدهم در پیشبرد برجام به موفقیتی چشمگیر در صنعت غذایی از لحاظ تامین مواد اولیه منجر شد. در طول چهار دهه پس از انقلاب همواره با انواع تحریم‌ها مواجه بوده‌ایم.
هر چند این تحریم‌ها در برهه‌هایی با شدت و ضعف‌های مختلفی از سوی کشورهای مختلف اعمال می‌شد اما دائمی و تاثیرگذار بود. در صنایع غذایی این تحریم‌ها موجب ایجاد شکاف بین سطح کیفی مورد انتظار تولیدکنندگان و آنچه در عمل محقق می‌شود، شده است. در دوران پیش از برجام این مساله با شدت بالایی وجود داشت زیرا واردات مواد غذایی به کشور به چند کشور آسیایی منحصر شده بود.
محدودیت‌ها چه پیامدهایی داشت؟
این محدودیت باعث می‌شد سیاست‌هایی که آن کشورهای خاص در کیفیت محصولات‌شان اعمال می‌کردند در محصول نهایی تولید‌شده در کشور ما نیز تاثیر زیادی داشته باشد. اما شرایط پس از توافق برجام وضعیت تولیدکنندگان صنایع غذایی ایران را تغییر داد.
در دوران پسابرجام و در پی مذاکره با کشورهای اروپایی، بهبود کیفیت و کمیت مواد اولیه، ایجاد فضای رقابتی بیشتر در این صنایع و در کل بهبود کیفیت محصولات غذایی کشور امکان‌پذیر شد که همه این عوامل برای رسیدن به نقطه بهتر در صنعت غذایی راهگشا بودند.
در شرایط فعلی و به دنبال تاثیرگذاری برجام در تعامل با کشورهای اروپایی، آیا از نظر کیفیت و سطح تولید، محصولات غذایی کشور توانایی رقابت با نمونه‌های خارجی را دارند؟
بعد از بهبود وضعیت دسترسی به منابع مواد اولیه غذایی مناسب در دوران پسابرجام، اکنون می‌توان گفت به‌تازگی در مسیر تولید محصولاتی با کیفیت مناسب برای رقابت در بازار جهانی قدم گذاشته‌ایم. از آنجایی که صنایع غذایی کشور از جمله معدود بخش‌هایی است که دولت کمتر در آن دخالت دارد لذا امکان پیشرفت و شکوفایی این بخش به واسطه حضور پررنگ بخش خصوصی بیشتر از سایر بخش‌ها فراهم است.
به این ترتیب با ترکیب نقش نظارتی دولت در این بازار و رقابت بخش خصوصی زمینه مناسب برای ارتقای کیفی محصولات و توسعه این صنعت در کشور به وجود آمده است. در صورت تحقق این امر امید می‌رود در آینده‌ای نزدیک ما نیز در بازارهای جهانی حرفی برای گفتن داشته باشیم و بتوانیم محصولات غذایی ایرانی را با برندهای ایرانی به جهانیان معرفی کنیم.
کم بودن حضور دولت در صنایع غذایی و استقلال نسبی بخش خصوصی در این بخش موضوع مهم و مثبتی است که می‌توان به آن به چشم یکی از نقاط قوت این صنعت نگاه کرد. اما به نظر شما عمده مشکلات و چالش‌های موجود در رابطه با صنایع غذایی کشور چه مواردی هستند؟
مهم‌ترین مشکلی که می‌توانم به آن اشاره کنم کمبود نقدینگی و تسهیلات بانکی در صنایع غذایی کشور است که صنعت غذای ما از آن رنج فراوان می‌برد. این مشکل اثر خود را در محصول نهایی به صورت افزایش قیمت تمام‌شده منعکس کرده که موجبات نارضایتی مردم را نیز فراهم می‌کند.
برای حل این مشکل اساسی به‌عنوان رئیس تعاونی تولیدکنندگان مواد غذایی دو خواهش از رئیس‌کل محترم بانک مرکزی دارم. از آنجا که این بخش خصوصیِ با پتانسیل بالای تولید از کمبود نقدینگی رنج می‌برد، در گام نخست درخواست داریم دولت تا جایی که امکان دارد نسبت به ارائه تسهیلاتی با تعرفه تولید به کارآفرینان در این بخش مبادرت کند.
مساله دوم که درباره مشکلات صنایع غذایی می‌توان به آن اشاره کرد در رابطه با بنگاه‌های تولیدی کوچک است. این گروه از بنگاه‌ها به دلایل مختلف نظیر شرایط بد اقتصادی، تحریم‌ها یا سوء‌مدیریت خودشان، نتوانسته‌اند از پس تعهدات خود در قبال وام‌های بانکی برآیند بنابراین در حال حاضر این بنگاه‌ها در تصاحب بانک‌ها هستند.
پیشنهاد شما چیست؟
بنده به عنوان رئیس هیات‌مدیره تعاونی تولیدکنندگان مواد غذایی هم‌صنف تقاضا دارم بانک‌های طرف با بنگاه‌های خردِ ورشکسته پای میز مذاکره با روسا و متصدیان این شرکت‌های تولیدی بنشینند، تا به دنبال مذاکرات‌شان در صورت امکان، جرایم دیرکرد آنان را ببخشند و مابقی بدهی‌ها را در اقساط بلندمدت توزیع کنند و به این ترتیب شاهد ورود دوباره این کارآفرینان به بازار محصولات غذایی باشیم.
ورود این افراد شاید موجب ورود هزاران نفر از جمعیت فعال دیگر جامعه به چرخه تولید و درآمد اقتصادی باشد. این راه تنها باعث ایجاد اشتغال نمی‌شود بلکه به تنوع محصولات و ایجاد رقابت در بازار صنایع غذایی کشور کمک می‌کند. متنوع بودن تولیدکنندگان مواد غذایی هم بیش از هر چیز باعث رعایت حقوق مصرف‌کنندگان و ارائه محصول برای هر سلیقه و با هر قیمتی می‌شود.
جدای از بحث کمبود نقدینگی و نیازی که به همکاری بانک مرکزی با فعالان صنایع غذایی دیده می‌شود، آیا راهکار دیگری نیز در زمینه احیای صنعت محصولات غذایی برای ارائه وجود دارد؟
محوریت اصلی بحث بنده بر نبود نقدینگی در این بازار استوار است که در حقیقت سنگ بنای اصلی افزایش تولید در این زمینه به‌حساب می‌آید. علاوه بر تامین مالی تولیدکنندگان، باید بستری برای ورود استعدادهای علمی و دانشگاهی به این صنعت فراهم شود.
متاسفانه در حال حاضر به‌واسطه معضل بیکاری شاهد آن هستیم که قشر ارزشمندِ تحصیلکرده در رشته‌های مرتبط با صنایع غذایی به جمعیت غیرفعال جامعه تبدیل شده یا تبدیل می‌شوند.
راهکار چیست؟
در حال حاضر راه ورود این جمعیت به صنعت و تولید در گرو راه‌اندازی مجدد صنایع ورشکسته از طریق تامین مالی آنهاست، تحت این شرایط ما شاهد ترکیب تجربه و دانش در کنار هم خواهیم بود که در حقیقت این ترکیب همان اکسیر حقیقی مورد نیاز تولید برای احیای این صنعت است. صنعت غذایی این روزها تبدیل به عرصه‌ای رقابتی در سطح جهان شده است که با استفاده از علم و تکنولوژی می‌توان بازار بهتری به دست آورد.
استفاده از علم فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط با صنایع غذایی و بسته‌بندی می‌تواند تضمین‌کننده حضور بیشتر و با‌کیفیت‌تر ایران در بازارهای بین‌المللی باشد.
در صنایع غذایی دو سوی تولید و عرضه هر دو نقش مهمی در رونق این بخش بازی می‌کنند. به نظر شما در حال حاضر چالش‌ها و مشکلات پیش روی صادرکنندگان مواد غذایی برای عرضه تولیدات ایرانی در بازارهای بین‌المللی چیست؟
در حال حاضر شاهد آن هستیم که شرایط در صنایع غذایی در مقایسه با گذشته به اندازه نسبتاً زیادی بهبود داشته است. خوشبختانه عواملی همچون کاهش تحریم‌ها، گسترش دامنه انتخابی ما در واردات مواد، کاهش بوروکراسی گمرکی و همچنین بهبود تسهیلات در این بخش مثل کاهش هزینه‌های انبارداری گمرک، موجب تسهیل جریان ورودی کالاها به داخل کشور شده است. اما در بخش صادرات، ایران هنوز یک کشور نوپا به شمار می‌رود نه یک کشور با سبقه صادراتی طولانی.
در این راستا توصیه می‌کنم دولت همانند کشورهای همسایه از سیستم انگیزشی مثل اهدای جوایز به صادرکنندگان به منظور افزایش صادرات استفاده کند تا انگیزه تولیدکنندگان را به سمت حضور در بازارهای خارجی سوق دهد. به عنوان مثال در یکی از کشورهای هم‌مرز جوایز صادرات حتی وقتی هنوز کالاها از مرز کشور خارج نشده است به صادرکنندگان اهدا می‌شود اما در اینجا وضع به این صورت نیست و ما تا رسیدن به این نقطه راه زیادی داریم.
یعنی در حال حاضر بازار هدف بسیار مناسبی برای توسعه صادرات دارید؟
منطقه «CIS» شامل کشورهایی چون گرجستان و بالاخص روسیه است. با توجه به آنکه روسیه اکنون در شرایط تحریمی از سوی اتحادیه اروپا به سر می‌برد و برای واردات مواد غذایی دچار محدودیت شده است، می‌تواند مقصد مناسبی برای کالاهای صادراتی ما در بخش محصولات غذایی باشد.
باید در نظر داشت روسیه تنها یک کشور نیست بلکه در حقیقت دروازه اروپایی برای معرفی محصولات ما به جهان است و می‌تواند زمینه‌ساز توسعه این صنعت، در گام بعدی باشد. به دلیل اهمیت استراتژیک این کشور در بحث صادرات محصولات غذایی، وقت آن رسیده است که دولت و بازرگانان ما انجام مذاکرات با مسوولان این کشور برای توسعه صادرات محصولات ایرانی را آغاز کنند.
شما رئیس هیات‌مدیره شرکتی هستید که در تولید محصولات غذایی یک برند محسوب می‌شود. در پایان لطفاً توضیحاتی در مورد «برند گلها» که خود شما در بازار محصولات غذایی سکاندار آن هستید بفرمایید.
شرکت صنایع غذایی گلها در سال 1318 تاسیس شده است و بنده از ابتدای دهه 80 مدیریت آن را بر عهده گرفته‌ام. در این سال‌ها با تلاش همکاران و در نتیجه توسعه فعالیت‌هایمان موفق به رشد 350درصدی در تنوع محصولات، تعداد پرسنل و دستگاه‌های تولیدی شده‌ایم. میزان تنوع محصول ما به حدی بالاست که وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز ما را یکی از پرتنوع‌ترین کارخانجات محصولات غذایی کشور اعلام و قلمداد کرده است. یکی از دلایل پیشرفت شرکت ما در امر تولید محصولات غذایی توجه به فرهنگ مصرف مشتری‌هایمان است.
آیا اهدافی که داشتید محقق شده است؟
به دنبال رسیدن به اهداف این سیاست محصولات جدید ما در سال 1396 را غذاهای نیمه‌آماده تشکیل می‌دهند. علت این امر تغییر رفتار زندگی خانوارها در کشور است زیرا امروزه شاهد فعالیت مردان و زنان در بازار کار کنار هم هستیم که بالطبع تحت تاثیر این شرایط به نظر می‌رسد با تولید غذاهای نیمه‌آماده محصولی سازگار با نیاز جامعه تولید و به بازار عرضه کرده‌ایم که مورد استفاده بسیاری در زندگی امروز خانواده‌های ما دارد.
در پایان علاقه‌مندم به‌عنوان سفیر غذای سالم چند نکته را در رابطه با انتخاب غذایی مفید برای سلامت انسان به هموطنانم عرض کنم. متاسفانه در حال حاضر شاهد آن هستیم که مردم از غذاهای ارگانیک کمتر استفاده می‌کنند و به همین نسبت میزان مصرف فست‌فود در کشور بالاست.
توصیه بنده به همه کسانی که در وعده‌های غذایی خود از فست‌فود بیشتر استفاده می‌کنند یا جایی برای غذاهای ارگانیک در سبد خرید خود ندارند، این است که به دلیل وجود چربی اشباع در این مواد غذایی، حتماً در کنار آنها از مرکبات مثل آبمیوه طبیعی یا سبزیجات مثل سالاد استفاده کنند.
در بحث دارو نیز بهتر است مردم داروهای ارگانیک را با داروهای شیمیایی جایگزین کنند. به این شکل می‌توان عادات غذایی و دارویی اشتباه را که خود باعث بروز مشکلات و بیماری‌های متعدد می‌شوند اصلاح کرد.
