خودروسازی در تب‌وتاب رئیس‌جمهور بعدی

اواخر اردیبهشت‌ماه امسال در حالی انتخابات ریاست‌جمهوری ایران برگزار خواهد شد که نتیجه آن تاثیر مستقیمی بر صنعت و البته بازار خودرو ایران خواهد داشت. جدای از اینکه بازار خودرو تا حدی هرچند اندک، متاثر از این ماجرا به رکود رفته، خودروسازی کشور نیز در تب‌وتاب نتیجه انتخابات به سر می‌برد. این تب‌وتاب از آن جهت است که رئیس‌جمهور و کابینه بعدی می‌توانند نقش مهم و تعیین‌کننده‌ای در اجرا یا عدم اجرای قراردادها و تفاهمنامه‌های پسابرجامی در صنعت خودرو کشور ایفا کنند.

به عبارت بهتر، رویکردی که دولت بعد به صنعت خودرو و مشارکت‌های بین‌المللی آن دارد، تعیین‌کننده آینده این صنعت و البته بازار خودرو خواهد بود، زیرا در حال حاضر توسعه خودروسازی کشور به همکاری‌های خارجی گره خورده است.

در این شرایط، کارشناسان دو سناریو را برای خودروسازی و بازار ایران پس از انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌رو مطرح کرده و دو چشم‌انداز متفاوت را ترسیم می‌کنند.

سناریوی اول این است که مردم در انتخابات دوازدهم نیز حسن روحانی را به عنوان رئیس‌جمهوری خود برمی‌گزینند و بنابراین دولت فعلی و سیاست‌های کلی‌اش به مدت چهار سال دیگر نیز ادامه خواهد یافت. طبق این سناریو و با توجه به سیاست دولت فعلی در خودروسازی، پیش‌بینی می‌شود علاوه بر قطعی شدن حضور برخی خودروسازان خارجی که پیشتر اقدام به امضای تفاهمنامه با طرف‌های داخلی کرده‌اند، خودروسازانی دیگر نیز راهی کشور شوند.

آن‌طور که مواضع دولت یازدهم و شخص رئیس‌جمهوری نشان می‌دهد، میل به سرمایه‌گذاری خارجی در خودروسازی کشور و همکاری‌های بین‌المللی در این صنعت بالا بوده و دولت مایل به حضور خارجی‌ها در «جاده مخصوص» است. طی کمتر از دو سالی که از برجام می‌گذرد، خودروسازان خارجی مختلفی برای حضور در ایران اعلام آمادگی کرده و دولت نیز روی خوش به آنها نشان داده و این موضوع تاییدکننده موضع مثبت دولت یازدهم در موضوع مشارکت‌های بین‌المللی در صنعت خودرو است. البته بدون شک ایرادهایی به عملکرد ارکان دولت به خصوص وزارت صنعت، معدن و تجارت در جذب و تشویق سرمایه‌گذاران خارجی در صنعت خودرو وارد است، با این حال رویکرد کلی در دولت یازدهم، استقبال از مشارکت‌های بین‌المللی خودروسازان داخلی بوده و خواهد بود.

با این حساب، در صورت تداوم دولت فعلی در چهار سال آینده، می‌توان به رشد سرمایه‌گذاری‌های خارجی در صنعت خودرو و افزایش همکاری‌های خارجی جاده مخصوصی‌ها امیدوار بود و این موضوع می‌تواند تکنولوژی و محصولات باکیفیت و به‌روز دنیا را راهی کشور کند.

این اما در حالی است که طبق سناریوی دوم، اگر جناح مخالف دولت در انتخابات پیش‌رو پیروز شود، با توجه به مواضع نه‌چندان مثبت در قبال برجام و شرکت‌های خارجی، ممکن است اجرای قراردادها و تفاهمنامه‌های بین‌المللی در صنعت خودرو کشور به کما رفته یا به تاخیر بیفتد. در این صورت، این احتمال وجود دارد که مشتریان ایرانی از ورود محصولات به‌روز دنیا به بازار داخل محروم شده و مجبور شوند باز هم با محصولات فعلی یا نهایتاً خودروهای جدید چینی روزگار بگذرانند. در این شرایط اتفاقاً برخی خودروسازان خارجی نیز برای قطعی کردن حضور خود در ایران، به انتظار اعلام نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم نشسته‌اند تا تکلیف خود را برای آمدن یا نیامدن به ایران بدانند. هرچه هست، باید کمتر از یک ماه دیگر منتظر ماند و دید میهمان دوازدهم پاستور چه کسی است و دولت بعد چه خوابی برای دومین صنعت بزرگ کشور خواهد دید.

خودروهای پسابرجامی، متغیرهای بازار

اما اگر فرض را بر انتخاب دوباره حسن روحانی به ریاست‌جمهوری ایران قرار دهیم، این امیدواری به صورت جدی وجود دارد که چهره بازار خودرو کشور طی سال جاری و البته سال‌های بعد به تدریج تغییر کرده و محصولات جدید جای خودروهای قدیمی را بگیرد یا حداقل سبد بازار متنوع‌تر شود.

بر این اساس، در صورتی که ملاک تغییر چهره بازار خودرو کشور در سال آینده را «قراردادها و تفاهمنامه‌های خارجی» به همراه محصولات جدید داخلی، در نظر بگیریم، در مقاطع مختلف طی سال جاری، با حضور خودروهای تازه‌وارد روبه‌رو خواهیم بود. تا به امروز، چند قرارداد و تفاهمنامه خارجی در خودروسازی کشور به امضا رسیده که البته تنها قرارداد پژو وارد فاز اجرایی شده است. طبق این قرارداد که میان ایران‌خودرو و پژو منعقد شده، بناست در فاز اول همکاری مشترک دو طرف، پنج محصول (هم در فاز تولید و هم در فاز واردات) روانه بازار خودرو کشور شود. پژو 2008، پژو 208، پژو 301، پژو 308 و پژو 508، پنج محصول مدنظر پژو برای بازار ایران به شمار می‌روند که در این بین، مدل‌های 2008 و 208 و 301 در ایران‌خودرو تولید خواهند شد و 308 و 508 نیز از طریق واردات به دست مشتریان ایرانی خواهند رسید. بنابر اخبار رسیده، در حال حاضر ایران‌خودرو تولید مدل 2008 را در خطوط خود آغاز کرده و این محصول طی اردیبهشت‌ماه رسماً رونمایی و مهیای ورود به بازار شد. پیش‌بینی می‌شود سایر محصولات موردنظر پژو نیز به‌تدریج طی سال آینده روانه بازار ایران شوند.

اما دیگر خودروساز فرانسوی یعنی رنو نیز طی سال گذشته تفاهمنامه‌ای با سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران به امضا رساند و طرفین بناست در سال 96 آن را به قرارداد تبدیل کنند. آن‌طور که در خبرها آمده، رنو در فاز اول همکاری مشترک خود با سازمان گسترش، چهار محصول جدید را روانه بازار ایران خواهد کرد. این چهار خودرو عبارتند از «سیمبول»، «داستر»، «کوئید» و «کلیو 4»، که همه دارای کیفیت قابل قبولی هستند و می‌توانند چهره بخش‌هایی از بازار خودرو ایران را تغییر دهند.

طبق اعلام منابع رسمی رنو، این خودروساز فرانسوی فاز جدید حضور خود در صنعت و بازار خودرو ایران را احتمالاً در اوایل سال 2018 میلادی (دی‌ماه 96) کلید خواهد زد. در کنار رنو و پژو اما دیگر خودروساز فرانسوی یعنی سیتروئن نیز قصد ورود به ایران را دارد و حتی تفاهمنامه همکاری مشترک با سایپا نیز امضا کرده است. البته یک فرق بزرگ میان برنامه‌ریزی پژو و رنو با سیتروئن (برای حضور در ایران) به چشم می‌آید و آن، مشخص نبودن محصولات مدنظر این خودروساز برای بازار کشور است. به‌عبارت بهتر، سیتروئن هنوز بر سر نوع خودروهای تولیدی و صادراتی به ایران، تصمیم نهایی را نگرفته و مشخص نیست کدام محصولات این شرکت روانه بازار داخل خواهند شد. این شرکت البته قرار است 50 درصد از سهام سایت کاشان سایپا را خریداری کرده و محصولات موردنظر خود را در آنجا به تولید برساند.

اما از فرانسوی‌ها که بگذریم، دو خودروساز دیگر، یکی از آلمان و دیگری از ایتالیا نیز قصد حضور در خودروسازی و بازار ایران را دارند که اگر قطعی شود، رقابتی نزدیک در بازار داخل شکل خواهد گرفت. در واقع با حضور همزمان شرکت‌هایی مانند پژو و رنو و سیتروئن و فولکس و فیات، علاوه‌بر تغییر چهره کلی بازار خودرو ایران، رقابت در آن نیز بالا رفته و در نهایت نفع آن به مشتریان خواهد رسید. البته در حال حاضر فولکس واگن هنوز حضور خود در ایران را به‌طور رسمی اعلام نکرده، با این حال منابع داخلی از همکاری مشترک این خودروساز آلمانی با بخش خصوصی صنعت خودرو کشور خبر داده‌اند. همچنین فعلاً مشخص نیست فولکسی‌ها چه محصولاتی را برای بازار ایران در نظر گرفته و قصدشان رقابت در کدام بازه قیمتی است. در مورد فیات ایتالیا نیز گفته می‌شود مذاکرات میان این شرکت و ایران‌خودرو همچنان ادامه دارد و اگر توافق نهایی حاصل شود، محصولات فیات احتمالاً بازه قیمتی 40 میلیون تومان به بالای بازار خودرو ایران را پوشش خواهند داد.

با توجه به قراردادها و تفاهمنامه‌های موردنظر، انتظار می‌رود در صورت رویکرد مثبت دولت بعدی به مشارکت‌های بین‌المللی در صنعت خودرو، به تدریج چهره کلی بازار خودرو کشور تغییر کرده و مشتریان پشت فرمان محصولات به‌روزتر و باکیفیت‌تری بنشینند.