اعلام خطا
ایران رسماً مسوولیت هدف قرار دادن هواپیمای مسافربری اوکراین بر اثر خطای انسانی را پذیرفت
بامداد چهارشنبه 19 دی‌ماه یک فروند هواپیمای بوئینگ اوکراین با ۱۷۶ مسافر و خدمه که از فرودگاه امام خمینی بلند شده بود، تنها دقایقی پس از شروع پرواز، در خاک ایران سقوط کرد و تمامی سرنشینان آن جان باختند. 142 نفر از جان‌باختگان این هواپیما که قرار بود از مبدأ تهران به مقصد کی‌یف برود، ایرانی بودند. پس از گذشت چند روز از انهدام هواپیما و در حالی که اخبار ضدونقیضی درباره علت این انهدام در سطح داخلی و جهانی مطرح شده بود، ایران رسماً اعلام کرد که بر اثر خطای سهوی انسانی پدافند هوایی ایران این هواپیما را هدف قرار داده است. 21 دی‌ماه یعنی سه روز پس از سقوط هواپیمای بوئینگ ۸۰۰-۷۳۷ در خاک ایران و انتشار برخی خبرها مبنی براینکه این هواپیمای مسافربری در اقدامی اشتباه از سوی ایران هدف قرار گرفته است، سرانجام مقامات ایران رسماً این خبرها را تایید کردند. به گزارش دنیای اقتصاد، ابتدا ستاد کل نیروهای مسلح در اطلاعیه‌ای تایید کرد که بر اثر بروز خطای انسانی و غیرعمد، هواپیمای خطوط هوایی اوکراین مورد اصابت قرار گرفته است. به دنبال آن حسن روحانی رئیس‌جمهوری در بیانیه‌ای ضمن ابراز تاسف از خطای انسانی رخ‌داده که منجر به سقوط هواپیمای اوکراینی شد، اعلام کرد: مسببان این اشتباه نابخشودنی مورد پیگرد قانونی قرار گرفته و نتایج به استحضار ملت شریف ایران و خانواده‌های قربانیان برسد. در پی اعلام نتایج تحقیقات ستاد کل نیروهای مسلح درباره سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی، رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی با ابراز همدردی عمیق و مجدد با خانواده‌های داغدار، ستاد کل نیروهای مسلح را مامور پیگیری کوتاهی‌ها یا تقصیرهای احتمالی در این حادثه و مراقبت برای عدم امکان تکرار چنین سانحه‌ای کردند.
خطای سکوت
اینکه اعلام علت سقوط هواپیمای مسافربری 72 ساعت به طول انجامید، افکار عمومی را در بهت و خشم فرو برد. روزنامه ایران نوشت: خطای سکوت، رنج سقوط را صدچندان کرد. حقیقت سقوط هواپیمای مسافربری، فقط 72 ساعت کتمان شد. اگرچه فرمانده هوافضای سپاه تاکید داشت نیتی برای کتمان نبود، اما این اذعان چیزی از اعتراض‌ها یا انتقادها به واقعیت پنهان‌کاری را تغییر نداد. رازها از پرده برون افتاد. بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح تیر خلاص به باور کسانی بود که هنوز امید داشتند علت سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی هر چیزی باشد، الا شلیک موشک داخلی. اما با ناباوری هرچه تمام‌تر، بهت این خبر سنگین به همان اندازه آوار شد که بغض سقوط. سحرگاه 18 دی‌ماه، پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین از فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) کمتر از 10 دقیقه در آسمان بود. ساعت 6 و 19 صبح، با شلیک پدافند «تور ام یک» در نزدیکی‌های پایگاه نظامی بیدگنه، همه 176 سرنشین آن آسمانی شدند. از آن زمان تا 7 صبح روز شنبه، 72 ساعت سنگین به درازا کشید. در این 72 ساعت، دولت‌ها، مقام‌ها و رسانه‌های غربی پافشاری می‌کردند که علت سقوط، شلیک موشک خودی بوده، حتی اگر غیرعمدی بوده باشد. اما از این طرف مقام‌های سازمان هواپیمایی کشوری و دولت، با همان شدت این ادعا را رد می‌کردند. مقام‌های هواپیمایی کشوری مدام تاکید می‌کردند علت سقوط تنها پس از پایان بررسی جعبه سیاه هواپیما مشخص می‌شود. این مقام‌ها برای جلب اعتماد داخلی و بین‌المللی، نمایندگان همه طرف‌های ماجرا، از اوکراین، تا فرانسه، شرکت هواپیماسازی بوئینگ و کانادا را برای مشارکت در این بررسی‌ها به تهران دعوت کردند. نفس این دعوت، بارقه امید و نقطه اطمینانی بود بر اینکه حتماً و لابد دلیل این سقوط نمی‌تواند موشک باشد. چراکه در خلال همه این ساعت‌ها که مسوولان کشوری داخل، سقوط هواپیما بر اساس شلیک را انکار می‌کردند، مقام‌ها و رسانه‌های غربی مصر بودند که علت، شلیک موشک بوده است. اینها با تکیه بر فیلم‌های منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی و داده‌های نظامی آمریکا (که البته رسانه‌ای نشد) با جزئیات نشان دادند که علت سقوط، شلیک کدام سامانه و از کدام پایگاه بود. بازی اصرار خارجی‌ها و انکار داخلی‌ها فقط 72 ساعت دوام آورد. علت تداوم این بازی هم سکوت درباره واقعیت ماجرا بود. بگومگوها ادامه داشت تا ستاد کل نیروهای مسلح با صدور بیانیه‌ای، مسوولیت این حادثه را پذیرفت و سپس رئیس‌جمهوری هم بر این واقعیت تلخ صحه گذاشت. سرانجام سردار امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده هوافضای سپاه پاسداران در یک نشست خبری، مقابل دوربین شبکه خبر ظاهر شد و جزئیات شلیک اشتباهی و غیرعمدی به پرواز شماره ۷۵۲، سقوط و کشته شدن همه مسافران آن را تشریح کرد. اما این مسوولیت‌پذیری به قدری دیرهنگام بود که خود به مساله‌ای دیگر دامن زد، فاجعه انکار، بی‌خبری و کتمان حقیقت از ایران و جهان. فرمانده هوافضای سپاه در تشریح جزئیات این فاجعه گفت: از شب قبل از حادثه، شرایط جنگی به شبکه یکپارچه پدافند ابلاغ شد و در این شرایط تعدادی سامانه پدافندی به رینگ پدافند هوایی تهران اضافه شد که این حادثه توسط سامانه‌ای رقم خورد که به عنوان اولین سامانه در محدوده غرب تهران، در اطراف بیدگنه، مستقر شد. اپراتور سامانه‌ای که موشک شلیک کرد، گفت چندین بار درخواست کردیم فضای کشور از پرواز خالی شود و اصطلاحاً آسمان Clear شود، که به خاطر برخی ملاحظات، عزیزان این کار را نمی‌کنند. او با بیان اینکه در یک یا دو مرحله به این سامانه‌ها تاکید می‌شود که موشک‌های کروز در مسیر هستند و آمادگی داشته باشید، ادامه داد: این سامانه پدافندی ساعت ۱۲ شب (چهارشنبه‌شب) در این منطقه مستقر شد و هواپیما پس از بلند شدن، از سوی اپراتور، موشک کروز تشخیص داده شد. اپراتور موظف بود تماس بگیرد و تاییدیه بگیرد، اما ظاهراً سیستم ارتباطی او با اختلال مواجه بود و نتوانسته ارتباط برقرار کند. در این شرایط فقط تنها 10 ثانیه برای تصمیم‌گیری فرصت داشت که به تصمیم بد او در هدف‌گیری منجر شد. حاجی‌زاده درباره تاکید و اصرار مدیران هواپیمایی کشوری تا پیش از اعلام نیروهای مسلح مبنی بر اینکه علت سقوط، موشک نیست، گفت: آنان از این حادثه خبر نداشتند. من صبح چهارشنبه که مطلع شدم، تقارن آن با این موضوع من را به شک انداخت، در راه تهران به مسوولان اطلاع دادم که به احتمال زیاد هواپیمای خودی را زده‌ایم. زمانی که به تهران رسیدم دیدم ستاد کل نیروهای مسلح یک تیم بررسی سانحه تشکیل داد و تمام این تیم و افراد دخیل در این قضیه را کاملاً قرنطینه کرده بودند و ما اجازه نداشتیم اطلاع‌رسانی کنیم.
عصر جدید روابط خارجی ایران و مکانیسم ماشه
فعال شدن مکانیسم ماشه نیز یکی از مهم‌ترین اتفاقات هفته گذشته بود. چهارشنبه 25 دی‌ماه دنیای اقتصاد نوشت: فرانسه، بریتانیا و آلمان سازوکار حل اختلاف برجام، معروف به مکانیسم ماشه را فعال کردند. بنا بر بیانیه صادرشده از سوی سه کشور اروپایی عضو توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با ایران، این دولت‌ها در هماهنگی با سرویس روابط خارجی اتحادیه اروپا این تصمیم را گرفتند. نکته مهم سازوکار ماشه این است که بازگشت تحریم‌ها، قابل وتو از سوی چین و روسیه نیست. در همین ارتباط وزیر خارجه اتحادیه اروپا گفت: حفظ توافق هسته‌ای با ایران در شرایط کنونی مهم‌تر از هر زمانی شده است. فعال‌سازی مکانیسم حل اختلافات با ایران بهترین راه برای حل مشکلات هسته‌ای با این کشور است. خبرگزاری رویترز به نقل از «دو دیپلمات اروپایی» گزارش کرده که روز سه‌شنبه سه کشور آلمان، بریتانیا و فرانسه به اتحادیه اروپا اطلاع دادند که در نظر دارند سازوکار ماشه در برجام را به جریان اندازند. تروئیکای اروپا در ادامه بیانیه خود تاکید کرده‌اند که به کارزار فشار حداکثری دولت آمریکا علیه ایران نمی‌پیوندند. به گزارش «انتخاب»، به گفته منابع رویترز، دلیل این اقدام «تخلف جدید ایران از برجام» در پی تصمیم دولت آن کشور به کاهش تعهداتش در این توافق است. به گفته این دو دیپلمات، هدف از به جریان انداختن سازوکار ماشه مذاکره با ایران و تلاش برای قانع کردن آن کشور به تغییر تصمیم خود و بازگشت به اجرای برجام است و هدف این نیست که این توافق لغو و تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران از سر گرفته شود. رویترز پیش از این به نقل از شش دیپلمات اروپایی گزارش داده بود که سه قدرت اروپایی، بریتانیا، آلمان و فرانسه تصمیم گرفته‌اند در پاسخ به کاهش تعهدات ایران در برجام، مکانیسم ماشه را فعال کنند اما در تناسب با اقدامات آتی ایران و به‌طور تدریجی، بدون آنکه پرونده ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ببرند. این بیانیه حدود ۱۰ روز پس از «گام پنجم» ایران در کاهش تعهدات برجامی خود منتشر شده است. ایران یکشنبه ۱۵ دی‌ماه گام پنجم کاهش تعهدات برجام را با توقف آخرین محدودیت‌های عملیاتی در برجام برداشت.
اعلام نتایج بررسی صلاحیت‌ها در انتخابات
اعلام نتایج بررسی صلاحیت کاندیداهای انتخابات مجلس واکنش‌هایی به همراه داشت. سه‌شنبه 24 دی‌ماه روزنامه اعتماد به عنوان روزنامه وابسته به جریان اصلاحات با تیتر «یک انتخابات درون‌حزبی» نوشت: قاسم میرزایی‌نیکو، یکی از نمایندگان اصلاح‌طلبی که حالا با حکم رد صلاحیت شورای نگهبان در مرحله نخست مواجه شده، از این عدد دقیق‌تر خبر داده که به گفته او، شامل حدود 120 نماینده است. این نماینده عضو شورای مرکزی فراکسیون امید مجلس اما همزمان از تحولی تازه و البته بدواً مهم نیز خبر داده و به ایسنا گفته در حالی «در مرحله نخست، ۱۲۰ نماینده داوطلب نمایندگی مجدد رد صلاحیت شده بودند که شب گذشته (یکشنبه) یک‌مرتبه ۳۰ نماینده را تایید صلاحیت کردند». با این حساب چنان‌که این نماینده مجلس نیز تاکید کرده، در حال حاضر از حدود 250 نماینده فعلی مجلس دهم که اقدام به نام‌نویسی برای حضور در انتخابات مجلس یازدهم کرده بودند، 90 نفر رد صلاحیت شده‌اند.
مسائل مالی علت رد صلاحیت برخی نماینده‌ها
سخنگوی شورای نگهبان در مورد علت رد صلاحیت‌ها گفت: از حدود ۲۴۷ نفر نماینده فعلی مجلس، صلاحیت ۹۰ نفر عمدتاً به خاطر مسائل مالی تایید نشده است، البته به برخی از آنها مستندات پرونده‌شان توضیح داده شد و به بقیه نیز اگر درخواست کردند، این مستندات ارائه می‌شود. طبق گزارش تسنیم، عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان با حضور در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری سیما گفت: مهم‌ترین دلایل رد صلاحیت‌ها، مفاسد اقتصادی، مفاسد اخلاقی و ضدیت با حاکمیت بوده است. بر اساس گزارش‌های رسانه‌ها در بین چهره‌های شاخص سیاسی تایید صلاحیت‌شده نام افرادی همچون مجید انصاری، مسعود پزشکیان، الهام امین‌زاده، مصطفی کواکبیان، سهیلا جلودارزاده، احمد مازنی، پروانه مافی، محمدرضا بادامچی، سیدفرید موسوی، فریده اولادقباد، ابوالفضل سروش، علیرضا رحیمی، محمدباقر قالیباف، الیاس نادران، حمیدرضا حاجی‌بابایی، مجتبی ذوالنوری و علیرضا محجوب به چشم می‌خورد. طبق گزارش خبرگزاری فارس بهروز نعمتی، سیدحسین نقوی‌حسینی، نادر قاضی‌پور، غلامرضا کاتب و محمدرضا تابش از نمایندگان فعلی مجلس هم رد صلاحیت شده‌اند. همچنین بر اساس گزارش اعتمادآنلاین، علی مطهری، مهدی شیخ، سکینه الماسی و محمد کاظمی که همگی از نمایندگان مجلس فعلی هستند، رد صلاحیت شده‌اند علاوه بر این گفته می‌شود حدود ۱۰ نفر از نمایندگان تهران از جمله غلامرضا حیدری، محمود صادقی، فاطمه سعیدی، طیبه سیاوشی هم جزو رد صلاحیت‌شده‌ها هستند. البته غلامرضا حیدری و محمود صادقی دلیل رد صلاحیت خود را تشابه اسمی اعلام کرده‌اند.
