انتظار مقاومت از اروپا
وزیر خارجه آلمان: نمی‌توانیم معجزه کنیم
هفته گذشته ایران میهمان مقام‌های بلندپایه از دو کشور ژاپن و آلمان بود. پیش از شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن، که بعدازظهر چهارشنبه (۲۲ خرداد) برای دیدار با مقامات عالی‌رتبه کشورمان وارد تهران شد، هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان، به ایران آمد. وزیر خارجه آلمان صبح روز دوشنبه (20 خرداد) پس از سفر به اردن، امارات و عراق، وارد تهران شد و با مقام‌های بلندپایه کشور دیدار و گفت‌وگو کرد. بخش مهمی از سفر هایکو ماس به تهران بر موضوع برجام و تبیین آخرین اقدامات اروپا پیرامون سازوکار مالی تجارت با ایران متمرکز بود چراکه اروپایی‌ها هنوز نتوانسته‌اند در پیگیری اقدامات مقابله‌ای خود با تحریم‌های آمریکا و به جریان انداختن سازوکار موثر سامانه مالی اینستکس گام موثری بردارند و چنانچه تا پایان فرصت دوماهه تهران اقدام تاثیرگذاری در دستور کار نداشته باشند، انتظار می‌رود ایران همان‌طور که اعلام کرده، اجرای بخش دیگری از تعهدات خود را در چارچوب برجام متوقف کند. روزنامه ایران در گزارشی در این باره نوشت: «سه کشور آلمان، فرانسه و بریتانیا می‌کوشند سازوکار مالی تجارت با ایران موسوم به «اینستکس» را با هدف مواجهه با تحریم‌های فرامرزی آمریکا به جریان بیندازند. سازوکاری که بر پایه آن اروپایی‌ها می‌خواهند سطح تجارت با ایران را به دوره پیش از بازگشت تحریم‌های آمریکایی بازگردانند و مانع از تاثیرگذاری رویکرد تهاجمی دولتمردان این کشور برای فلج کردن مناسبات تجاری با تهران شوند. با این حال به نظر می‌رسد که این تلاش نه‌چندان اساسی پس از ماه‌ها چشم‌انداز روشنی را به تصویر نمی‌کشد. شاید از این‌رو بود که ملاقات ظریف و ماس در حال و هوای متفاوتی برگزار شد؛ جایی که ظریف با اشاره به کم‌کاری شرکای برجام برای حفظ این توافق به روشنی معلوم کرد مهم‌ترین دستور کار حال حاضر ایران و کشورهای اروپایی عملیاتی کردن برجام است و خواستار اقدامات موثر اروپا برای پایان بخشیدن به جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران شد. وزیر خارجه آلمان نیز هرچند در نشست مطبوعاتی درباره جزئیات اقدامات پیرامون اجرای اینستکس توضیح چندانی نداد اما دست‌کم بر مواضع اعلامی پیشین اروپایی‌ها مبنی بر تلاش برای حفظ برجام تاکید کرد. به هر روی نتایج این سفر درباره توافق هسته‌ای در روزهای آینده و با نزدیک شدن به پایان فرصت دوماهه تهران و در تصمیم دولتمردان ایران به اجرای تام و تمام تعهدات برجامی‌اش یا متوقف کردن بخش دیگری از این تعهدات پدیدار می‌شود.»
شاهد هیچ اقدام جدی از سوی اروپا نبودیم
حسن روحانی، رئیس‌جمهوری کشورمان، در دیدار با هایکو ماس، با اشاره به اینکه خروج آمریکا از برجام جز تاثیرات منفی در تعامل کشورها و امنیت منطقه حاصلی نداشته است، تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران هرگز با اعمال تحریم و فشار در بن‌بست قرار نگرفته و نخواهد گرفت و اگر کشورهای اروپایی، معتقدند که برجام به نفع مناسبات ایران و اتحادیه اروپا و توسعه صلح، ثبات و امنیت منطقه است، باید سریع‌تر برای حفظ آن تلاش کرده و اقدامات عملی و جدی داشته باشند. روحانی با بیان اینکه توسعه ثبات و امنیت در منطقه یکی از آثار برجام به عنوان توافقی است که پس از 12 سال تلاش، کوشش و مذاکرات متعدد، حاصل شده، یادآوری کرد: آمریکا با خروج یک‌جانبه از برجام توافقات هفت کشور مذاکره‌کننده و قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را زیر پا گذاشت و اقدامات تروریستی را در منطقه آغاز کرد، اما متاسفانه در این راستا شاهد عکس‌العمل مسوولانه و مناسبی از سوی اروپا در قبال آمریکا نبودیم. در طول یک‌سال گذشته به‌رغم مواضع نسبتاً مناسب سیاسی، در مقام عمل شاهد هیچ اقدام جدی از سوی اروپا، نبودیم و اکنون باید به گونه‌ای تصمیم‌گیری و اقدام کنیم که به نفع ما، شما و همه کشورها و منطقه باشد. روحانی با بیان اینکه ایران به‌رغم آنکه می‌توانست پس از خروج آمریکا از برجام بر اساس ماده 36 این توافق عکس‌العمل نشان دهد، یک‌سال صبر کرد، گفت: از اروپا انتظار داریم تا در برابر تروریسم اقتصادی آمریکا علیه ملت ایران ایستادگی و مقاومت کرده و به تعهدات خود در برجام عمل کند.
به دنبال حفظ برجام
هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان، نیز در دیدار با رئیس‌جمهوری کشورمان، که عصر روز دوشنبه 20 خرداد برگزار شد، با ابراز نگرانی از افزایش تنش‌ها در منطقه به واسطه تحرکات خارج از منطقه، گفت: ما و اتحادیه اروپا به دنبال کاهش تنش‌ها در منطقه هستیم و در این راستا از هیچ تلاشی دریغ نخواهیم کرد. او خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام را اقدامی اشتباه و نادرست قلمداد کرد و پایبندی ایران به تعهدات خود در توافق هسته‌ای را نشان از رهبری هوشمندانه و سیاستمدارانه این کشور در عرصه بین‌المللی دانست. او اظهار کرد: اطمینان می‌دهم که آلمان با همکاری نزدیک شرکای اروپایی خود به دنبال حل و فصل مسائل و حفظ برجام است.
آلمان حامل پیام خاصی نبود
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، یک روز پیش از ورود وزیر خارجه آلمان به کشورمان، گفته بود که آلمان پیگیر نقش سه کشور اروپایی در برجام است و ایران با هایکو ماس در همین حوزه گفت‌وگو می‌کند. آن‌طور که ایسنا گزارش داده، ظریف در توضیح هدف سفر وزیر خارجه آلمان به ایران، اعلام کرد: آلمان به دنبال ادامه حیات برجام است البته جمهوری اسلامی تاکنون بر اساس برجام عمل کرده و اقدامات اخیر جمهوری اسلامی هم بر اساس برجام است، در واقع همان‌طور که برجام از کشورهای غربی خواسته، ما آثار عادی‌سازی روابط را باید ببینیم نه آنکه صرفاً شاهد صحبت از عادی‌سازی باشیم. به نظر نمی‌رسد که وزیر خارجه آلمان برای انتقال پیام خاص به تهران سفر کند، آلمان پیگیر نقش سه کشور اروپایی است لذا ما در همین حوزه با وی گفت‌وگو خواهیم کرد.
آماده‌ایم به عقب برگردیم
محمدجواد ظریف و هایکو ماس روز دوشنبه ۲۰ خرداد با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کردند و سپس دو طرف در نشست خبری مشترکی شرکت کردند. ظریف در این نشست خبری مشترک، گفت‌وگوهای خود با همتای آلمانی‌اش را جدی، صریح و طولانی عنوان کرد. او با اشاره به پایبندی ایران به برجام اظهار کرد: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش‌های خود بارها پایبندی ایران به تعهداتش را اعلام کرده و ما به همان میزان که به تعهدات خود در برجام پایبند هستیم از حقوق مردم خود نیز دفاع می‌کنیم و یکی از این حقوق حقوقی است که در ماده ۳۶ برجام ذکر شده است و اقدامات ایران منطبق بر حقوق شناخته‌شده خود طبق ماده ۳۶ برجام است. ما آمادگی داریم که متناسب با اقداماتی که از سوی کشورهای عضو برجام انجام می‌شود اقداماتی را که آغاز کرده‌ایم متوقف کنیم یا به عقب برگردیم یا این اقدامات را ادامه دهیم. عملکرد ما در این زمینه متناسب با عملکردی است که طرف‌های عضو برجام در راستای تعهداتشان انجام می‌دهند.
ظریف گفت‌وگوی خود با وزیر خارجه آلمان درباره کاهش تنش در منطقه را بسیار خوب توصیف کرد و افزود: تنش جدید در منطقه ما نتیجه جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران است که شخص آقای ترامپ آن را اعلام کرد. تنها راه کاهش تنش در منطقه توقف این جنگ اقتصادی است. نمی‌توان توقع داشت جنگ اقتصادی علیه مردم عادی در جریان باشد و کسانی که از آن حمایت می‌کنند یا آن را به راه انداختند در امان باشند. معتقدیم آلمان و اتحادیه اروپا نقش مهمی در پایان دادن به این تنش می‌توانند داشته باشند.
تلاش می‌کنیم، اما نمی‌توانیم معجزه کنیم
وزیر خارجه آلمان گفت: برای انجام تعهدات برجامی‌مان تلاش می‌کنیم، اما نمی‌توانیم معجزه کنیم. هایکو ماس در نشست خبری مشترک با محمدجواد ظریف، گفت: در منطقه خاورمیانه شرایط حساس و جدی است و افزایش تنش و خارج شدن آن از کنترل به نفع هیچ‌کس نیست. بر اساس گزارش ایسنا، هایکو ماس تاکید کرد: سه کشور اروپایی عضو برجام خواهان ادامه آن هستند و در راستای اجرای تعهدات خود تلاش می‌کنند ولی نمی‌توانیم معجزه کنیم. ما تلاش می‌کنیم که اینستکس را راه‌اندازی کنیم. آلمان همچنان از برجام حمایت می‌کند و اعتقاد داریم رسیدن به این توافق کار صحیح و درستی بود و آن را به رسمیت می‌شناسیم که ایران خواهان دریافت حقوق خود در چارچوب برجام است تا بتواند از منافع آن استفاده کند. خروج آمریکا از برجام موجب شد تا منافع اقتصادی پیش‌بینی‌شده ایران محقق نشود. ما تلاش می‌کنیم تا امکان تجارت و رشد اقتصادی را برای ایران فراهم کنیم.
سقوط برجام به نفع هیچ‌کس نیست
وزیر خارجه آلمان پس از سفر به کشورمان، مدعی شد ایران با خروج از برجام به جایگاه پیش از توافق بازگشته و مشمول همه تحریم‌ها خواهد بود. خبرگزاری مهر به نقل از واشنگتن‌پست، نوشت: «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان و «مارگو والشتروم» همتای سوئدی وی در جریان نشست بین‌المللی خلع سلاح استکهلم نسبت به احتمال از بین رفتن برجام ابراز نگرانی کرده و درعین حال، به ایران هشدار دادند که خروج از توافق هسته‌ای به منزوی شدن این کشور در جامعه جهانی منجر می‌شود. همزمان، آنها از آمریکا نیز به دلیل آنکه نتیجه یک دهه تلاش دیپلماتیک را به مخاطره انداخته انتقاد کردند.
تعهدات یک‌جانبه در توافقی چندجانبه
در واکنش به اظهارات وزیر خارجه آلمان در استکهلم، عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان، گفت: دوستان اروپایی اگر خیلی نگران حفظ برجام‌اند باید از همه طرف‌ها بخواهند بدان عمل کنند و بیش از همه خودشان به تعهداتشان پایبند باشند. طبق گزارش ایسنا، موسوی اعلام کرد: با سخنان ایشان درباره اهمیت برجام برای جامعه جهانی و اروپا هم‌نظریم، اما تاکید ایشان مبنی بر اجرای تعهدات یک‌جانبه توسط ایران در یک توافق چندجانبه را خیلی درک نمی‌کنیم. دوستان اروپایی اگر خیلی نگران حفظ برجام‌اند باید از همه طرف‌ها بخواهند بدان عمل کنند و بیش از همه خودشان به تعهداتشان پایبند باشند.
مطهری: در جریان امور نیستیم
علی مطهری از بی‌خبری مجلس و وزارت خارجه نسبت به پیام نماینده سلطان قابوس برای ایران انتقاد کرد. نماینده مردم تهران در مجلس با اشاره به دیدارهای دیپلماتیکی که این روزها در ایران انجام می‌شود اظهار کرد: این کشورها نگران منافع خودشان هستند و ژاپن هم شامل این اصل می‌شود. طبق گزارش عصر ایران، مطهری گفت: اینکه ژاپن می‌خواهد میانجی‌گری کند یا اگر از طرف سلطان قابوس نماینده‌ای آمده است، نه مجلس و نه حتی وزیر خارجه در جریان نبوده‌اند و این روش بدی است که مسوولان قانونی در جریان این امور نیستند. ما نمی‌دانیم چه پیامی آورده شده و چه پاسخی داده شده است و این خوب نیست. او با بیان اینکه گزارشی در این زمینه به مجلس ارائه نمی‌شود گفت: وقتی وزیر خارجه خبر ندارد ما نیز خبر نداریم. اطلاعاتی که ما داریم این است که وزیر امور خارجه به صورت مستقیم در جریان امور نبوده است و نقشی نداشتند و این درست نیست. چراکه دستگاه رسمی دیپلماسی کشور وزارت خارجه است و باید در جریان باشند.
