تابستان‌های خاموش
علت اصلی کمبود برق در فصل گرما چیست؟
در کنار افت فشار گاز در زمستان، چشم‌مان به خاموشی‌های سازمان‌یافته در تابستان هم روشن شد؛ انگار که به چند دهه پیش بازگشته‌ایم، البته با این پیشرفت که دولت، زمان قطعی برق را در جداولی به مردم اطلاع‌رسانی می‌کند.
مجیدرضا منصورخاکی: در کنار افت فشار گاز در زمستان، چشم‌مان به خاموشی‌های سازمان‌یافته در تابستان هم روشن شد؛ انگار که به چند دهه پیش بازگشته‌ایم، البته با این پیشرفت که دولت، زمان قطعی برق را در جداولی به مردم اطلاع‌رسانی می‌کند. اما چگونه است که در کشوری برخوردار از 74 هزار مگاوات ظرفیت اسمی تولید برق با شروع فصل گرما و به مجرد آنکه، مصرف از 50 هزار مگاوات عبور می‌کند، سروکله خاموشی‌ها هم پیدا می‌شود؟
آیا پای «کوتاهی در برنامه‌ریزی اقتصادی» در میان است یا این نقصان را باید در عوامل فنی و مهندسی جست‌وجو کرد؟ آیا مردم از بدمصرفی حذر می‌کنند؟ و در نهایت اینکه چرا هرسال با وجود طرح هزینه‌بر افزایش در ظرفیت نیروگاه‌ها، بازهم مصرف از ظرفیت عملیاتی تولید برق تجاوز می‌کند و کشور در تابستان با کمبود برق مواجه می‌شود؟ دردسری که وزارت نیرو را در سال جاری، ناچار به انتشار جدول ساعات خاموشی در مناطق مختلف کشور کرده و دولت را به تغییر ساعت کارمندان ناگزیر می‌کند. حال آنکه به جز ایجاد محدودیت در مصرف خانگی، بخشی از صنایع نیز مشمول قطعی برق شده‌اند و به موجب برخی اخبار رسمی، از این حیث زیان قابل توجهی متوجه آنها شده است. رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در این باره می‌گوید که موتورها و الکتروموتورهای صاحبان صنایع، با قطعی برق در روزهای اخیر، خسارت‌هایی را متحمل شده‌اند و اگر این وضع ادامه یابد وضعیت صنعت ایران بدتر از پیش خواهد شد. عبدالوهاب سهل‌آبادی، همچنین این انتقاد را مطرح کرده که برای جایگزینی برق با انرژی‌های نو و تجدیدپذیر طی سال‌های اخیر اقدام خاصی صورت نگرفته است. حمید چیت‌چیان وزیر نیروی دولت یازدهم نیز اخیراً به این مساله واکنش نشان داده و در یادداشتی نوشته است: «مدت زمان طولانی است که موضوع عدم تعادل درآمدها و هزینه‌های صنعت آب و برق به پرچالش‌ترین و بزرگ‌ترین تهدید فعالیت‌های وزارت نیرو تبدیل شده است؛ چراکه هزینه‌های تامین آب و برق بسیار بیش از درآمدهای حاصل از فروش این دو کالای حیاتی است.» این اظهارنظر تاکیدی دیگر بر غیرواقعی بودن ارز آب و برق مصرفی است؛ کالاهایی که با چاشنی یارانه، با نرخی کمتر از ارزش واقعی آن عرضه می‌شوند و به باور کارشناسان، پایین نگه‌داشتن قیمت این حامل‌های انرژی به «بدمصرفی» منجر شده است. از سویی به گفته همایون حائری معاون امور برق و انرژی وزیر نیرو، همچنان بیش از 10 درصد برق در شبکه توزیع تلف می‌شود که کاهش هر واحد درصد آن، ۱۰ هزار میلیارد تومان منابع می‌طلبد. این در حالی است که بخش خصوصی بارها نسبت به کاهش تلفات و افزایش میزان بهره‌وری و هدررفت آن با حمایت دولت، اعلام آمادگی کرده است. البته ظاهراً کاهش این میزان تلفات نیز مساله خاموشی‌ها در ایران را مرتفع نخواهد کرد. چراکه قطعی‌های اخیر، ارتباط تنگاتنگی با کاهش آب پشت سدها نیز داشته است؛ چنان‌که آرش کردی مدیرعامل شرکت توانیر در توضیح این مساله گفته است: «میزان ذخیره مفید سدهای زنجیره‌ای کارون در سال گذشته در این ایام، چهار میلیارد مترمکعب بوده که امسال این رقم به 3 /2 میلیارد مترمکعب رسیده است که باعث شد در ذخیره نیروگاه‌های برق‌آبی کمبود داشته باشیم.» اما آیا کاهش منابع آب در ایران قابل پیش‌بینی نبود؟ آیا دولت نباید از سال‌های گذشته، تغییر پارادایم تولید برق از منابع تجدیدناپذیر به منابع تجدیدپذیر را در دستور کار قرار می‌داد؟
