تب «بیتکوین»
چرا قیمت بیتکوین افزایش یافت؟
محمدامین خدابخش: در بازار ارزهای دیجیتال یک نام بیش از سایرین سر زبان‌ها می‌چرخد. «بیت کوین» به عنوان پرطرفدارترین ارز بازار کریپتوکارنسی‌ها در سال‌های اخیر رشدی خیره‌کننده داشته است و توانسته در کمتر از 10 سال از 2 /2 در هر واحد به محدوده 42 هزار دلار برسد. با این حال گذر از روزهای جذاب هاوینگ که می‌تواند راه را برای افت قیمت شدید بیتکوین باز کند، عاملی است
که در دوره بازار داغ شایعات در مورد صعود نجومی قیمت این ارز دیجیتال باید مورد توجه قرار گیرد. داده‌های تاریخی موید آن است که بیتکوین پس از هر بار نصف شدن پاداش استخراج، با نوسان‌های منفی قیمت و کاهش شدید روبه‌رو شده است.
انقلابی در فناوری مالی، تحولی در نظام پرداخت، پول آینده و چندین عنوان دیگر؛ تمامی اینها القاب و عناوینی است که در چند سال گذشته به یک مهمان تازه‌وارد در بازارهای مالی اطلاق می‌شود. این مهمان تازه‌وارد که در هفته‌های گذشته دوباره بر سر زبان‌ها افتاده چیزی نیست جز «بیت کوین»؛ پولی دیجیتال که به واسطه رشد قابل توجه قیمت آن در سال‌های اخیر مورد توجه تحلیلگران بوده و بارها و بارها به عناوین مختلف مورد توجه سرمایه‌گذاران و نشریات داخلی و خارجی قرار گرفته است.
صعودی دور از انتظار
بیتکوین به عنوان مهم‌ترین ارز بازار رمزارزها یا همان کریپتوکارنسی‌ها طی سال‌های گذشته افزایش قیمتی خارق‌العاده را شاهد بوده است. این رمزارز محبوب در حالی طی روزهای اخیر در قیمت ۴۲ هزار دلار به ازای هر واحد معامله شد که در کمتر از ۱۰ سال قبل بهای هر واحد از آن در حدود 2 /2 دلار بوده است. این افزایش ۱۹ هزار و ۸۹درصدی در طول یک بازه کمتر از ۱۰ سال، در شرایطی رخ داده که بیم و امیدها نسبت به آینده بیتکوین بهرغم نوسان‌های متعددی که در طول این دوره تجربه کرده همواره سیر صعودی داشته است. بررسی داده‌های تارنمای کوین مارکت کپ، یکی از معروف‌ترین پایگاه‌های اینترنتی رصد قیمت رمزارزها، نشان می‌دهد که از میان تمامی ارزهای موجود با بازاری به ارزش ۹۴۵ میلیارد و ۹۲ میلیون دلار، بیتکوین تا لحظه نگارش این گزارش به تنهایی ارزش بازاری برابر با ۶۵۸ میلیارد و ۹۶۲ میلیون دلار داشته است. بر این اساس بیتکوین در حالی به تنهایی 72 /69 درصد از کل بازار رمزارزها را به خود اختصاص داده است که به‌جز این نماد ۸۲۳۰ رمزارز دیگر نیز در این بازار وجود دارد.
بررسی تارنمای یادشده همچنین نشان می‌دهد که اگر ۳۵ ارز باارزش‌تر این فهرست را کسر کنیم سایر ارزهای دیجیتال در فهرستی بلندبالا جای خواهند گرفت که تمامی آنها ارزشی زیر یک میلیارد دلار دارند.
اما تمامی مسیر طی‌شده در طول 10 سال گذشته که به افزایش بیش از 19 هزاردرصدی قیمت بیتکوین انجامیده چندان هم بدون فراز و نشیب نبوده است. در سال‌های گذشته بیتکوین بارها افزایش‌ها و کاهش‌های تند و تیز را شاهد بوده که تحمل استرس آن از عهده کمتر سرمایه‌گذاری برمی‌آید. در همین روزهای اخیر بود که افزایش قیمت این ارز دیجیتال به محدوده ۴۲ هزار دلار آن هم تنها با گذشت یک ماه و نیم از گذر سخت قبلی در محدوده ۲۰ هزار دلار، در عرض چند ساعت کاهش ۱۰درصدی را شاهد بود. به نظر می‌رسد دقیقاً به همین دلیل است که رمزارز محبوب آینده‌پژوهان و دوستداران آزادی در سال‌های اخیر بهرغم افزایش قیمت قابل توجه مجال چندانی برای کسب مقبولیت عام در میان تمامی سرمایه‌گذاران نیافته است.
کوچک پرهیاهو
بر اساس آمار ارائه‌شده در تارنمای بنگاه خبری بلومبرگ بهرغم تمامی جنجال‌هایی که در هفته‌ها و ماه‌های اخیر بر سر افزایش قیمت بیتکوین رخ داده است رمزارز محبوب در طول عمر بیش از یک دهه‌ای معاملات خود نتوانسته در بین دارایی‌های سرمایه‌پذیر مقبولیت چندانی کسب کند.
بر این اساس کل بازار جهانی ارزهای دیجیتال در حالی بنابر آمار ارائه‌شده در این گزارش به حدود ۹۴۵ میلیارد دلار رسیده است که آمار ارائه‌شده توسط بلومبرگ حکایت از حجم ناچیز ارزش بازار این دارایی‌ها در مقابل دارایی‌هایی نظیر بازار اوراق بدهی بازار جهانی سهام و سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در طلا دارد. بنابر این گزارش در مقابل رقم ارائه‌شده برای رمزارزها که به یک تریلیون دلار هم نمی‌رسد، بازار جهانی طلا ارزشی سه تریلیون‌دلاری دارد. این در حالی است که خود طلا نیز در برابر ارزش ۱۰۳ تریلیون‌دلاری اوراق سهام و ارزش ۱۱۴ تریلیون‌دلاری اوراق بدهی ارزش بازار ناچیزی دارد.
این ارزش بازار در شرایطی به ثبت می‌رسد که با توجه به بهبود نگاه دولت‌ها و ورود سرمایه‌گذاران نهادی به رمزارزها تقویت انتظارات در خصوص رشد ارزش آنها در سال‌های آتی به‌خصوص در مورد بیتکوین، ارزهای دیجیتال یا همان کریپتوکارنسی‌ها راه بسیار طولانی برای رسیدن به کم‌ارزش‌ترین دارایی مرسوم یعنی طلا دارند.
بازی تکراری هاوینگ
چرا قیمت رمزارزهای پرطرفداری مانند بیتکوین نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافته است؟ پیچیده بودن تکنولوژی، جذاب بودن آن برای افرادی که میل به حضور در کسب‌وکارهای آینده دارند یا صرف حضور در یک بازار پرریسک برای مشارکت برای به دست آوردن درآمدی هیجان‌انگیز؟ برای پاسخ به این سوال نکته حائز اهمیت این است که رشد قیمت بیتکوین مبتنی بر چند عامل بوده که هر کدام سهمی در این فرآیند داشته‌اند. این رمزارز که بر پایه آرمان‌ها و اهداف بسیاری شکل گرفته، در سال‌های گذشته آنقدر حواشی داشته که توجه علاقه‌مندان را به خود جلب کند. یکی از این مسائل که توانسته به اندازه کافی بیتکوین را جذاب کند، فرآیند هاوینگ Halving در روند استخراج بیتکوین است که سبب می‌شود تا هر چند سال یک‌بار پاداش مشارکت در ماینینگ (پردازش و استخراج) به نصف کاهش یابد. این مساله باعث می‌شود تا هم فرآیند به دست آوردن بیت‌کوین‌های جدید پیچیده‌تر شود و هم مدت زمان لازم برای استخراج آنها بیشتر شود. در حالی که بیتکوین در بدو معرفی در سال ۲۰۰۸ تنها محدود به ۲۱ میلیون واحد از ارز یادشده بود و رسیدن به تمام این میزان نیازمند پردازش‌های کامپیوتری در سال‌های اخیر بوده است، رسیدن تعداد بیت‌کوین‌های موجود به بیش از ۱۸ میلیون واحد سبب شده تا سه میلیون بیتکوین باقی‌مانده به تدریج راه سخت‌تری را برای استحصال داشته باشند. بر این اساس انتظار می‌رود که با کمتر شدن تعداد بیت‌کوین‌های قابل استخراج رسیدن به تمام ۲۱ میلیون واحد دهه‌های متوالی به طول بینجامد.
دقیقاً به همین دلیل است که پس از هربار هاوینگ قیمت بیتکوین به طرز قابل توجهی افزایش پیدا می‌کند. در روزهای اخیر افزایش قیمت این رمزارز به دلیل نصف شدن میزان پاداش بود که استخراج‌کنندگان با شرکت در فرآیند پردازش بلاک‌چین به دست می‌آورند.
بررسی داده‌های قیمتی بیتکوین نشان می‌دهد که در طول سال‌های گذشته در محدوده زمانی که پاداش استخراج‌کنندگان نصف شده، بهای بیتکوین موجود در بازار به شدت افزایش یافته است. یکی از آخرین هاوینگ‌های بیتکوین در سال ۲۰۱۷ بود که توانست در طول زمانی اندک قیمت بیتکوین را از محدوده هزار دلار به حدود ۲۰ هزار دلار برساند. در آن زمان شایعه‌های بسیاری شکل گرفتند مبنی بر اینکه به زودی قیمت این دارایی به ۱۰۰ هزار دلار خواهد رسید با این حال افت قیمت بیتکوین از همان زمان آغاز شد و قیمت آن تا کانال سه هزار دلار افت کرد.
در حال حاضر نیز به نظر می‌رسد که تاریخ مجدداً در حال تکرار شدن است.
در روزهای گذشته بیتکوین در حالی سطح ۴۲ هزار دلار را لمس کرده که تحلیل‌های متعدد از قیمت این ارز ارائه می‌شود و رشد آن را حتی تا مرز ۱۸۰ هزار دلار پیش‌بینی کرده است. این در حالی است که نبود اطلاعات موجود از عرضه و تقاضای بیتکوین در کنار نداشتن مقررات نظارتی مانند آنچه در سایر بازارهای مالی می‌گذرد، پیش‌بینی روند پیش‌روی این قیمت را بسیار سخت کرده و در صورتی که عرضه‌های سنگین در این بازار شکل بگیرد نمی‌توان در خصوص ظن دستکاری در قیمت‌ها یا مداخله در بازار کار چندانی انجام داد.
ساختارشکن پرماجرا
اما بیتکوین فقط و فقط یک واحد پولی نیست. آنچه در طول این مدت باعث جذابیت آن شده ناشی از عوامل متعددی است که از آن جمله می‌توان به رمز و رازهای پشت آن، جدید بودن مبنای ساخت، حرف و حدیث‌های پشت سر این نوع دارایی و تحلیل‌هایی که از آینده آن می‌شود اشاره کرد.
در حالی که از ابتدای تاریخ تاکنون پول ماهیت فیزیکی داشته و حتی در دهه‌های اخیر با وجود ارتقای سطح فناوری اطلاعات و روش‌های ذخیره داده‌ها در بانک‌ها به عنوان واحدهایی از اطلاعات در کامپیوترها ذخیره شده همواره نمودی فیزیکی نیز داشته است. در سال‌های اخیر بهرغم آنکه بسیاری از ما عادت به حمل کارت‌های بدهی و اعتباری کرده‌ایم با این حال پول نیز مفهوم فیزیکی داشته که عموماً خود را در قالب اسکناس در گردش در کوچه و بازار نشان داده است. در مقابل ولی بیتکوین هیچ‌کدام اینها نیست، مجموعه‌ای است از اطلاعات که بر اساس فناوری بلاک‌چین ساخته شده و نه مانند پول‌های معمول قابلیت رهگیری دارد و نه می‌تواند به سیاستگذاران پولی و اقتصادی این امکان را بدهد که در میزان عرضه و چگونگی هزینه‌کرد آن دخالتی داشته باشند.
بنابراین اگر بخواهیم از این منظر به بیتکوین نگاه کنیم بدون شک این نوآوری انقلابی در زمینه تراکنش‌های مالی خواهد بود که ضمن حفظ حریم خصوصی دارندگان آن امکان سوءاستفاده‌های معمول سیاستمداران نظیر پولی‌سازی کسری بودجه را نیز از آنها سلب خواهد کرد. از زمانی که بیتکوین در سال ۲۰۰۸ به جهان معرفی شد تاکنون تمامی عوامل یادشده سبب شده‌اند تا استقبال از این ارز دیجیتال که در داخل مرزهای ایران طی سال‌های گذشته به رمزارز معروف شده است به شدت افزایش یابد؛ عاملی که نه‌تنها به امید بسیاری از دوستداران پول خصوصی و آزادی‌های فردی افزوده از بلکه با همه‌گیر شدن آن به‌خصوص افزایش تعداد درگاه‌های پرداخت و مقبولیت عمومی مصائبی را نیز به دنبال داشته است.
تب استقبال از بیتکوین طی یک دهه اخیر اگرچه توانسته مشاغل بسیاری در سراسر جهان پدید آورد و سرمایه‌گذاری پرسود آن بسیاری را منتفع کند ولی در مقابل به تسهیل تراکنش‌های غیرقانونی به دور از چشم مبادی قانونی پرداخته و توانست بسیاری از فعالیت‌های غیرقانونی در سطح بین‌المللی را بدون ایجاد سازوکاری برای نظارت بر تراکنش‌ها در عمل حمایت و همراهی کند. در حال حاضر فضای اینترنت پر از جستارهای مربوط به بیتکوین است. طی یک دهه اخیر هرچه استفاده از بیتکوین گسترش یافته و افراد بیشتری با آن آشنا شده‌اند سهولت پرداخت و هزینه ناچیز تراکنش سبب شده تا کسب‌وکارهای بسیاری از طریق آن به انجام مبادلات غیرقانونی بپردازند، یکی از مهم‌ترین کسب‌وکارها که شهرتی جهانی یافت و در سال ۲۰۱۳ توسط پلیس فدرال آمریکا منهدم شد، وب‌سایت فروش مواد مخدر در «جاده ابریشم» بود که به مدت دو سال به صورت ناشناس مجال فعالیت یافت.
یک بام و دو هوای ایران
در ایران نیز خرید و فروش بیتکوین طی سال‌های گذشته کم فراز و نشیب نداشته است. در حالی که فرآیند استخراج بیتکوین یا همان ماینینگ در ایران از سوی مراجع قانونی به رسمیت شناخته شده، با این حال هیچ چارچوبی در خصوص مبادله پول ملی برای خرید بیتکوین از سوی بانک مرکزی تعیین نشده است. این مساله باعث شده تا خرید و فروش بیتکوین بیش از آنکه یک امر قانونی و ایمن باشد، به ریسکی مضاعف در کنار نوسان‌های قیمت این دارایی بدل شود.
