پیشنهاد غیرمنتظره

  محمد ناظری: «سیب را که به هوا بیندازید، هزار چرخ می‌خورد تا به زمین برسد» ضرب‌المثلی است که در فضای بین‌الملل کاربرد زیادی دارد؛ که البته با توجه به داده‌های موجود می‌توان حرکت هزار چرخ احتمالی را با توجه به واقعیت‌های فضای بین‌الملل تحلیل کرد. در فضایی که تعریف و تمجید دولتمردان و انتقاد مخالفان از امضای قرارداد 25ساله ایران و چین رسانه‌ها را در‌برگرفته بود و بیشتر روی این موضوع مانور داده می‌شد که قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF، مهم‌ترین مانع امضای این قرارداد است، در پرونده‌های 368 و 369 تجارت فردا به این موضوع پرداختیم که یکی از ابعاد این قرارداد، امکان اجرای آن توسط چین است که با توجه به فشارهای آمریکا و روابط گسترده چین با کشورهای عربی منطقه، برای این کشور دشوار خواهد بود. سفر ظریف به چین در اواخر ماه گذشته که دولتمردان خوش‌بینی زیادی به آن داشتند، این بعد از قرارداد را هم برای آنها روشن کرد. سفر ظریف به پکن نه‌تنها آن‌طور که رضا زبیب، دستیار وزیر امور خارجه در امور آسیا و اقیانوسیه، پیش‌بینی کرده بود «گام بلندی در نهادینه کردن سند 25‌ساله همکاری دو کشور» نشد، بلکه با پیشنهاد جدید چین وارد فاز تازه‌ای شد که ممکن است کلاً این قرارداد را مسکوت کند. جدا از تعارفات مرسوم در مورد برادری دو کشور و همکاری برای ساختن واکسن کرونا، وانگ یو، وزیر خارجه چین در اظهاراتی متفاوت گفت پکن به منظور پاسخگویی به نگرانی‌های مشروع امنیتی تمام طرف‌های ذی‌نفع، پیشنهاد می‌کند «چارچوب گفت‌وگوهای چندجانبه منطقه‌ای برای حمایت از برجام ایجاد شود». بنابر اظهارات آقای وانگ یو، همه طرف‌های مورد بحث باید به‌صورت برابر در گفت‌وگوهای پیشنهادشده، حضور داشته و مشکلات امنیتی را که در خلیج‌فارس و خاورمیانه با آن روبه‌رو هستند، برای دستیابی به یک راه‌حل سیاسی دیپلماتیک مطرح کنند. حضور «همه طرف‌ها» که می‌تواند در حالت حداقلی عربستان و امارات را شامل شود و در حداکثری اسرائیل را هم دربر گیرد، مساله‌ای نیست که ایران به راحتی با آن کنار بیاید. هرچند دولت همچنان بر مفید بودن این سفر تاکید دارد اما به نظر می‌رسد این سفر و پیشنهاد غیرمنتظره چین نوعی بلاتکلیفی در پیشبرد این قرارداد استراتژیک به وجود آورد. محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور در پاسخ به سوال خبرنگاران، این سفر را «خوب» توصیف کرد اما منتقدان با توجه به مانوری که دولت پیشتر روی این قرارداد می‌داد و حالا در گرو حل برخی مسائل سیاست خارجی ایران قرار گرفته است، معتقدند یا منظور ایشان از سفر خوب، کیفیت سفر و عدم ابتلای وزیر خارجه کشورمان به کروناست یا آقای واعظی در کل «خوبی از خودشان است». آقای واعظی اعلام کردند با این سفر «گشایشی در همه امور ایجاد شده است». اما ظاهر «همه امور» چه در ابعاد روابط بین‌المللی و منطقه‌ای و چه در زمینه اقتصادی چیز دیگری را نشان می‌دهد. در این پرونده برای بررسی ابعاد جدید ماجرا و با توجه به تحولات پیش‌آمده، مهدی مطهرنیا در یادداشتی به بررسی ابعاد سفر ظریف به پکن، چشم‌انداز قرارداد 25ساله ایران و چین و امکان پذیرش شروط از سوی ایران پرداخته است. همچنین در گفت‌وگویی با عبدالرضا فرجی که در جریان مذاکرات پکن برای تدوین پیش‌نویس قرارداد ایران و چین قرار داشته است به تحلیل آینده این قرارداد در سایه سیاست‌های آمریکا و روابط چین و اعراب پرداخته‌ایم.