تحریم تازه

  رضا طهماسبی: روز 23 شهریورماه برابر با 14 سپتامبر، حملات کم‌سابقه‌ای به تاسیسات نفتی آرامکو در دو منطقه بقیق و خریص انجام شد که آتش‌سوزی گسترده‌ای در این دو سایت پالایشگاهی رقم زد. این حملات که مسوولیت آن را انصارالله یمن بر عهده گرفت با استفاده از 10 پهپاد و موشک انجام شد و تولید نفت عربستان را پنج میلیون بشکه در روز کاهش داد؛ کاهشی که البته بعد از سه روز با استفاده از ذخایر موجود عربستان پوشش داده شد اما این حمله تبعات و پیامدهایی دارد که هنوز باید منتظر آنها ماند. آمریکا در نخستین واکنش‌های خود، ایران را مسوول این حمله قلمداد کرد و عربستان نیز بدون اینکه مدرک مستندی رو کند، اعلام کرد که در این حمله از سلاح‌های ایرانی استفاده شده است. کم‌کم ترویج این نظریه که هنوز پایه و اساس درستی برای آن ارائه نشده است، به اروپا کشیده شد و سران اروپا نیز کم‌وبیش، محتاطانه یا بی‌پروا از اثرگذاری ایران در این حملات گفتند. با این همه نخستین اقدام عملی را علیه ایران، ایالات متحده انجام داد و در تحریم‌هایی تازه، بانک مرکزی، صندوق توسعه ملی و شرکت اعتماد تجارت پارس را مشمول قرار داد، تحریم‌هایی به بهانه «تامین مالی تروریسم». جمعه 29 شهریورماه، شش روز پس از حمله به تاسیسات آرامکو، دونالد ترامپ در دفتر خود به خبرنگاران اعلام کرد که ایران تحت شدیدترین و سخت‌ترین‌ تحریم‌های تاریخ قرار می‌گیرد، تحریم‌هایی که دستور تدوین آن به وزارت خزانه‌داری اعلام شده است. پس از آن، بیانیه وزارت خزانه‌داری منتشر شد که در آن عنوان شده بود بانک مرکزی ایران، میلیون‌ها دلار به سپاه پاسداران، نیروی قدس و حزب‌الله پرداخت کرده و این بار فراتر از تحریم‌های اولیه و ثانویه، که پیش از آن اجرا شده بود، تحت تحریم‌های مربوط به مبارزه با تروریسم قرار می‌گیرد. صندوق توسعه ملی نیز به بهانه تامین منابع برای نیروی قدس سپاه و وزارت دفاع و شرکت اعتماد تجارت پارس نیز برای انجام نقل و انتقالات مالی و خرید تجهیزات دفاعی مشمول این تحریم قرار گرفتند. با این همه مساله اصلی این است که آیا بانک مرکزی که خود پیش از این تحت تحریم بود، با این بیانیه جدید وضعیت متفاوتی پیدا خواهد کرد یا خیر. اغلب واکنش‌ها چه در ایران و چه در آمریکا، حاکی از این است که بازی تازه تحریم، یک مانور سیاسی بیشتر نیست و اثرگذاری قابل توجهی در عمل ندارد. چراکه پیش از این هم تراکنش‌های مالی بانک مرکزی دچار این محدودیت بوده است. با این همه استفاده از عنوان تامین مالی تروریسم، مساله‌ای است که می‌تواند تا حدودی این تحریم تازه را از آنچه در گذشته بوده است، متفاوت سازد. ابتدا بالا رفتن ریسک معامله با ایران برای شرکای سنتی و تجاری به دلیل اینکه آمریکا آنها را در مظان اتهام کمک به تروریسم قرار می‌دهد و دوم محدود شدن احتمالی مبادلات کالاهای بشردوستانه که پیشتر حداقل روی کاغذ دچار مشکل نبود. اینکه دایره اثرگذاری تحریم تازه در عمل چه اندازه خواهد بود، مساله‌ای است که در کوتاه‌مدت مشخص نمی‌شود و باید منتظر رفتار دیگران در قبال این تحریم ماند.