تیمی بدون مربی
سیطره بوروکرات‌ها بر اقتصاد ایران چه تبعاتی دارد؟
در روزهایی که گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای درباره تغییرات احتمالی تیم اقتصادی کابینه دولت منتشر می‌شد، محمد طبیبیان، اقتصاددان در کانال خود در تلگرام نوشت: «این خود یک حرکت بحران‌ساز است اگر فردی مثل دکتر آخوندی کابینه را ترک کند و چند نفر دیگر مثل آقای نوبخت وارد شوند.
ابراهیم علیزاده: در روزهایی که گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای درباره تغییرات احتمالی تیم اقتصادی کابینه دولت منتشر می‌شد، محمد طبیبیان، اقتصاددان در کانال خود در تلگرام نوشت: «این خود یک حرکت بحران‌ساز است اگر فردی مثل دکتر آخوندی کابینه را ترک کند و چند نفر دیگر مثل آقای نوبخت وارد شوند. به زبانی، مشابه ایشان تکثیر شود، رکوردها و موفقیت‌های کم‌سابقه را تکثیر می‌کنیم! یک رکورد قابل ذکر رشد بی‌سابقه حجم نقدینگی است، رکورد دیگر افزایش نرخ ارز!» چرا کارشناسانی مانند طبیبیان نگران ورود افرادی مشابه محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه به تیم اقتصادی دولت هستند؟ برای پاسخ به این سوال می‌توان به دسته‌بندی مدیران ارشد اقتصادی دولت توسط نیما نامداری اشاره کرد. این کارشناس اقتصادی مدیران ارشد اقتصادی را به سه دسته بوروکرات‌ها، تکنوکرات‌ها و سیاستگذاران اقتصادی تقسیم می‌کند. از نگاه نامداری در یادداشت روز 15 مهرماه «دنیای اقتصاد»، بوروکرات کسی است که معمولاً دانش تخصصی چندانی ندارد و اعتبار حرفه‌ای خود را از سابقه کار اجرایی و ارتباطات شخصی‌اش کسب می‌کند. نامداری در مورد بوروکرات‌ها توضیح می‌دهد: «او نه سیاستگذار است نه مهندس، توانایی او در کار با دیوا‌ن‌سالاری دولتی و شناخت زیر و بم نظام اداری است. بوروکرات‌ها تحول ایجاد نمی‌کنند، آنها مجری سیاست‌هایی هستند که دیگران تدوین کرده‌اند. بوروکرات خوب مجری خوبی است یعنی می‌تواند سیاست‌هایی را که به او ابلاغ شده در نظام اداری به اجرا درآورد چون توان مدیریت ذی‌نفعان را دارد، توان لابی‌گری دارد، ضوابط و قوانین را می‌شناسد، توازن قدرت را می‌فهمد و خلاصه بلد است از سازمان‌های کند و بی‌انگیزه و بعضاً ناسالم کار بکشد.» با این ویژگی‌ها نامداری از مرحوم حسن حبیبی، معاون اول دولت‌های سازندگی و اصلاحات به عنوان نماد یک بوروکرات در نظام جمهوری اسلامی یاد می‌کند و سپس با توضیح ویژگی‌های تکنوکرات‌ها و سیاستگذاران اسحاق جهانگیری و مسعود نیلی را به ترتیب نمادهایی برای این دو دسته مدیران ارشد دولتی ذکر می‌کند. صاحبان دانش فنی در حوزه‌ای کاربردی و مهندسانی را که دغدغه اجرای پروژه‌ها و تولید را دارند و عموماً کوتاه‌مدت و عمل‌گرایانه و قاطعانه رفتار می‌کنند می‌توان تکنوکرات معرفی کرد. نامداری پس از این توضیح، درباره ویژگی‌های سیاستگذاران هم به مواردی مانند دارای دانش تخصصی در حوزه پایه‌ای، پیگیر تحلیل متغیرهای اقتصادی، متصل به موسسات تحقیقاتی و دانشگاه‌ها و دارای قدرت پیش‌بینی بلندمدت اشاره می‌کند. با این تقسیم‌بندی از نگاه نامداری در یک نظام اقتصادی مطلوب هر سه دسته مدیران مورد اشاره نیاز است اما به نظر می‌رسد نزدیک‌ترین افراد به رئیس‌جمهور که در دفتر وی و معاونت‌ها حضور دارند از گروه بوروکرات‌ها هستند و مشخص نیست چه کسی در دولت سیاستگذاری اقتصادی می‌کند. به‌زعم او، افرادی که قابلیت سیاستگذاری داشتند یا با دولت قطع ارتباط کرده‌اند یا در مسوولیت‌های کلیدی و مناسب نیستند. نامداری نتیجه‌گیری می‌کند: «تیم اقتصادی دولت شبیه تیم فوتبالی شده که مربی ندارد، برخی بازیکنان در پست مناسب مهارت‌های خود بازی نمی‌کنند و برای بعضی پست‌ها اساساً بازیکنی در ترکیب تیم نیست. از چنین تیمی انتظار بردن نباید داشت.» با چنین وضعیتی باید دید با افزایش احتمالی بوروکرات‌ها چه آینده‌ای در انتظار اقتصاد ایران است؟
