انقباض نقدینگی

  رسول فروغ‌فرد:  در ماه‌های اخیر سیستم پولی ایران بارها در معرض تغییر سیاست‌های قیمتی و مقداری قرار گرفته است. شهریور سال گذشته متولی پولی با لحاظ یک فرصت 10روزه، سقف نرخ سود را به 15 درصد کاهش داد. زمستان سال گذشته بسته ضدالتهاب ارزی بانک مرکزی فرصت سپرده‌های یک‌ساله با نرخ 20 درصد را به سپرده‌گذاران داد. به‌علاوه، اخیراً رئیس کل جدید بانک مرکزی، اختیار تمدید سپرده‌های جذب‌شده در تاریخ 2 تا 11 شهریور را به بانک‌ها داد. اتفاقی که به عقیده برخی کارشناسان هدف جذب نقدینگی سیال در بازار را در نهان خود داشت. در همین راستا، برخی از کارشناسان معتقدند به منظور کاهش نقدینگی سیال، بانک مرکزی لازم است نرخ سود سپرده‌ها را افزایش دهد تا سپرده‌گذاران بالقوه در قیاس با بازار دارایی‌ها به بازار سپرده روی آورند. اگرچه واکنش رسمی از سوی بانک مرکزی در خصوص تغییر نرخ سود منتشر نشده اما اخیراً رئیس بانک مرکزی خبر از احیای سپرده‌های بلندمدت داده است. در دوره‌های اخیر جذب سپرده‌های بلندمدت از سوی سیستم بانکی ممنوع بود به این ترتیب خبر جدید رئیس بانک مرکزی حکایت از اختیار بانک‌ها به جذب سپرده‌های با سررسید چندساله دارد. به نظر می‌رسد روی آوردن به احیای سپرده‌های بلندمدت هدف کاهش ریسک اعتباری بانک‌ها و انقباض نقدینگی موجود در بازار را به دنبال دارد. با این حال، اینکه در مقطع کنونی عموم مردم از این سپرده‌ها استقبال کنند، مورد شک است. در یک چارچوب متعارف، سرمایه‌گذاران بازدهی و ریسک تمامی بازارهای بالقوه را ارزیابی کرده و در نهایت تصمیم به انتخاب یک یا چند بازار به عنوان بازار هدف سرمایه‌گذاری می‌گیرند. در ماه‌های اخیر بازار دارایی‌های مختلف در معرض التهابات قابل توجهی قرار گرفته و جذابیت سرمایه‌گذاری در این بازارها نسبت به بازار سپرده افزایش یافته است. به همین دلیل انتظار می‌رود احیای سپرده‌های بلندمدت اگر تمهیدات لازم را به همراه نداشته باشد نتواند اقبال عمومی را جذب کند. یکی از مهم‌ترین نمودهای این تمهیدات می‌تواند نرخ سودی باشد که بر سپرده‌های بلندمدت جدید وضع می‌شود. در واقع، درجه استقبال عمومی از سپرده‌های بلندمدت را ارزش ذهنی سرمایه‌گذاران از بازدهی این سپرده‌ها در مقابل سایر بازارها تعیین می‌کند. برخی کارشناسان عقیده دارند احیای سپرده‌های بلندمدت می‌تواند تا حدی ریسک اعتباری سیستم بانکی را نیز منقبض کند. به عبارت دیگر، سپرده‌های بلندمدت برای بانک‌ها فرصتی ایجاد می‌کند تا در کوتاه‌مدت بدهی‌های خود را به پشتوانه سپرده‌های بلندمدت پرداخت کنند. از طرف دیگر، برخی عقیده دارند سپرده‌های بلندمدت در سیستمی که اقتصاد کلان در بلندمدت ثبات دارد نظر عموم را جلب می‌کند. با توجه به اینکه اقتصاد ایران در مقطع کنونی در معرض نااطمینانی‌های قابل توجهی ناشی از عوامل درونی و بیرونی قرار گرفته این سوال مطرح می‌شود که با توجه به وضع موجود، سیاست احیای سپرده‌های بلندمدت تا چه حد قابلیت عملی شدن دارد و به چه میزان از سوی عموم مردم استقبال می‌شود؟ از طرف دیگر، با توجه به معضلات بانکی موجود، احیای سپرده‌های بلندمدت تا چه میزان در تقلیل تنگنای اعتباری بانک‌ها نقش می‌آفریند و آیا سیاستگذار می‌تواند با پیشنهاد سود بالا روی این سپرده‌ها، نظر سپرده‌گذاران بالقوه را جذب کند؟