ملخ‌های نقدینگی
چرا فهم معنای واقعی و کارکرد اصلی نقدینگی مهم است؟
نقدینگی تحریک‌شده را به هجوم ملخ‌ها تشبیه کرده‌اند. میلیون‌ها ملخ وقتی طغیان کنند، هر سبزینه‌ای را از پیش‌روی خود برمی‌دارند. نقدینگی هم چنین حالتی دارد، وقتی طغیان کند بازارها را به هم می‌ریزد و بنیان‌های اقتصاد را از جا می‌کند.
نقدینگی تحریک‌شده را به هجوم ملخ‌ها تشبیه کرده‌اند. میلیون‌ها ملخ وقتی طغیان کنند، هر سبزینه‌ای را از پیش‌روی خود برمی‌دارند. نقدینگی هم چنین حالتی دارد، وقتی طغیان کند بازارها را به هم می‌ریزد و بنیان‌های اقتصاد را از جا می‌کند.
دانشمندان هنوز نمی‌دانند دلیل اصلی طغیان ملخ‌ها چیست و چگونه میلیون‌ها ملخ تبدیل به یک ارتش خطرناک می‌شوند اما علم اقتصاد سال‌های طولانی است که راز نقدینگی را کشف کرده و دلایل و عواقب طغیانش را برشمرده است. نقدینگی اما مثل خیلی مسائل دیگر در ایران هنوز شناخته شده نیست و برداشت‌های غلط درباره آن عواقب زیادی به دنبال داشته و مردم هزینه زیادی بابت بدفهمی سیاستمداران پرداخته‌اند.
برای سال‌های طولانی سیاستمداران ما هرگونه ارتباط بین نقدینگی و تورم را نفی می‌کردند. به خطا گمان می‌رفت که تورم ناشی از افزایش هزینه تولید است به همین دلیل با وجود اصرار اقتصاددانان بر لزوم کنترل تورم از طریق مهار رشد نقدینگی، سیاستمداران انرژی خود را بر کنترل هزینه‌ها از طریق ارزان نگه داشتن نیروی کار، انرژی، تسهیلات بانکی و نرخ ارز گذاشتند و به دلیل اصرار بر اعمال قیمت‌های غیرتعادلی، سال‌های طولانی فرصت رشد را از اقتصاد ایران سلب کردند.
در آن دوره هر وقت صحبت از لزوم کنترل نقدینگی می‌شد، بحث‌های مربوط به تورم ناشی از هزینه در مقابل تورم ناشی از فشار تقاضا، از کشوها بیرون آورده می‌شد، تا کسی نتواند مانع پمپاژ تسهیلات ارزان به اقتصاد شود. میراث دوران طولانی سلطه مالی و نرخ‌های بهره منفی که هر پروژه ناکارای سرمایه‌گذاری را موجه نشان می‌داد، هزاران میلیارد تومان پروژه نیمه‌تمام در کشور روی دست اقتصاد ما گذاشته است.
بعدها سیاستمداران ما پس از آزمون و خطای مکرر و تحمیل زیان بسیار به مردم، ضمن پذیرش رابطه نقدینگی و تورم، گرفتار انحرافی تازه شدند. آنها اعتقاد پیدا کردند که نقدینگی را می‌شود و باید به بخش تولید هدایت کرد. سیاستمداران معتقدند با وجود این همه نقدینگی، نباید مشکل سرمایه‌گذاری داشته باشیم و قاعدتاً اگر نقدینگی به سمت تولید برود، اتفاق خوبی برای اقتصاد کشور می‌افتد اما اگر به سمت مصرف برود، زیان‌بار خواهد بود.
اما موضوع این است که از نظر اقتصاددانان، رشد نقدینگی مازاد بر رشد تولید، یعنی تورم و نقدینگی حتی اگر به سمت تولید هم برود، باز هم تورم ایجاد خواهد کرد. چون نقدینگی نهاده تولید نیست.
در این پرونده تلاش کردیم ریشه کج‌فهمی‌ها درباره نقدینگی را واکاوی کنیم و ببینیم بدفهمی‌ها اگر ادامه پیدا کند، چه عواقبی برای اقتصاد کشور خواهد داشت.
