سنگ‌اندازی گمرکی

محبوبه فکوری: تولید این روزها حال خوشی ندارد. روزهای سختی است که شاید بیش از هر زمان دیگری بلاتکلیفی، سنگ‌اندازی‌های متعدد و دست‌اندازهایی که پیش روی حرکت تولید در جاده اقتصاد ایران قرار گرفته، ادامه مسیر را مشکل کرده است. حال هم که باید به این دست‌اندازها، بخشنامه‌های خلق‌الساعه، بدون منطق و گاه هیجانی را به این مشکلات اضافه کرد. ماه‌هاست که تولیدکنندگان و فعالان عرصه تجارت خارجی، خود را درگیر با تصمیماتی می‌دانند که پا را بر روی گلویشان می‌فشارد و راه گریزی هم از آن ندارند. ابتدا بخشنامه‌های ارزی و شیوه‌های پرمخاطره و پرچالش تامین ارز را پیش رویشان قرار داد و بعد از آن، فسادهایی که در بستر همین سیاستگذاری‌های اشتباه صورت گرفته بود، سایه سنگین خود را بر سر تولیدکنندگان نامدار و شناسنامه‌دار افکند. ثبت‌سفارش‌ها را شاید بتوان مصداق بارز آن بخشی از تجارت و تولید کشور دانست که این روزها بیش از هر بخش دیگری، طعم بی‌تدبیری را می‌چشد. به‌خصوص آن دسته از تولیدکنندگانی که ثبت‌سفارش‌های واردات ماشین‌آلات و مواد اولیه خود را خارج از زمانی انجام دادند که حاشیه‌های فساد در تجارت خارجی ایران بروز کرد. اکنون هستند ده‌ها و صدها تولیدکننده‌ای که امکان ترخیص کالاهای خود را ندارند و طرح مشکلاتشان راه به جایی نمی‌برد. قول‌های مساعد می‌گیرند، اما عملاً پشت درهای بسته تصمیم‌گیری‌های اشتباه مانده‌اند و اجازه کار شفاف و تولید را عملاً از دست داده‌اند. شاید بتوان خلاصه گفت که بنگاه‌های اقتصادی ایران، جملگی از دردهای مشترک رنج می‌برند. از سیاست‌های اقتصادی مخل کسب‌وکار، از عدم ثبات در این سیاست‌ها، از عدم ثبات سیاسی و نوع تعامل با نظام بین‌الملل و از محدودیت‌هایی که وضع مقررات و بخشنامه‌های خلق‌الساعه پدید می‌آورد. اگرچه فعالان اقتصادی بر این باورند که این موارد البته همه عوامل محیطی اثرگذار بر فعالیت بنگاه‌ها نیستند؛ اما این چهار عامل، تقریباً فهرست کلی و کاملی از عوامل محیطی خارج از اختیار بنگاه‌ها را تشکیل می‌دهد که از قضا به شدت بر عملکرد آنها اثرگذار است. البته این انگاره مطرح می‌شود که آن دسته از شرکت‌ها یا بنگاه‌های اقتصادی که در سایه دانش مدیریت و بهره‌وری توانسته‌اند، بیش از سایر رقبایشان در فضای داخلی کسب‌وکار قدرت کسب کنند، کمتر از سایر بنگاه‌ها تحت‌الشعاع عوامل اخلالگر محیطی قرار می‌گیرند. اما آنها که ضعیف‌ترند یا در شرف ورود به محیط پرسنگلاخ کسب‌وکار قرار دارند، باید جراحت‌های فعالیت در چنین بستری را به جان بخرند. گزارش‌ها حکایت از آن دارد که ترخیص کالاهای لوکس و غیرضرور در همان زمان‌هایی که تولید برای ترخیص ماشین‌آلاتش دست‌وپا می‌زد به راحتی انجام می‌شد و همین امر، سوالات زیادی را در ذهن بسیاری از فعالان اقتصادی نقش می‌بست. آنها باید در صف‌های طولانی چانه‌زنی برای ترخیص کالاهایشان آن هم درست در شرایطی که قبل از وضعیت ممنوعیت‌ها و محدودیت‌ها، ثبت سفارش کرده بودند، باقی می‌ماندند، اما واردکنندگان کالاهای غیرضرور و لوکس، بدون هیچ توقفی، به ابتدای صف می‌رفتند و با احترام، کارشان را انجام می‌دادند. این تبعیض‌هاست که این روزها، شرایط را برای تولیدکنندگان واقعی سخت و سخت‌تر می‌کند.