الگوهای تکرارشونده
آیا دولت بار دیگر به منابع بانک مرکزی دست‌درازی خواهد کرد؟
شاید برای مردم گرمازده ایران که علاوه بر هزار و یک نگرانی درباره آینده، این روزها با قطعی متناوب آب و برق هم دست‌وپنجه نرم می‌کنند، حنای «موقعیت حساس کنونی» و «بزنگاه تاریخی» دیگر رنگ نداشته باشد؛ اما همیشه امکان دارد شرایط سخت‌تری در پیش باشد.
هادی چاوشی: شاید برای مردم گرمازده ایران که علاوه بر هزار و یک نگرانی درباره آینده، این روزها با قطعی متناوب آب و برق هم دست‌وپنجه نرم می‌کنند، حنای «موقعیت حساس کنونی» و «بزنگاه تاریخی» دیگر رنگ نداشته باشد؛ اما همیشه امکان دارد شرایط سخت‌تری در پیش باشد. اگر امروز گرانی اجناس مختلف را می‌بینید و با سال قبل مقایسه می‌کنید، باید صبر کنید تا ببینید در آینده مسوولان چه تدابیری به کار خواهند گرفت تا فشار تورم را بر مردم کاهش دهند.
تنها دو هفته تا بازگشت اولین سری از تحریم‌های ایالات متحده فرصت باقی است و تنها «سه ماه و دو هفته» تا زمانی که دولتمردان آمریکایی مدعی شده‌اند صادرات نفت ایران را به صفر می‌رسانند. اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور البته می‌گوید «این ادعایی واهی و بی‌حساب است»1 اما قبول دارد که «دشواری‌های زیادی پیش‌روی ماست».2
کسانی معتقدند اگر صادرات نفت ایران به کمتر از یک میلیون بشکه در روز برسد، دولت برای تامین نیازهای کشور به مشکل خواهد خورد. با وجود تورم صعودی‌شده ماه‌های اخیر، کسانی دیگر هشدار می‌دهند اگر بحران بانکی تشدید شود و مردم به بانک‌ها هجوم ببرند، احتمال تکرار تجربه موسسات اعتباری غیرمجاز -در مقیاسی وسیع‌تر- وجود دارد و وقتی چنین شود، دولتمردان کلاسیک ایرانی چه می‌کنند؟ بله، نقشه‌های قدیمی را از گنجه بیرون می‌کشند. در واقع نگرانی اصلی ناظران اقتصاد ایران از روزهایی است که دولت برای جبران کسری بودجه و آرام کردن بحران بانکی، سراغ بانک مرکزی برود و دستگاه‌های چاپ پول را روشن کند.
آخرین آمارهای رسمی از رسیدن پایه پولی به 214 هزار میلیارد تومان در پایان سال 1396 حکایت دارد.3 مطالعات صورت‌گرفته در بانک مرکزی نشان می‌دهد در دهه‌های گذشته همواره نوسانات درآمدهای ارزی و کسری بودجه دولت به طور مستقیم و اقدامات شبه‌بودجه‌ای به طور غیرمستقیم بر چاپ پول پرقدرت تاثیر داشته‌اند: «سال‌های 1358 تا 1378 تامین کسری بودجه از منبع بانک مرکزی، سال‌های 1379 تا 1388 خرید ارز ناشی از صادرات نفت و سال‌های 1389 تا 1394 بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی عامل اصلی افزایش پایه پولی بوده‌اند.»4
به بیان دیگر هرگاه کسری بودجه افزایش یافته یا بانک‌ها با مشکل مواجه شده‌اند، چاپ پول تنها گزینه روی میز بوده است. و گرچه مقامات عالی دولت و مجلس این روزها مرتباً از «مهار رشد نقدینگی» حرف می‌زنند، تصور اینکه در عمل گزینه متفاوتی داشته باشند، دشوار می‌نماید. در چنین شرایطی، پرونده پیش‌رو تلاشی است برای بررسی سناریوهای احتمالی دست‌درازی دولت به منابع بانک مرکزی.
