نه به بانک‌های ناسالم

 علی طهماسبی: سیستم بانکی کشور در پسابرجام آن‌گونه که انتظار می‌رفت نتوانست در فضای بین‌المللی خوش‌ ظاهر شود و در مبادلات مالی بدرخشد. واقعیت نظام بانکی کشور، گویای مشکلات و نابسامانی‌های زیادی در سال‌های گذشته بوده است. نظام بانکی که چابکی خود را در سال‌های قبل به مرور از دست داد و با کوهی از مشکلات در دوران پسابرجامی قرار گرفت که سنگینی آن، تحرک را در فضای جدید از این نظام گرفت. مشکلاتی که در گزارش‌های مالی بانک‌ها نمود یافت و عدم همکاری بانک‌های خارجی با ایرانی، جلوه دیگری از این عدم کارایی در نظام بانکی کشور بود. جای تعجبی هم نداشت که حسابرسان داخلی نیز با بندهای متعدد، صورت‌های مالی بانک‌ها را در بهترین حالت به شکل مشروط اعلام می‌کردند و این در حالی بود که برخی از آن بندها، در صورت بررسی یک حسابرس خارجی، مهر رد را در صفحه اول برخی از بانک‌های مهم می‌نشاند. نهاد ناظر بانک‌ها نیز پس از چندی غفلت از وظایف قانونی محوله خود، بازار پول را بسیار آشفته دید و تنها چاره‌ای که در تمامی این سال‌ها از آن بهره گرفته، سیاست‌های دستوری بوده است. پس از آنکه مرکز پژوهش‌های مجلس نیز همگام با نظرات قاطبه کارشناسان در پسابرجام بر این ادعا مهر تایید زد که عدم توسعه روابط بانکی بین‌المللی، صرفاً در گرو توقف یا رفع تحریم‌ها نبوده است، اینک زمان آن رسیده (یا حتی گذشته) که در اصول کسب‌وکار بانکداری خود تامل بیشتری کنیم. کارشناسان در دوران قبل برجام نیز پیش‌بینی می‌کردند که حتی در صورت برطرف شدن کامل تحریم‌ها، موانعی همچنان فراروی روابط بانکی بین‌المللی ایران خواهد بود که نمود آن به عینه در دوران پسابرجام ملاحظه شد. از این‌رو پیوند عدم کارایی بانک‌ها با تحریم، صرفاً نگاهی تک‌بعدی به مشکلات بوده است. هرچند تحریم به‌خودی خود، باعث عقب‌ماندگی در زمینه بهبود نظام بانکی کشور شده است. با وجود چنین فضایی، اینک زمزمه‌های تحریم‌های ظالمانه ایالات‌متحده علیه ایران دوباره به گوش می‌رسد. بدین معنی که ما در شرایط کنونی بانک‌ها، باید منتظر شرایط جدیدتری هم در فضای اقتصادی کشور باشیم. در رابطه با لزوم کسب آمادگی برای فعالیت در اکوسیستم تحریم، چندی پیش فرهاد نیلی در سی و نهمین نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران به مساله تحریم‌ها و توان بازیگری بانک‌های ایرانی در عرصه بین‌المللی پرداخت. وی در سخنان خود به ضرورت تشکیل کمپین بانک‌های سالم و قدرتمند بین‌المللی اشاره کرد. اشاره این اقتصاددان و نماینده ایران در بانک جهانی، به بانک‌هایی بود که نه صرفاً در مقیاس داخلی، که در ابعاد جهانی و بین‌المللی بتوانند حرفی برای گفتن داشته باشند. درواقع به گفته او ما احتیاج به بانک‌های قوی داریم؛ ما احتیاج به بانک‌هایی داریم که مدیریت ریسک را بشناسند و بتوانند به زبان بین‌المللی صحبت کنند؛ ما احتیاج به بانک‌هایی داریم که تراز قابل دفاع داشته باشند و به طور کلی ما به بانکداران بین‌المللی نیاز داریم.

در پرونده حاضر به این مساله پرداخته می‌شود که بانک‌های سالم چه مشخصاتی دارند و ایجاد چنین کمپینی تا چه میزان شانس موفقیت خواهد داشت و چگونه می‌توان در فضایی که به سمت تحریم‌های جدید می‌رویم، صحبت از ایجاد کمپینی از بانک‌های سالم کرد. کمپینی که به قول فرهاد نیلی، هرچند امروز برای ایجاد آن دیر است اما باز از فردا زودتر است.