تله تحریم

  هادی چاوشی: پس از فتح قله 77 دلار و 19 سنتی در روز 22 می 2018 (اول خرداد 1397)1، قیمت سبد نفتی اوپک در روزهای گذشته مسیری کمابیش نزولی در پیش گرفته است. با این حال این قیمت همچنان بالاتر از پیش‌بینی اغلب دولت‌های نفت‌خیز برای سال جاری است.

در ایران، دولت هنگام تنظیم لایحه بودجه 1397 قیمت نفت را 55 دلار و قیمت دلار را بین 3500 تا 3850 تومان برآورد کرده بود. امروز در نیمه دوم خردادماه هر دو این ارزیابی‌ها انتظارات را -حتی فراتر از تصور- برآورده کرده‌اند.2 اتفاق غیرمنتظره اما جای دیگری رخ داده است؛ در واشنگتن.

اگرچه از زمان انتخاب دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری ایالات متحده حرف و حدیث‌های فراوانی درباره خروج این کشور از برجام شنیده می‌شد اما کمتر کسی روش انتخابی رئیس‌جمهور آمریکا در خروج از توافق و بازگرداندن همه تحریم‌ها علیه ایران را پیش‌بینی می‌کرد. به موجب آنچه ترامپ 8 می 2018 در واشنگتن طی یک «دستور اجرایی» اعلام کرد، بازگشت تحریم‌های ایران بعد از دوره‌های 90 یا 180روزه صورت می‌گیرد. ضرب‌الاجل تحریم‌های مربوط به بخش انرژی (از جمله خریداری نفت، محصولات نفتی یا محصولات پتروشیمی از ایران) و همچنین تحریم‌های مرتبط با بانک مرکزی 180روزه است و در تاریخ 4 نوامبر 2018 (13 آبان 1397) به پایان می‌رسد. آمریکا البته مشتری نفت ایران نیست. در سال 2017، نزدیک به 75 درصد نفت صادراتی ایران به چین، اتحادیه اروپا و هند فروخته شده است. با این حال بخشی از تحریم‌ها، شامل روابط کارگزاری بانکی می‌شود و آن دسته از سازوکارهای مالی را هدف می‌گیرد که شرکای تجاری ایران برای پرداخت پول نفت به کار می‌گیرند. اتحادیه اروپا از سه هفته قبل مذاکرات فشرده‌ای را با ایران آغاز کرده که یکی از اهداف آن «تداوم فروش نفت، گاز، میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی ایران و تعاملات مالی مربوطه»3 است. سفر میگل آریاس کانیته، کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا به تهران در روزهای پایانی اردیبهشت 1397 را می‌توان در قالب این تلاش‌ها تحلیل کرد. اما در شرایطی که برخی رقبای منطقه‌ای ایران به دنبال پر کردن جای ایران در بازار جهانی نفت هستند، چشم‌انداز کاهش درآمدهای نفتی در ماه‌های پیش رو اقتصاد ایران را تهدید می‌کند.

با توجه به تحولات مرتبط با تحریم از یک‌سو و تغییرات قیمت جهانی نفت از سوی دیگر، پرونده پیش رو سناریوهای مختلف درآمد نفتی و همچنین سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت ایران را بررسی و تلاش می‌کند به این سوال پاسخ دهد که کاهش احتمالی درآمدهای نفتی چه تاثیری بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت.