پیشگام انرژی
نیروگاه‌های برقآبی، منطقی‌ترین، ارزان‌ترین و سهل‌الوصول‌ترین راه برای کاهش گازهای گلخانه‌ای
انتشار گازهای گلخانه‌ای در سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های محیط‌زیستی در سراسر دنیا بدل شده است. دمای زمین افزایش یافته و کارشناسان این افزایش را ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌دانند. گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌های ناشی از فعالیت‌های بشری اثرات زیست‌محیطی غیرقابل انکاری در سطح منطقه‌ای و جهانی دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به به‌وجود آمدن پدیده ریزگردها، آلودگی هوا، تاثیر بر تغییر اقلیم در سطح جهانی و پیامدهای مخرب آن اشاره کرد.
انتشار گازهای گلخانه‌ای در سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های محیط‌زیستی در سراسر دنیا بدل شده است. دمای زمین افزایش یافته و کارشناسان این افزایش را ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌دانند. گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌های ناشی از فعالیت‌های بشری اثرات زیست‌محیطی غیرقابل انکاری در سطح منطقه‌ای و جهانی دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به به‌وجود آمدن پدیده ریزگردها، آلودگی هوا، تاثیر بر تغییر اقلیم در سطح جهانی و پیامدهای مخرب آن اشاره کرد. به عبارتی با افزایش میزان آلاینده‌های جوی و پدید آمدن اثر گلخانه‌ای، دانشمندان پیش‌بینی کرده‌اند میانگین دمای هوا در نتیجه افزایش میزان دی‌اکسید کربن و سایر گازهای گلخانه‌ای، به اندازه چند درجه افزایش خواهد یافت و این افزایش دما، روی آب‌وهوا، محیط‌زیست و اکوسیستم‌های مختلف کشورهای جهان تاثیر خواهد گذاشت. بی‌مناسبت نیست در این زمینه به مطلبی که باراک اوباما در سال 2015 هنگام اعلام طرح کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای گفته بود اشاره کنیم: «ما اولین نسلی هستیم که تاثیر گرمایش زمین را حس می‌کنیم و آخرین نسلی هستیم که می‌توانیم کاری برای آن انجام دهیم.»
اما وضعیت ایران در این میان چگونه است؟ بر اساس گزارش‌های جهانی، ایران با انتشار ۸۰۰ میلیون تن گاز گلخانه‌ای اکنون در رده هشتم جهان قرار دارد و اگر محدوده خط قرمز، متوسط تعداد کشورها باشد، ایران با فاصله بسیار زیادی در بالای خط قرمز قرار می‌گیرد.
نیروگاه‌های حرارتی، مقصر نخست
اما منبع انتشار گازهای گلخانه‌ای چیست و چگونه می‌توان انتشار آنها را کاهش داد؟ بر اساس گزارش‌ها، نیروگاه‌های حرارتی و گازی و سیکل ترکیبی در حال حاضر مهم‌ترین عامل تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای هستند. 31 درصد یا به عبارتی یک‌سوم گازهای گلخانه‌ای منتشرشده در ایران ناشی از فعالیت نیروگاه‌های حرارتی است. البته ناگفته نماند که در مقیاس جهانی نیز نیروگاه‌های حرارتی بالاترین سهم تولید گازهای گلخانه‌ای را دارد (حدود ۲۳ درصد از کل تولید). پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که اگر تا سال ۲۰۲۵ اقدامی در زمینه جایگزینی نیروگاه‌های حرارتی با نیروگاه‌های تولید انرژی پاک از جمله نیروگاه‌های برقآبی صورت نگیرد، میزان تولید گازهای گلخانه‌ای از سوی نیروگاه‌های حرارتی 50 درصد افزایش خواهد یافت. دومین عامل انتشار گازهای گلخانه‌ای در ایران ناشی از سوخت انواع وسایل نقلیه موتوری است. معادل 25 درصد کل گازهای گلخانه‌ای تولیدی به این بخش مربوط است و با توجه به روند رشد جمعیت و افزایش استفاده از وسایل نقلیه در صورت عدم ابداع و استفاده از فناوری‌های جدید شاید امید چندانی به کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای در این بخش نباشد. مصارف خانگی و تجاری هم سهم 23درصدی در تولید گازهای گلخانه‌ای دارند. میزان تولید گازهای آلاینده این بخش هم به سادگی قابل کاهش نیست و تنها می‌توان از افزایش بیشتر آن جلوگیری کرد. در حالی که سهم بخش صنعت در تولید گازهای گلخانه‌ای حدود 17 درصد محاسبه شده، سهم بخش کشاورزی و پالایشگاهی رقم اندکی در حدود دو و سه درصد از کل میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای است. از طرف دیگر طبق برنامه وزارت نیرو حدود 10 درصد ظرفیت کنونی تولید برق باید سالانه به تولید کل نیروگاه‌ها اضافه شود تا از خاموشی‌های اجباری جلوگیری شود. این مساله به معنای افزایش 50درصدی تولید گازهای گلخانه‌ای از سوی نیروگاه‌های حرارتی طی پنج سال آینده است. به بیان دیگر در این چارچوب ایران نه‌تنها نمی‌تواند تولید گازهای گلخانه‌ای خود را کاهش دهد، بلکه برای تامین برق مورد نیاز چاره‌ای جز افزایش نیروگاه‌های حرارتی و در نتیجه تولید بیشتر گازهای گلخانه‌ای ندارد. با نگاهی اجمالی به همین مساله متوجه خواهیم شد با افزایش حدود هفت‌درصدی گازهای آلاینده در هر سال، طی یک دوره 12ساله، میزان گازهای آلاینده از مقدار ۲۴۰ میلیون تن به رقم هراس‌انگیز ۴۸۰ میلیون تن در سال خواهد رسید و تبعات محیط‌زیستی آن هم بر همگان روشن است. که کمترین آن توسعه پدیده زیانبار و خطرناک ریزگردهاست. این در حالی است که ایران ناگزیر است بر اساس معاهدات بین‌المللی برای کمک به بهبود و ارتقای شرایط محیط‌زیست، مقدار تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را به طور قطعی کاهش دهد. در غیر این صورت با جریمه‌های سنگین مالی مواجه خواهد شد.
حرکت به سمت نیروگاه‌های برقآبی
ایران هم مانند سایر کشورهای دنیا نه می‌تواند مصرف انرژی در بخش صنعت و مصارف خانگی را متوقف کند و نه بخش حمل‌ونقل را تعطیل کند و نه استفاده از نیروگاه‌ها را. اما می‌تواند مانند بسیاری از کشورهای دیگر به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و استفاده از نیروگاه‌های برقآبی برود. زیرا نیروگاه‌های حرارتی کشور با تولید ۲۴۰ میلیون تن گاز گلخانه‌ای به‌عنوان بزرگ‌ترین منبع تولید و انتشار این گازهای مخرب محیط‌زیست، ما را در شرایطی قرار داده که تنها می‌توان با جایگزین کردن این نیروگاه‌ها با نیروگاه‌های برقآبی و تامین انرژی سبز و پاک به‌عنوان معقول‌ترین، اقتصادی‌ترین و دست‌یافتنی‌ترین نوع انرژی پاک و تجدیدپذیر به نحوی موثر و چشمگیر از تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای کاست.
کشورهای دیگر در حالی به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌برداری از نیروگاه‌های برقآبی به جای حرارتی روی آورده‌اند که این مساله تقریباً در ایران مغفول مانده است. اکنون سهم ظرفیت نصب‌شده تولید برق نیروگاه‌های برقآبی با حدود 12450 مگاوات نزدیک به 14 درصد کل ظرفیت نصب‌شده تمامی نیروگاه‌های کشور است.
با احتساب ظرفیت نیروگاه‌های برقآبی در دست اجرا یا آماده اجرا و مطالعه و شناسایی شده تاکنون به ظرفیت تقریبی تولید انرژی برقآبی حدود 96000 GWh خواهد رسید. این مقدار نیروگاه‌های برقآبی در کشور در مقایسه با ظرفیت فرضی متناظر نیروگاه‌های حرارتی می‌تواند از انتشار حدود صدها میلیون تن گازهای گلخانه‌ای جلوگیری کند.
اگرچه دلایل زیست‌محیطی و پیمان‌های جهانی یکی از مهم‌ترین دلایل کنار گذاشتن نیروگاه‌های حرارتی و تمایل شدید به برنامه‌های استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر جایگزین از جمله نیروگاه‌های برقآبی است، اما این اقدام دارای انگیزه‌های قوی اقتصادی به لحاظ صرفه‌جویی در مصرف انرژی‌های فسیلی هم است. به طوری که با بهره‌برداری از تولید انرژی پاک و ارزان و تجدیدپذیر برقآبی از پتانسیل بالفعل و بالقوه نیروگاه‌های برقآبی کشور، با اعمال معیارهای موجود سالانه ده‌ها میلیون مترمکعب گاز، میلیون‌ها لیتر گازوئیل و صدها میلیون لیتر نفت کوره که معادل یا سهم قابل توجهی از کل تولید سوخت‌های فسیلی سالانه کشور را تشکیل می‌دهند، صرفه‌جویی و حسب ضرورت نسبت به صادرات آن و کسب درآمد ارزی برنامه‌ریزی کرد.
پیشگام در تولید نیروگاه‌های برقآبی
شورای انرژی جهانی گفته تا سال ۲۰۵۰ باید تولید نیروگاه‌های برقآبی به دو برابر برسد. آمریکا هم طبق چشم‌انداز تعریف‌شده خود باید تا سال ۲۰۳۰ تعداد نیروگاه‌های برقآبی خود را دو برابر کند. الان جهان شتابان در حال حرکت به سمت ایجاد و استفاده از نیروگاه‌های برقآبی است تا بتواند معضلات محیط‌زیستی را کاهش دهد. کشورهای توسعه‌یافته برای کاهش گازهای گلخانه‌ای و مدیریت مصرف انرژی، عمدتاً به سمت استفاده از نیروگاه‌های برقآبی رفته‌اند. ایران هم با توجه به سهم خود در تولید گازهای گلخانه‌ای یا باید به جریمه‌های سنگین بین‌المللی تن بدهد یا همگام با کشورهای دیگر در مسیر استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت کند. راهکاری که بسیاری بر آن تاکید می‌کنند حرکت به سمت نیروگاه‌های برقآبی است. باید توجه داشت که در ایران توان ساخت و مهندسی این‌گونه نیروگاه‌ها در داخل کشور وجود دارد. شرکت «مهندسی مشاور مهاب‌قدس» از جمله شرکت‌های بین‌المللی در زمینه مطالعه، طراحی و نظارت بر ساخت نیروگاه‌های برقآبی و انرژی‌های تجدیدپذیر است. شرکتی با قدمتی بیش از 35 سال که با اجرای بیش از 2000 پروژه بزرگ داخلی و خارجی اکنون مدت‌هاست به طور گسترده به قلمرو مطالعه، طراحی و نظارت بر ساخت نیروگاه‌های برقآبی ورود پیدا کرده است. نیروگاه‌های برقآبی یکی از حوزه‌های تخصصی است که این شرکت نه‌تنها در داخل کشور، که در سطح بین‌المللی در این زمینه، کشوری مطرح و صاحب‌نام است و در کنار شرکت‌های مشاور ژاپنی، اروپایی و آمریکایی توانمندی شایسته‌ای در حوزه نیروگاه‌های برقآبی دارد. اکنون کشورهای مختلف دنیا در حال حرکت به سوی ایجاد نیروگاه‌های برقآبی هستند و شرکت مهندسی مشاور مهاب‌قدس در بسیاری از پروژه‌های این حوزه حضوری فعال دارد. با روی آوردن کشورها به استفاده از انرژی‌های نو و تجدیدپذیر و از جمله نیروگاه‌های برقآبی در کشورهای دارای پتانسیل تولید برقآبی، نیاز به استفاده از توان مهندسی این شرکت بیش از گذشته خواهد شد.
این شرکت در دوره فعالیت 35ساله خود، مطالعه، طراحی و نظارت بر ساخت بیش از 200 سد بزرگ و نیز حدود 24 هزار مگاوات نیروگاه برقآبی را در کارنامه خود داشته و با برخورداری از حضور و همکاری 2500 مهندس دارای دانش و تجربه در رشته‌های تخصصی ذی‌ربط توانسته در سطح جهانی در زمره 10 شرکت برتر مهندسی مشاور در این حوزه قرار گیرد. طی دوره هشت سال گذشته شرکت کماکان بر معرفی توانمندی‌های فنی و مشاوره‌ای خود در سطح بین‌المللی تمرکز داشته و از این رهگذر توانسته در مناقصه‌های بین‌المللی شرکت و در 80 مورد از آنها در لیست کوتاه (short list) قرار گیرد. شایان توجه اینکه اغلب این مناقصه‌ها از سوی نهادهای بین‌المللی چون بانک جهانی و بانک توسعه اسلامی برگزار شده و در فرآیند رقابت و انتخاب این شرکت توانسته بر رقبایی از شرکت‌های آمریکایی، اروپایی (انگلیسی، فرانسوی و...)، کانادایی، ژاپنی و استرالیایی فائق آید.
