راهکار بهینه برای جلوگیری از خام‌فروشی در صنایع فولادی چیست؟
چالش بر سر مواد اولیه
فعالان صنعت فولاد چند سالی است که می‌گویند فعالان حوزه سنگ‌آهن، محصولات خود را در سایر کشورها به حراج گذاشته و این محصولات را از صنایع داخلی دریغ می‌کنند.
فعالان صنعت فولاد چند سالی است که می‌گویند فعالان حوزه سنگ‌آهن، محصولات خود را در سایر کشورها به حراج گذاشته و این محصولات را از صنایع داخلی دریغ می‌کنند.
البته، تولیدکنندگان سنگ‌آهن، فعالان صنایع پایین‌دستی و دولت، در مورد تعریف «خام‌فروشی» با یکدیگر هم‌عقیده نیستند. معدنکاران و تولیدکنندگان سنگ‌آهن این استدلال را مطرح می‌کنند که مواد معدنی با به‌کارگیری سرمایه، فرآوری شده و به سنگ‌آهن تبدیل می‌شود. از نظر آنها، همین سنگ‌آهن نیز دارای ارزش افزوده بوده و از ماهیت مواد خام خارج شده است. در عین حال اما مدیران صنایع پایین‌دستی این صنعت، مدت‌هاست این گلایه را مطرح می‌کنند که واحدهای بالادستی، مواد خام را با قیمتی پایین به کشورهایی نظیر چین صادر می‌کنند و فولادسازان گاهی ناگزیرند، محصولات مورد نیاز خود را با قیمتی به مراتب بالاتر از سایر کشورها از جمله کشور چین خریداری کنند. آمارهای رسمی نیز نشان می‌دهد که در سال 1394، ارزش صادرات سنگ‌آهن ایران به مقاصد تجاری کشور حدود 524 میلیون دلار بوده که حدود 487 میلیون دلار آن به چین صادر شده است.
عوارض بر صادرات
دامنه اعتراضات به مساله خام‌فروشی تا آنجا پیش رفته که دولت را به صرافت تعیین عوارض بر صادرات سنگ‌آهن انداخته است. بر اساس آنچه در خبرها روایت شده است، پیشنهاد وضع عوارض بر سنگ‌آهن دانه‌بندی شده و تعدادی دیگر از محصولات معدنی در اواخر سال 1395، از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی ارائه شده است.
اما با وجود مباحثی که از سوی فعالان صنایع بالادستی و پایین‌دستی مطرح می‌شود، راهکار بهینه برای توسعه صادرات محصولات معدنی و البته تامین مواد مورد نیاز صنایع پایین‌دستی چه می‌تواند باشد؟ البته در این میان سوال‌های دیگری نیز مطرح می‌شود. اینکه چرا فعالان صنعت فولاد معتقدند خام‌فروشی به این صنعت ضربه می‌زند؟ به طور کلی راه‌های کاهش خام‌فروشی مواد اولیه در این صنعت چیست؟ آیا می‌توان گفت که به طور کلی نباید به سمت خام‌فروشی برویم؟ در کشورهای پیشرفته از ذخایر خام چه استفاده‌هایی می‌شود؟ آیا این کشورها همه مواد خام را به صورت محصول نهایی صادر می‌کنند؟ برای پاسخ به این سوال‌ها در این پرونده با رسول خلیفه‌سلطانی، دبیر انجمن فولاد ایران به گفت‌وگو پرداختیم. او می‌گوید: « به هر حال می‌توان با اعمال ارزش افزوده بر روی هر محصولی که در کشور تولید می‌شود آن را معامله کرد. همان‌گونه که ما می‌توانیم از کشورهای دیگر سنگ‌آهن را وارد کشورمان کنیم، به همین صورت می‌توانیم آن را از کشورمان به سایر کشورها نیز صادر کنیم.» خلیفه‌سلطانی معتقد است: «موضوع حائز اهمیت در این میان این است که در شرایطی که واردات سنگ‌آهن به‌صرفه نیست، در صادر کردن کنسانتره و گندله دقت کنیم و به میزان نیاز چرخ صنعت فولاد کشورمان از آنها برای سنگ‌آهنی که در داخل تولید می‌شود بهره ببریم.»
